Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου μπορεί να αντιμετωπίσει μια νέα άνοδο της αποψίλωσης, καθώς εντείνονται οι προσπάθειες να ανατραπεί μια μακροχρόνια απαγόρευση που το προστάτευε.
Ο λόγος για την απαγόρευση πώλησης σόγιας καλλιεργημένης σε γη που εκχερσώθηκε μετά το 2008, η οποία θεωρείται ευρέως ότι συνέβαλε στον περιορισμό της αποψίλωσης και έχει παρουσιαστεί ως ένα παγκόσμιο περιβαλλοντικό success story.
Όμως ισχυρά αγροτικά συμφέροντα στη Βραζιλία, με τη στήριξη ομάδας Βραζιλιάνων πολιτικών, πιέζουν για την άρση των περιορισμών καθώς η διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα COP30 μπαίνει στη δεύτερη εβδομάδα της.
Οι επικριτές της απαγόρευσης λένε ότι πρόκειται για ένα άδικο «καρτέλ» που επιτρέπει σε μια μικρή ομάδα ισχυρών εταιρειών να κυριαρχούν στο εμπόριο σόγιας στον Αμαζόνιο.
Περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν προειδοποιήσει ότι η άρση της απαγόρευσης θα είναι «καταστροφή», ανοίγοντας τον δρόμο για ένα νέο κύμα καταπατήσεων γης για φύτευση περισσότερης σόγιας στο μεγαλύτερο τροπικό δάσος του κόσμου.
Οι επιστήμονες λένε ότι η συνεχιζόμενη αποψίλωση, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ωθεί ήδη τον Αμαζόνιο προς ένα πιθανό «σημείο καμπής» — ένα όριο πέρα από το οποίο το τροπικό δάσος δεν μπορεί πλέον να συντηρήσει τον ίδιο του τον εαυτό.
Η Βραζιλία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός σόγιας στον κόσμο, μια βασική καλλιέργεια πλούσια σε πρωτεΐνες και σημαντική ζωοτροφή.
Μεγάλο μέρος του κρέατος που καταναλώνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο — συμπεριλαμβανομένου κοτόπουλου, βοδινού, χοιρινού και ιχθυοκαλλιέργειας — παράγεται χρησιμοποιώντας ζωοτροφές που περιλαμβάνουν σόγια, από την οποία περίπου το 10% προέρχεται από τον Αμαζόνιο της Βραζιλίας.
Πολλές μεγάλες εταιρείες τροφίμων του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως οι Tesco, Sainsbury's, M&S, Aldi, Lidl, McDonald's, Greggs και KFC, είναι μέλη ενός συνασπισμού που ονομάζεται UK Soy Manifesto, ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της σόγιας που εισάγεται στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η ομάδα στηρίζει την απαγόρευση, η οποία είναι επίσημα γνωστή ως Moratorium Σόγιας στον Αμαζόνιο, επειδή — όπως υποστηρίζουν — συμβάλλει στη διασφάλιση ότι οι εφοδιαστικές αλυσίδες σόγιας του Ηνωμένου Βασιλείου παραμένουν απαλλαγμένες από αποψίλωση.
Σε ανακοίνωση νωρίτερα φέτος, οι υπογράφοντες δήλωσαν: «Καλούμε όλους τους εμπλεκόμενους στην εφοδιαστική αλυσίδα της σόγιας — κυβερνήσεις, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και αγροτοβιομηχανίες — να ενισχύσουν τη δέσμευσή τους [στην απαγόρευση] και να διασφαλίσουν τη συνέχισή της.»
«Δεν μπορώ να καταλάβω πώς η απαγόρευση βοηθά το περιβάλλον;»
Η κοινή γνώμη στο Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται επίσης να στηρίζει σταθερά την προστασία του Αμαζονίου. Έρευνα του WWF νωρίτερα φέτος έδειξε ότι το 70% των ερωτηθέντων υποστηρίζει κυβερνητική δράση για την εξάλειψη της παράνομης αποψίλωσης από τις εφοδιαστικές αλυσίδες του Ηνωμένου Βασιλείου.
«Η πολιτεία μας έχει πολύ χώρο για ανάπτυξη και το μορατόριουμ της σόγιας εμποδίζει αυτή την εξέλιξη», είπε ο Βαντερλέι Αταΐδες στο BBC. Είναι πρόεδρος της Ένωσης Καλλιεργητών Σόγιας της πολιτείας Παρά, μιας από τις μεγαλύτερες περιοχές παραγωγής σόγιας της Βραζιλίας.
«Δεν καταλαβαίνω πώς [η απαγόρευση] βοηθά το περιβάλλον», πρόσθεσε. «Δεν μπορώ να φυτέψω σόγια, αλλά μπορώ να χρησιμοποιήσω την ίδια γη για να φυτέψω καλαμπόκι, ρύζι, βαμβάκι ή άλλες καλλιέργειες. Γιατί δεν μπορώ να φυτέψω σόγια;»
Η πρόκληση αυτή έχει διχάσει ακόμη και την κυβέρνηση της Βραζιλίας. Ενώ το Υπουργείο Δικαιοσύνης λέει ότι μπορεί να υπάρχουν ενδείξεις αντιανταγωνιστικής συμπεριφοράς, τόσο το Υπουργείο Περιβάλλοντος όσο και το Ομοσπονδιακό Γραφείο Εισαγγελέων έχουν δημόσια υπερασπιστεί τη μορατόριουμ.
Η εθελοντική συμφωνία υπογράφηκε για πρώτη φορά πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες από αγρότες, περιβαλλοντικές οργανώσεις και μεγάλες παγκόσμιες εταιρείες τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων κολοσσών εμπορευμάτων όπως οι Cargill και Bunge.
Η συμφωνία ακολούθησε μια εκστρατεία της Greenpeace που αποκάλυψε ότι σόγια καλλιεργημένη σε αποψιλωμένη γη χρησιμοποιούνταν ως ζωοτροφή, συμπεριλαμβανομένης της τροφής για κοτόπουλα που πωλούνταν από τα McDonald's.
Η αλυσίδα fast-food έγινε υποστηρικτής του μορατόριουμ, τα μέλη του οποίου δεσμεύτηκαν να μην αγοράζουν σόγια που καλλιεργήθηκε σε γη αποψιλωμένη μετά το 2008.
Πριν από το μορατόριουμ, η εκχέρσωση για την επέκταση της σόγιας και η αύξηση της κτηνοτροφίας ήταν οι κύριοι παράγοντες της αποψίλωσης στον Αμαζόνιο.
Μετά την εφαρμογή της συμφωνίας, η εκχέρσωση μειώθηκε απότομα, φτάνοντας σε ιστορικό χαμηλό το 2012, κατά τη δεύτερη θητεία του Προέδρου Λούλα.
Η αποψίλωση αυξήθηκε ξανά υπό επόμενες κυβερνήσεις — ιδιαίτερα υπό τον Ζαΐρ Μπολσονάρου, ο οποίος προώθησε την οικονομική εκμετάλλευση του δάσους — αλλά έχει μειωθεί ξανά κατά την τρέχουσα προεδρία του Λούλα.
Η πίεση για άρση του μορατόριουμ έρχεται καθώς η Βραζιλία ετοιμάζεται να ανοίξει έναν μεγάλο νέο σιδηρόδρομο που θα εκτείνεται από την αγροτική της καρδιά στον νότο μέχρι το τροπικό δάσος.
Η νέα σιδηροδρομική γραμμή αναμένεται να μειώσει σημαντικά το κόστος μεταφοράς σόγιας και άλλων γεωργικών προϊόντων, προσθέτοντας ακόμη ένα κίνητρο για περαιτέρω εκχέρσωση.
Με πληροφορίες από BBC
