Ο καφές αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Πάνω από δύο δισεκατομμύρια φλιτζάνια καταναλώνονται καθημερινά παγκοσμίως, και η ζήτηση συνεχίζει να αυξάνεται. Ωστόσο, σύμφωνα με νέα έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης Coffee Watch, αυτή η παγκόσμια «δίψα» για καφέ απειλεί να οδηγήσει στην ίδια την εξαφάνισή του.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη, χαρτογράφησε την αποψίλωση των δασών στη νοτιοανατολική «ζώνη του καφέ» της Βραζιλίας και τη συνέδεσε με μεταβολές στα επίπεδα βροχοπτώσεων και αποτυχίες καλλιεργειών. Τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά: όσο περισσότερα δάση κόβονται για τη δημιουργία νέων φυτειών, τόσο μειώνονται οι βροχοπτώσεις, με αποτέλεσμα χαμηλότερες αποδόσεις, οικονομικές απώλειες για τους παραγωγούς και αυξανόμενες τιμές για τους καταναλωτές.
«Ο τρόπος που καλλιεργούμε σήμερα τον καφέ είναι οικολογικά καταστροφικός και οδηγεί σε ένα μέλλον χωρίς καφέ», προειδοποιεί η διευθύντρια της Coffee Watch, Ετέλ Χιγκονέ, τονίζοντας πως «η αποψίλωση για καλλιέργεια καφέ σκοτώνει τις βροχές που κρατούν ζωντανές τις καλλιέργειες».
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η αποψίλωση για την ικανοποίηση της αυξανόμενης ζήτησης ενισχύει ένα φαύλο κύκλο: λιγότερα δάση σημαίνουν λιγότερη βροχή, γεγονός που με τη σειρά του μειώνει την παραγωγή και ωθεί τους καλλιεργητές να καταστρέψουν ακόμα περισσότερα δάση για νέα εδάφη. Η καλλιέργεια του καφέ, ευαίσθητη στις μεταβολές των βροχοπτώσεων και ευάλωτη στην ξηρασία, κινδυνεύει περισσότερο από ποτέ.
Βραζιλία: Οι βροχές που σταματούν να πέφτουν επηρεάζουν τον καφέ
Τα συμπεράσματα της Coffee Watch επιβεβαιώνονται από πρόσφατη μελέτη Βραζιλιάνων επιστημόνων που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications. Εκεί διαπιστώνεται ότι η αποψίλωση του Αμαζονίου έχει μειώσει τις βροχοπτώσεις κατά περίπου 75%, αλλάζοντας δραματικά το μικροκλίμα της περιοχής. Η σύνδεση μεταξύ δασών και καιρικών προτύπων, που παλαιότερα ήταν δύσκολο να αποδειχθεί, επιβεβαιώνεται πλέον με σύγχρονα εργαλεία χαρτογράφησης.
Η έρευνα έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει νέο κανονισμό που απαιτεί από τις χώρες παραγωγής να αποδεικνύουν ότι ο καφές που εξάγουν δεν προέρχεται από πρόσφατα αποψιλωμένες εκτάσεις. Η Βραζιλία, η μεγαλύτερη παραγωγός καφέ στον κόσμο, έχει αντιδράσει έντονα, χαρακτηρίζοντας τη νομοθεσία «μονομερή και τιμωρητική», καθώς θεωρεί ότι παραβιάζει την εθνική κυριαρχία και αυξάνει το κόστος παραγωγής.
Σύμφωνα με την Coffee Watch, η ξηρασία του 2014 αποτέλεσε σημείο καμπής: από τότε, οι βροχοπτώσεις όχι μόνο μειώθηκαν, αλλά άρχισαν να εμφανίζονται σε λάθος εποχές για την καλλιέργεια. Το αποτέλεσμα ήταν η σταδιακή ερημοποίηση εδαφών και η μείωση της παραγωγικότητας. Το 2023, η Βραζιλία βίωσε νέα παρατεταμένη ξηρασία που προκάλεσε εκτόξευση στις παγκόσμιες τιμές καφέ, προμηνύοντας μια κρίση που θα μπορούσε να γίνει μόνιμη.
Η Coffee Watch προειδοποιεί ότι αν δεν ανατραπεί αυτή η τάση, μέχρι το 2050 μεγάλο μέρος της βραζιλιάνικης «ζώνης του καφέ» θα καταστεί μη βιώσιμο για καλλιέργεια, οδηγώντας σε ελλείψεις και ακραίες αυξήσεις τιμών.
Αν και η Βραζιλία συγκεντρώνει τα φώτα της δημοσιότητας, η αποψίλωση για αγροτική χρήση αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα. Εκτός από τον καφέ, οι μεγαλύτεροι «ένοχοι» είναι η εκτροφή βοοειδών και η καλλιέργεια σόγιας, δύο βιομηχανίες που καταστρέφουν εκατομμύρια στρέμματα δασών κάθε χρόνο. Παράλληλα, χώρες όπως το Βιετνάμ και η Αιθιοπία, επίσης μεγάλες παραγωγοί καφέ, ετοιμάζονται να συμμορφωθούν με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, καταγράφοντας γεωγραφικά δεδομένα για κάθε παρτίδα καφέ.
Η Ε.Ε. ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα εφαρμόσει τη νομοθεσία σταδιακά, με διαφορετικά χρονοδιαγράμματα για μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι οποιαδήποτε καθυστέρηση θα επιδεινώσει την κρίση. Η Βραζιλία, η οποία θα φιλοξενήσει τον επόμενο ΟΗΕ Climate Conference στον Αμαζόνιο, προσπαθεί να προωθήσει τη δική της πρόταση: τη δημιουργία ενός ταμείου που θα αποζημιώνει τις αναπτυσσόμενες χώρες για τη διατήρηση των δασών τους. Η πρόκληση όμως είναι τεράστια, και ο χρόνος περιορισμένος.
Η Coffee Watch κλείνει την έκθεσή της με μια προειδοποίηση που δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί: «Αν συνεχίσουμε να πίνουμε καφέ όπως σήμερα, χωρίς να αλλάξουμε τον τρόπο που τον καλλιεργούμε, το πρωινό μας φλιτζάνι ίσως σύντομα γίνει πολυτέλεια».
Με πληροφορίες από New York Times
