H πλατφόρμα Check4Facts/Science εστιάζει σε τέσσερις θεματικές «οι οποίες συχνά αποτελούν πεδίο ανάπτυξης ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας», λένε οι δημοσιογράφοι που συμμετέχουν. Οι τέσσερις θεματικές αυτές είναι η κλιματική αλλαγή, η υγεία, το μεταναστευτικό και η εγκληματικότητα.
Στόχος των ανθρώπων που εργάζονται για αυτή είναι να αναδείξουν την αναγκαιότητα να υπάρξει ουσιαστική γνώση και διάλογος για τον έλεγχο της αξιοπιστίας του δημόσιου λόγου.
Όπως εξηγούν οι συντελεστές του έργου, οι δυο βασικοί πυλώνες της fact checking διαδικασίας που ακολουθείται είναι η ερευνητική δημοσιογραφία και ένας αλγόριθμος, έργο του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά, που λειτουργεί υποβοηθητικά ξεχωρίζοντας τις δυνητικά μη έγκυρες ειδήσεις. Ήδη η σελίδα αριθμεί περισσότερες από 140 δημοσιεύσεις που έχουν αξιολογηθεί από τους δημοσιογράφους-ερευνητές, σύμφωνα με τη σχετική κλίμακα, ως «ακριβείς», «σχετικά ακριβείς», «σχετικά ανακριβείς», «ανακριβείς» και «μη επαληθεύσιμες».
Για την εξακρίβωση των υπό έλεγχο πληροφοριών, οι ελεγκτές δημόσιας πληροφόρησης του Check4facts/Science αντλούν πληροφορίες από διαθέσιμα πρωτογενή ή/και δευτερογενή στοιχεία και συνεργάζονται με εξειδικευμένους επιστήμονες, λειτουργούς, εμπειρογνώμονες από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.
Ο Νίκος Δεμερτζής είναι επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος και καθηγητής πολιτικής κοινωνιολογίας και επικοινωνίας στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ. Ο ίδιος εξηγεί στη LiFO ότι «στο fact-checking έχει ιδιαίτερη σημασία ποιος είναι αυτός που αποφαίνεται ότι μια είδηση ή δήλωση είναι ανακριβής ή ακριβής. Δηλαδή, ποιος είναι ο φορέας που διενεργεί τον έλεγχο αξιοπιστίας, αν είναι ανεξάρτητος οικονομικά και αν υποστηρίζεται από τους κατάλληλους επιστημονικούς εταίρους ώστε να στοιχειοθετεί με εγκυρότητα τις εκθέσεις ελέγχου που κάνει», σημειώνει ο Ν. Δεμερτζής. «Εμείς στο Check4Facts, ως σφραγίδα της ανεξαρτησίας και της αξιοπιστίας μας έχουμε τη σύμπραξη με τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, τα οποία σε συνεργασία με τους ερευνητές-δημοσιογράφους μας συμβάλλουν στην αποτύπωση της επιστημονικής αλήθειας με απλό και κατανοητό τρόπο», προσθέτει.
Η Νάντια Βασιλειάδου, ο Μιχάλης Χατζηκωνσταντίνου, ο Αχιλλέας Καραδημητρίου και η Εύα Τομαρά είναι οι δημοσιογράφοι που πραγματοποιούν τον έλεγχο των δηλώσεων-ειδήσεων, ενώ ο Σταμάτης Πουλακιδάκος, επίκουρος καθηγητής του τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, έχει συντονιστικό ρόλο. «Συχνά βλέπουμε πολιτικές δηλώσεις που βασίζονται σε στοιχεία ανακριβή, παρωχημένα ή και με κραυγαλέο τρόπο ψευδή. Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν διαψεύδονται από αντίπαλα κόμματα και δεν ελέγχονται πάντα από τους δημοσιογράφους, με αποτέλεσμα πολλές απ' αυτές τις δηλώσεις να θεωρείται από τους πολίτες ότι απηχούν την αλήθεια», σημειώνει η Νάντια Βασιλειάδου. «Σε αυτό ακριβώς το σημείο είναι σημαντικός ο ρόλος του fact checker που θα διερευνήσει τον βαθμό ακρίβειας της δήλωσης, ξεκινώντας από το σημαντικότερο: αν η δήλωση έγινε και αν έγινε με τον τρόπο που τη βλέπουμε καταγεγραμμένη», τονίζει από την πλευρά του ο Μιχάλης Χατζηκωνσταντίνου.
Τόσο οι συντελεστές του έργου όσο και οι επιστήμονες που τους στηρίζουν πιστεύουν βαθιά στην ανάγκη λειτουργίας ενός κόμβου που θα συμβάλει στην αξιοπιστία του δημόσιου διαλόγου, ως απαραίτητου στοιχείου της ίδιας της δημοκρατίας.
Πώς γίνεται το fact-checking στην πλατφόρμα Check4facts/Science
Οι δημοσιογράφοι της ιστοσελίδας Check4facts/Science ελέγχουν την πληροφορία και τη δημοσιεύουν με τα απαραίτητα υποστηρικτικά στοιχεία, είτε πρόκειται εν τέλει για λανθασμένη πληροφορία είτε πρόκειται για αληθή, οπότε ο οργανισμός, βάσει των πηγών του, επιβεβαιώνει την εγκυρότητά της.
Η συλλογή των προς έλεγχο δηλώσεων/πληροφοριών πραγματοποιείται μέσω της συνεχούς παρακολούθησης του περιεχομένου των μέσων ενημέρωσης (έντυπων και ηλεκτρονικών), των ιστοσελίδων πολιτικών και κομμάτων, των λογαριασμών των δημόσιων προσώπων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και των κοινοβουλευτικών συζητήσεων, είτε ζωντανών είτε καταγεγραμμένων. Οι προς έλεγχο δηλώσεις υφίστανται αρχικά αλγοριθμική επεξεργασία, η οποία προσφέρει μια πρώτη «εκτίμηση» εγκυρότητας.
Στη συνέχεια, για την εξακρίβωση των υπό έλεγχο πληροφοριών, οι ελεγκτές δημόσιας πληροφόρησης του Check4facts/Science αντλούν πληροφορίες από διαθέσιμα πρωτογενή ή/και δευτερογενή στοιχεία και συνεργάζονται με εξειδικευμένους επιστήμονες, λειτουργούς, εμπειρογνώμονες από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, προκειμένου ο έλεγχος εγκυρότητας της πληροφορίας να γίνεται διά της προσπέλασης όλων των διαθέσιμων πρωτογενών ή/και δευτερογενών πηγών.
Οι επτά ακαδημαϊκοί φορείς και ιδρύματα που τρέχουν την πλατφόρμα Check4facts/Science είναι το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών, το Εργαστήριο Κοινωνικής Έρευνας στα ΜΜΕ του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και το Εργαστήριο Κοινωνικών και Μεταναστευτικών Σπουδών της Σχολής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Σε μια εποχή που οι πολίτες κατακλύζονται από υπερπληροφόρηση, οι προσπάθειες που αφορούν την εγκυρότητα και την αλήθεια των πληροφοριών είναι πιο αναγκαίες από ποτέ. Η πλατφόρμα Check4facts/Science είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο check4facts.gr και εμπλουτίζεται συστηματικά με νέα δεδομένα.
