Από τις «Ικέτιδες» στους σύγχρονους πρόσφυγες: Μια παράσταση με φοιτητές Erasmus και προσφυγόπουλα
Το πρόγραμμα «Supplicants» έφερε κοντά, μέσω του θεάτρου, νέους από την Ευρώπη, την Ελλάδα και τις χώρες που πλήττονται από το προσφυγικό
Στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, οι πενήντα κόρες του Δαναού καταφεύγουν, μαζί με τον πατέρα τους, στο Άργος, ζητώντας άσυλο για να αποφύγουν έναν αιμομικτικό γάμο με τους ξαδέρφους τους και γιους του Αιγύπτου.
Η τραγωδία αυτή είναι ένας ύμνος στη δημοκρατία και στην αξιοπρέπεια των ξένων που, σε δύσκολες και απειλητικές συνθήκες ζητούν βοήθεια από άλλα κράτη, επίκαιρη και πάλι εξαιτίας του προσφυγικού ζητήματος.
Στην παράσταση «Supplicants» (Ικέτες/Ικέτιδες) που παρουσιάστηκε στον «Κινητήρα» από μία ομάδα Ιρλανδών, μία ομάδα Ισπανών, μία ομάδα Ελλήνων –όλοι ηλικίας 17 έως 23 ετών, στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus, είτε τελειόφοιτοι του σχολείου είτε φοιτητές– και έξι ανήλικα προσφυγόπουλα από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Πακιστάν και το Κουρδιστάν, με θέμα το προσφυγικό στην ευρύτερή του έννοια, οι «Ικέτιδες» του Αισχύλου ήταν απλά η αφορμή.
Κάποιοι γνώριζαν αγγλικά, κάποιοι μετέφραζαν ο ένας στον άλλο, εγώ δίδασκα και με Google translate, κρατώντας το κινητό του Azzam από τη Συρία, μιλώντας αργά στα αγγλικά και δείχνοντάς του τη μετάφραση στα αραβικά. Και φυσικά η body language μας βοήθησε πολύ.
Δεν πρόκειται βέβαια για μια διασκευή του αρχαίου κειμένου. Η αρχαία τραγωδία συζητήθηκε στο ομώνυμο πρόγραμμα διάρκειας μιας εβδομάδας που είχε προηγηθεί, καθώς ο πυρήνας του ήταν το βίωμα να είσαι σε ξένος σε μια χώρα ή σε μία κατάσταση.
Αυτή η ιδέα δουλεύτηκε τα απογεύματα με διαφορετικούς τρόπους από 4 εμψυχωτές σε αντίστοιχες ομάδες: την Τζωρτζίνα Κακουδάκη, τον Ιρλανδό Peter Hussey, τον Ισπανό Juan Escalona και την Αντιγόνη Γύρα, καλλιτεχνική διευθύντρια του «Κινητήρα».
Τα πρωινά η χορογράφος Μάρω Γαλάνη από το πανεπιστήμιο της Πάτρας εισήγαγε τα παιδιά στην πρωτόγονη έκφραση, η Βιολέτα Γύρα στο σύστημα του Στανισλάφσκι και η Silvia Sáenz García στις μεθόδους σωματικού θεάτρου του Lecoq.
Έτσι το πρωί οι συμμετέχοντες παρακολουθούσαν εναλλάξ τα μαθήματα και το απόγευμα έστηναν με τις ομάδες τους το δικό τους μέρος του έργου. Το αποτέλεσμα παρουσιάστηκε σε ανοιχτό κοινό με τη μορφή μιας ενιαίας παράστασης, λίγες μέρες πριν από τον Δεκαπενταύγουστο.
Η κάθε ομάδα περιλάμβανε ανθρώπους από όλες τις χώρες, έπειτα από συναντήσεις, πρωινά σεμινάρια, εκδρομές, ώστε να έρθουν όλοι κοντά και να γνωριστούν. «Στην τέχνη όμως είμαστε πολύ ανοιχτοί και γνωριζόμαστε μεταξύ μας βαθιά μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα» σημειώνει η Αντιγόνη Γύρα. Το μοίρασμα των προσφύγων στις ομάδες ήταν καθαρά πρακτικό, ανάλογα με το κέντρο φιλοξενίας που διαμένει ο καθένας.
Οι συμμετέχοντες από την Ιρλανδία και την Ισπανία ασχολούνται με το θέατρο από πολύ μικρή ηλικία, σε σχολικά προγράμματα youth theatre, ενώ οι Έλληνες προέρχονταν από τη δραματική σχολή «Δήλος» της Δήμητρας Χατούπη, που φιλοξένησε μέρος της προετοιμασίας, από τα εκπαιδευτικά προγράμματα του «Κινητήρα» και από το καλλιτεχνικό Λύκειο Γέρακα.
Τα προσφυγόπουλα προσεγγίστηκαν μέσω της PRAKSIS. «Ψάξαμε να βρούμε τον καταλληλότερο φορέα, γιατί με τις ΜΚΟ χρειάζεται αρκετή και σωστή έρευνα. Δουλέψαμε περίπου δυόμισι μήνες για να οργανώσουμε αυτή τη σύμπραξη, γιατί προέκυψαν πολλά απροσδόκητα και μέχρι την τελευταία στιγμή άλλαζαν τα πράγματα» θυμάται η κ. Γύρα.
«Κάποια παιδιά ήθελαν πολύ να είναι στο πρότζεκτ, αλλά τελικά, ευτυχώς γι' αυτά, πήραν την άδεια κι έφυγαν για Γερμανία, Δανία ή άλλες χώρες. Ένα άλλο προσφυγόπουλο ταυτόχρονα έπαιζε και ποδόσφαιρο οπότε έπρεπε να διαλέξει μεταξύ των δύο. Άλλοι δεν καταλάβαιναν ακριβώς τι είναι το πρόγραμμα κι έπρεπε να τους το εξηγήσει η κοινωνική λειτουργός, η οποία κι εκείνη με τη σειρά της δεν ήξερε επακριβώς τι κάναμε γιατί δεν το είχε βιώσει.
Ακόμα και το πώς θα έρχονταν τα παιδιά στον "Κινητήρα" ή στη "Δήλο", με ποιο μετρό, ποιος θα τους παραλάμβανε –για όλα αυτά έπρεπε να υπάρχει άδεια εισαγγελέα με τα ονόματά μας–, ήταν ζητήματα που έπρεπε να διευθετηθούν από πριν.
Η συνεννόηση όμως και η διδασκαλία πώς γινόταν σε ένα τόσο πολυπολιτισμικό περιβάλλον; Η κ. Γύρα περιγράφει πως μεταχειρίστηκαν κάθε πιθανό μέσο: «Κάποιοι γνώριζαν αγγλικά, κάποιοι μετέφραζαν ο ένας στον άλλο, εγώ δίδασκα και με Google translate, κρατώντας το κινητό του Azzam από τη Συρία, μιλώντας αργά στα αγγλικά και δείχνοντάς του τη μετάφραση στα αραβικά. Και φυσικά η body language μας βοήθησε πολύ, επειδή η δουλειά που κάνουμε είναι σωματική και μπορείς να επικοινωνήσεις και με άλλους τρόπους. Ούτως ή άλλως το ζητούμενο δεν περιλάμβανε πολλή πρόζα, συνεπώς, στα μέρη που μιλούσαν, το έκαναν στη γλώσσα τους».
Το συγκεκριμένο πρότζεκτ είναι εγκεκριμένο από την ΕΕ και είναι η τέταρτη φορά που ο «Κινητήρας» συνεργάζεται, ως φορέας, σε διάρκεια ενάμιση χρόνου. Μέχρι τώρα, δύο προγράμματα έχουν γίνει στην Ελλάδα, ένα στην Ιρλανδία και ένα στην Ισπανία. Η θεματική κάθε φορά διαφέρει. Την προηγούμενη φορά στην Ελλάδα είχαν ασχοληθεί με LGBTQ ζητήματα, στην Ιρλανδία με τον κοινωνικό αποκλεισμό και στην Ισπανία με τη ρητορική του μίσους.
«Το θέμα είναι πώς οι νέοι άνθρωποι μέσα από το θέατρο και τον χορό μπορούν να προσεγγίσουν καλύτερα αυτά τα θέματα και να επικοινωνήσουν τα θέλω τους, βγάζοντάς τα πιο δυναμικά προς την κοινωνία» σχολιάζει η κ. Γύρα, επισημαίνοντας πως το τελικό αποτέλεσμα μετρά πολύ λιγότερο από την ίδια την πορεία, τη διαδικασία.
«Το συναίσθημα είναι συνολικό. Η ίδια η παράσταση είναι πολύ μικρό μέρος, είναι πολύ σημαντική η εργασία που γίνεται μεταξύ των ανθρώπων, το πριν και το μετά, οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους, τα συναισθήματα, οι απορίες που δημιουργούνται, οι αμφιβολίες, οι εκρήξεις».
Απ' όλη την αυγουστιάτικη πορεία του «Supplicants» η κ. Γύρα έχει απομονώσει και θα θυμάται για πάντα μια στιγμή: «Δεν είχαμε προβάρει όλοι μαζί την παράσταση, ο καθένας έκανε τη δική του πρόβα, γιατί δεν μας έβγαινε χρονικά. Το έργο ξεκινούσε με το μέρος της Τζωρτζίνας Κακουδάκη – που δίδαξε και ένα καταπληκτικό πρόγραμμα της UNESCO, το «Passages», στο οποίο τα παιδιά μπαίνουν στη διαδικασία να ανακαλύψουν τα ίδια πώς είναι ένα τέτοιο ταξίδι, σε όλα του τα στάδια.
»Τα παιδιά κάθονταν στη σειρά, σε πάγκους, σιωπηρά, και κάτι περίμεναν, καθώς έμπαινε ο κόσμος. Η σκηνή αυτή κρατούσε μισή ώρα. Παράλληλα ακούγονταν σε λούπα ήχοι της θάλασσας και των γλάρων, επειδή αυτοί οι άνθρωποι ταξιδεύουν συνεχώς σε μια βάρκα.
»Μετά από κανένα τέταρτο, έρχεται και με πιάνει ο Azzam από τη Συρία βουρκωμένος και μου λέει "εγώ δεν μπορώ να το ακούω άλλο αυτό, κλείστε το". Δεν το είχε προβάρει και αμέσως συνδέθηκε με τους ήχους. Άρχισε να μου εξηγεί με το σώμα του πώς ήταν στη θάλασσα, τις αντιδράσεις των συνταξιδιωτών του... Αυτά τα πράγματα είναι μοναδικά».
«Τελικά η τέχνη μας χωρίζει ή μας ενώνει;», αναρωτιέμαι καθώς σκέφτομαι πόσο μεγάλο χάσμα μπορεί να προκύπτει ανάμεσα στον τρόπο που την αντιλαμβανόμαστε, εξαιτίας της διαφορετικής κουλτούρας, της θρησκείας ή των πολιτισμικών καταβολών. Είναι η καλλιτεχνική γλώσσα κοινή; «Είναι εντυπωσιακό το πώς αφήνεις στην άκρη την κουλτούρα σου και στο βάθος είσαι απλά άνθρωπος που εκφράζεται» απαντά η κ. Γύρα.
«Γι' αυτό τα κάνουμε αυτά τα προγράμματα. Καταπληκτικό είναι και το φλερτ που υπάρχει ανάμεσα στα παιδιά αυτής της ηλικίας και πόσο ανοιχτά είναι να επικοινωνήσουν, παρά τις διαφορετικές θρησκείες και όλα τα εμπόδια που προκύπτουν από αυτές.
»Βέβαια, ένα από τα παιδιά, ας πούμε, ήρθε την πρώτη μέρα και μετά είπε στην κοινωνική του λειτουργό, όταν επέστρεψε στον ξενώνα, ότι δεν μπορεί να ξανάρθει γιατί ένιωσε πολύ αμήχανα λόγω της σωματικής επαφής των ασκήσεων, όπου αγγίζεσαι με γυναίκες και άντρες. Αυτό τον έκανε, λόγω της θρησκείας του, να νιώθει άβολα. Δεν υπάρχει περίπτωση σε μια τέτοια σύμπραξη να μη δεις όλες τις πλευρές και εμείς οφείλουμε να τις ακούσουμε, να τις σεβαστούμε και την επόμενη φορά να το φροντίσουμε καλύτερα».
- Facebook
- Twitter
- E-mail
0