«Ο πλαστός πίνακας»: Το σκωτσέζικο αστυνομικό μυθιστόρημα στα καλύτερά του

Τα τελευταία χρόνια το αστυνομικό μυθιστόρημα γνωρίζει μεγάλη άνθηση ως είδος. Σε επίπεδο περιεχομένου έχει διευρυνθεί πλέον, δίνοντας χώρο όχι μόνο στη λύση του μυστηρίου και στη διαλεύκανση του εγκλήματος αλλά και σε άλλες πλευρές της ιστορίας, κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, που δεν λειτουργούν απλώς ως ένα απαραίτητο, αλλά άχρωμο background. Kάπως έτσι έχουμε αναγνωρίσιμες κατηγορίες, όπως το δημοφιλέστατο και στη χώρα μας nordic noir των σκανδιναβικών χωρών, ή το tartan noir, τη σκωτσέζικη εκδοχή του αστυνομικού μυθιστορήματος. Από τις πιο δυνατές εκπροσώπους του τελευταίου είναι η Val McDermid, πολυγραφότατη, μεταφρασμένη σε σαράντα γλώσσες και βραβευμένη με το Βραβείο των Los Angeles Times για το Βιβλίο της Χρονιάς, το Gold Dagger και το Cartier Diamond Dagger της Εταιρείας Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Το έργο της έχουν συστήσει στο αναγνωστικό κοινό οι εκδόσεις Διόπτρα, αρχικά με τον «Βάλτο» και τώρα με τον «Πλαστό Πίνακα».

Bιβλιοφάγος ήδη από τα έξι της, στις συχνές επισκέψεις της στη δημοτική βιβλιοθήκη κυριολεκτικά διάβαζε τα πάντα, δείχνοντας ιδιαίτερη προτίμηση σε βιβλία που εκτυλίσσονταν σε συνέχειες, παρακολουθώντας την εξέλιξη των χαρακτήρων. Σε πολύ μικρή ηλικία επίσης ανακάλυψε και την Άγκαθα Κρίστι «στην ακμή της», όπως τονίζει η ίδια, κι αυτό που της έκανε τότε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν το πόσο έξυπνα ήταν δομημένη η πλοκή. Αναλογιζόμενη χρόνια μετά τον αντίκτυπο της μεγάλης Βρετανής συγγραφέως στο έργο της, παρατηρεί πως τα έργα της έχουν μια κύρια πλοκή, αλλά συνήθως υπάρχουν και υποπλοκές που διασταυρώνονται μεταξύ τους. Εξελίσσοντας το συγκεκριμένο μοτίβο, η Val McDermid έχει προσπεράσει τη λογική της «comforting ανάγνωσης των αστυνομικών, όπου το τέλος φέρνει και τη λύση του εγκλήματος. Δεν είναι όλα τακτοποιημένα σε συσκευασία δώρου, όπως στα βιβλία της Κρίστι. Πλέον το τέλος μιας υπόθεσης είναι πιο ευέλικτο, μένει ανοιχτό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα πάντα μένουν εκκρεμή».

Ένα από τα χαρακτηριστικά της γραφής είναι το σκωτσέζικο στοιχείο, όπως ήδη αναφέρθηκε, για το οποίο η ίδια είναι πολύ περήφανη. Έχοντας σπουδάσει στην Οξφόρδη και βιώσει τη διάκριση εκ μέρους των Άγγλων συμφοιτητών της, που την αντιμετώπιζαν ως κάτι εξωτικό, φροντίζει να το προβάλλει με αληθοφανή, αυθεντικό τρόπο, τόσο στις περιγραφές των τοπίων και των πόλεων όσο και στη γλώσσα. Η αυθεντικότητα είναι κάτι που χαρακτηρίζει και τον τρόπο που διεξάγεται η εγκληματολογική έρευνα στα έργα της. Ούσα σε επαφή με επαγγελματίες του χώρου, είναι σε θέση να γνωρίζει επιστημονικές διαδικασίες που εφαρμόζονται στην πραγματικότητα. Η ίδια έχει αποκαλύψει πως σε βιβλίο της χρησιμοποίησε αποδεικτικό στοιχείο πριν καν ανακοινωθεί στην ιατροδικαστική κοινότητα. Αυτός ο τρόπος δουλειάς βοηθάει να αντισταθμιστούν οι υπερβολές που επιστρατεύει ως συγγραφέας προκειμένου να δώσει ενδιαφέρον στην αστυνομική έρευνα, που υπό κανονικές συνθήκες είναι πολύ λιγότερο θεαματική και έχει μια επαναληπτικότητα που την κάνει ανιαρή.

Για τη McDermid «ο πήχης έχει ανέβει στα αστυνομικά μυθιστορήματα. Πλέον οι δυνατότητες αυτού του λογοτεχνικού είδους έχουν διευρυνθεί και μπορεί να συμπεριλάβει θέματα όπως η πολιτική, η Ιστορία, η κοινωνία, το φύλο, σε σημείο που μερικές φορές ο φόνος είναι κάτι που γίνεται σχεδόν παρεμπιπτόντως». Μέσα από τα βιβλία και τις συνεντεύξεις της εμφανίζεται κοινωνικά ευαισθητοποιημένη. Για παράδειγμα, μέσα από τη σχέση της επιθεωρήτριάς της Κάρεν Πίρι με τον φίλο της, που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, κάνει σχόλιο για τη σύγκρουση των τάξεων και το πώς αυτή μπορεί να επηρεάσει τη μεταξύ τους σχέση.

Στην Κάρεν Πίρι ανατίθεται η υπόθεση του «Πλαστού Πίνακα», της οποίας το κουβάρι αρχίζει να ξετυλίγεται όταν ξανανοίγουν δύο παλιές υποθέσεις, που φαινομενικά είναι ασύνδετες: ένας ψαράς ανασύρει από το Φερθ οφ Φορθ στη Σκοτία το πτώμα ενός ανθρώπου που πριν από δέκα χρόνια είχε κατηγορηθεί για την εξαφάνιση του αδελφού του και ένα τροχαίο γίνεται αφορμή για την ανακάλυψη του σκελετού μιας γυναίκας. Η επιθεωρήτρια θα κληθεί να τις ξανανοίξει και να επιστρατεύσει όλο της τον δυναμισμό και την ικανότητα για να αντιμετωπίσει τον θανατηφόρο ιστό στον οποίο θα βρεθεί πολύ σύντομα μπλεγμένη, ανάμεσα σε ένοχα μυστικά, διπλές ταυτότητες, πλαστογραφίες πινάκων ζωγραφικής και υπόγειες διαδρομές που καταλήγουν στο Παρίσι. Στο τέλος θα έρθει αντιμέτωπη  με αυτό που πάντα οδηγεί τους ανθρώπους στο σκοτάδι: την υπόσχεση για εύκολα, γρήγορα, αδιανόητα πλούτη.

Ένα μυθιστόρημα που έχει όλα τα χαρακτηριστικά που καθιέρωσαν τη McDermid ως τη «βασίλισσα του ψυχολογικού θρίλερ», τη δεξιοτεχνική νουάρ γραφή, τη δεξιοτεχνική δομή, την προσοχή στη λεπτομέρεια και μία από τις πιο αναπάντεχες ανατροπές της χρονιάς.

Val McDermid

Ο πλαστός πίνακας

Μτφρ.: Έφη Τσιρώνη

Εκδόσεις Διόπτρα

Σελ.: 600