Η Ζainab Fasiki, 23 ετών, κατάγεται από το Μαρόκο, είναι εικονογράφος και δημιουργεί κόμικς. Με τα σχέδια και τις ιστορίες της μιλάει για την καταπίεση των γυναικών στη χώρα της και καταγγέλλει την απαράδεκτη κατάσταση της γενικευμένης σεξουαλικής παρενόχλησης που επικρατεί. Η παρενόχληση, μας λέει, συμβαίνει παντού, ακόμα και σε δημόσιους χώρους, μπροστά σε κόσμο που την αποδέχεται χωρίς να παρεμβαίνει.
Με τη θαρραλέα και πρωτότυπη ματιά της παίρνει τη σκυτάλη από την Ιρανή πρωτοπόρο συνάδελφό της Μαρζάν Σατραπί, ενώ οι γυναικείοι χαρακτήρες της, δυναμικοί αλλά και κάπως μελαγχολικοί, παραπέμπουν άλλοτε σε ήρωες της Marvel και άλλοτε σε μάνγκα. Τα νιάτα, το ταλέντο και ο ακτιβισμός της Ζainab Fasiki υπενθυμίζουν καίρια πως: «Καθένας δίνει τον αγώνα του με τα μέσα που διαθέτει και από τη θέση όπου βρίσκεται». Σε λίγες ημέρες κυκλοφορεί στο Μαρόκο το «Omor», το πρώτο της βιβλίο.
— Ζainab, από ποια περιοχή του Μαρόκου μάς γράφεις; Πού ζεις;
Γεννήθηκα στη Φες και εκεί μεγάλωσα, σήμερα μετακινούμαι συχνά μεταξύ Καζαμπλάνκα, Ραμπάτ και Φες.
— Μόλις ολοκλήρωσες τις σπουδές σου στο Πολυτεχνείο, σωστά;
Πήρα το πτυχίο μου από την Ανώτατη Σχολή Ηλεκτρολογίας και Μηχανολογίας (κατεύθυνση Μηχανολογία) στην Καζαμπλάνκα τον περασμένο Ιούνιο. Το 2014 τέλειωσα με «λίαν καλώς» σπουδές εξειδικευμένου τεχνικού στον τομέα αυτοκινήτου και μηχανικών κατασκευών. Όπως καταλαβαίνετε, μου αρέσει πολύ η Μηχανολογία!
Πιστεύω ότι είμαι από τα κορίτσια που πραγματοποιούν τα όνειρά τους χωρίς να τους εμποδίζουν τα διάφορα στερεότυπα. Και εάν το μπορώ εγώ, τότε σίγουρα κάθε γυναίκα μπορεί, με το σωστό κίνητρο και λίγη ενθάρρυνση, να ξεπερνάει τους δισταγμούς της και ν' αφήνει πίσω της την κοινωνική κριτική.
— Η σχέση σου με το σχέδιο και τα κόμικς πώς ξεκίνησε;
Ξεκίνησα να σχεδιάζω όταν ήμουν τεσσάρων ετών, στα 16 απέκτησα την πρώτη μου ταμπλέτα γραφικών και από τότε ξεκίνησα την εκπαίδευσή μου, αυτοδίδακτη.
— Μπορείς να μας πεις από πού εμπνέεσαι τις ιστορίες σου;
Από την καθημερινότητα στο Μαρόκο, τη θέση των γυναικών σε αυτό και τη διαρκή παρενόχληση που υφίστανται σε μια κοινωνία που δεν μπορεί με τίποτα να δεχτεί τη σεξουαλική ελευθερία, αντιμετωπίζει το γυναικείο σώμα σαν κάτι που πρέπει να μείνει κρυφό και άσπιλο και του απαγορεύει να γδυθεί, ακόμα κι αν πρόκειται για τέχνη.
— Πώς θα περιέγραφες το στυλ σου; Ποιοι εικονογράφοι σε επηρέασαν;
Η Μαρζάν Σατραπί ανήκει αναμφισβήτητα στους πολύ αγαπημένους μου καλλιτέχνες, το ίδιο και η Pénélope Bagieu. Από τη δουλειά τους, το στυλ και το σενάριό τους πήρα πολλές ιδέες για τα δικά μου σχέδια και κόμικς, για να περιγράψω τη δική μας πραγματικότητα εδώ στο Μαρόκο.
— Στα σχέδιά σου πρωταγωνιστούν κυρίως γυναίκες. Γιατί;
Μου αρέσει πολύ να ζωγραφίζω το γυναικείο σώμα, όχι μόνο επειδή είναι υπέροχο αλλά και γιατί είναι δυνατό. Μπορεί να φέρει στον κόσμο μια ζωή και να κάνει ταυτόχρονα πολλά διαφορετικά πράγματα. Παράλληλα, σχεδιάζω γυμνές γυναίκες γιατί θέλω να προκαλέσω τους Άραβες και την εντελώς αρνητική και επιθετική νοοτροπία τους, με σκοπό να την αλλάξω.
— Διαβάσαμε πριν από λίγο καιρό για τη φριχτή και επαίσχυντη επίθεση που δέχτηκε μια κοπέλα σε λεωφορείο στην Καζαμπλάνκα, η οποία όχι απλώς δεν βοηθήθηκε από τους συνεπιβάτες της αλλά επιπλέον βιντεοσκοπήθηκε. Τα πράγματα είναι τόσο άσχημα για τις γυναίκες;
Δυστυχώς, η σεξουαλική παρενόχληση βρίσκεται παντού στο Μαρόκο, στους δρόμους, στα μέσα μεταφοράς, στην παραλία, στο σπίτι, στη δουλειά. Ακόμα χειρότερα, η κοινωνία συχνά την αποδέχεται κατηγορώντας τις γυναίκες λ.χ. για τον τρόπο που ντύνονται ή ζουν.
— Πώς είναι η καθημερινότητα για μια απλή γυναίκα που θέλει να εργάζεται, να δημιουργεί και να συμμετέχει στο κοινωνικό γίγνεσθαι;
Σε μεγάλες πόλεις, όπως η Καζαμπλάνκα και το Ραμπάτ, τα ήθη είναι σίγουρα πιο μοντέρνα και μια γυναίκα μπορεί να είναι δραστήρια επιχειρηματικά, να ντύνεται όπως θέλει, να καπνίζει. Σε άλλες περιοχές της χώρας, όμως, τίποτε απ' όλα αυτά δεν είναι δυνατό λόγω της νοοτροπίας που επικρατεί.
— Για σένα προσωπικά τι σημαίνει το να δραστηριοποιείσαι σε δύο κατεξοχήν ανδροκρατούμενους χώρους, τη Μηχανολογία και τα κόμικς;
Πιστεύω ότι είμαι από τα κορίτσια που πραγματοποιούν τα όνειρά τους χωρίς να τους εμποδίζουν τα διάφορα στερεότυπα. Και εάν το μπορώ εγώ, τότε σίγουρα κάθε γυναίκα μπορεί, με το σωστό κίνητρο και λίγη ενθάρρυνση, να ξεπερνάει τους δισταγμούς της και ν' αφήνει πίσω της την κοινωνική κριτική.
— Να αναφέρουμε στο σημείο αυτό ότι ακόμα συμβαίνουν παντού τρομακτικά εγκλήματα κατά των γυναικών, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολύ βίαιες επιθέσεις απλώς και μόνο επειδή είναι γυναίκες. Κατά τη γνώμη σου, πώς θα προστατευτούμε;
Ακριβώς γι' αυτό απευθύνομαι πρώτα απ' όλα στους νέους και στους μαθητές, που πρέπει να διδαχτούν την ισότητα των φύλων και την υποχρέωση να σέβονται εξίσου και τα δύο φύλα − αυτά τα θέματα είναι ακόμα ταμπού στο πλαίσιο της οικογένειας και του σχολείου. Αν όμως οι άντρες δεν διαπαιδαγωγηθούν έγκαιρα, τότε οι γυναίκες θα εξακολουθήσουν να είναι υποχρεωμένες να διαθέτουν πολύ καλή φυσική κατάσταση για να το βάζουν στα πόδια κάθε φορά που κινδυνεύουν, να μετακινούνται μόνο με δικό τους αυτοκίνητο ή ακόμα και να κυκλοφορούν με συνοδεία σκύλου – ε, ναι, κι αυτό συμβαίνει!
— Τι έμεινε, τελικά, στο Μαρόκο από την «αραβική άνοιξη»; Τα πράγματα πού πηγαίνουν, κατά την άποψή σου;
Στα social media, τα οποία καθορίζουν την κατάσταση σήμερα, έχουμε την τάση να ξεχνάμε τα πραγματικά προβλήματα και να τα θυμόμαστε ξανά όταν προκύπτει ένα νέο περιστατικό ή κάποιο βίντεο. Πρέπει ν' αλλάξουν πολλά πράγματα και η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στους ανθρώπους, στον λαό. Υπάρχουν, βέβαια, πολλοί προοδευτικοί και δημιουργικοί άνθρωποι που με το καλλιτεχνικό τους έργο και τη βοήθεια που μας δίνουν το Ίντερνετ και τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να επηρεάσουν τη γενική νοοτροπία.
— Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί το «Omor», το πρώτο σου βιβλίο. Μίλησέ μας γι' αυτό.
Έβαλα όλες μου τις δυνάμεις για να το ολοκληρώσω με τον καλύτερο τρόπο, αλλάζοντας αρκετές φορές το σενάριο για ν' αποδώσω σωστά αυτό που ήθελα. Πρόκειται για την καθημερινή ζωή τριών γυναικών στο Μαρόκο. Η μία είναι επιχειρηματίας, η άλλη παντρεμένη και έγκυος, στα πρόθυρα του διαζυγίου, και η τρίτη φοιτήτρια που αναγκάζεται να φοράει τη μαντίλα, ενώ στην πραγματικότητα είναι καλλιτεχνική φύση. Και οι τρεις μένουν στο ίδιο κτίριο και κάθε μέρα αντιμετωπίζουν χαρακτηριστικά προβλήματα της καθημερινότητας στο Μαρόκο που έχουν να κάνουν με την προσωπική ελευθερία, την ισότητα των φύλων, τη σεξουαλικότητα, την παρενόχληση. «Omor» σημαίνει «πράγματα» και ο υπότιτλος, «things between us», όσα συζητούν οι τρεις πρωταγωνίστριες μεταξύ τους.
— Ποια είναι τα σχέδιά σου για το μέλλον; Μηχανολογία, κόμικς, ακτιβισμός ή κάτι άλλο; Στο Μαρόκο ή μακριά από αυτό;
Για την ώρα αποφάσισα να μείνω σπίτι μου και να δουλέψω τα δικά μου πρότζεκτ και ταυτόχρονα να ταξιδεύω όσο περισσότερο μπορώ, συμμετέχοντας σε φεστιβάλ κόμικς. Προσωπικά, δεν είμαι φαν της δουλειάς γραφείου αλλά μια γυναίκα που θέλει να αυτοαπασχολείται τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στην τέχνη. Εκτός απ' αυτά, βέβαια, είναι δυνατόν να συμβούν και πολλά άλλα!
