Το όνομα Μπουτάρη για την πλειονότητα των Ελλήνων συνδέεται με το κρασί και φυσικά με τον πρώην δήμαρχο της Θεσσαλονίκης, τον αείμνηστο Γιάννη Μπουτάρη. Ο κυρ-Γιάννης, όπως τον αποκαλούσαν οι περισσότεροι, δημιούργησε το 1997 το ομώνυμο κτήμα, με τα κρασιά «Κυρ-Γιάννη» να έχουν την παλαιότερη οικογενειακή παράδοση στη χώρα μας – σήμερα βρισκόμαστε στην έκτη γενιά οινοποιών.
Πηγαίνοντας πίσω τον χρόνο, το 1908 ο προπάππος Ιωάννης Μπουτάρης, αν και κάτοικος Θεσσαλονίκης, έχτισε στη Νάουσα το πρώτο οινοποιείο της πόλης. Ήδη από το 1879 ήταν ο πρώτος στην τουρκοκρατούμενη ακόμα Ελλάδα που καινοτόμησε χρησιμοποιώντας γυάλινες φιάλες για την εμπορία κρασιού, το οποίο μέχρι τότε κυκλοφορούσε ευρέως σε ασκούς, νταμιτζάνες και βαρέλια. Η ύπαρξη του οινοποιείου-κάβας διήρκεσε μέχρι και λίγο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ αμέσως μετά τη λήξη του χτίστηκε το δεύτερο οινοποιείο της εταιρείας, που θα έμενε ανοιχτό μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Το 1965 ο Γιάννης Μπουτάρης, που μαζί με τον αδελφό του, Κωνσταντίνο, συνέχισαν την οικογενειακή παράδοση, φυτεύει ένα αμπέλι συμβάλλοντας στην αναμπέλωση της Νάουσας μετά την καταστροφή των αμπελιών από τη φυλλοξήρα. Το 1979 εγκαινιάζουν το τότε υπερσύγχρονο νέο οινοποιείο στη Στενήμαχο Νάουσας, όπου μεταφέρθηκε και η κύρια δραστηριότητα και παραγωγή της ποικιλίας κρασιών της ετικέτας «Μπουτάρη».
Ακριβώς έναν χρόνο από τον θάνατο του Γιάννη Μπουτάρη, με πρωτοβουλία του ιδρύματος που φέρει το όνομα της οικογένειας, το κτίριο που στέγασε την οινοποιία των αρχών του 20ού αιώνα θα εγκαινιαστεί ως «Βιβλιοθήκη Οίνου» ή αλλιώς ΒΙΒΟΝ.
Το πρώτο ιστορικό οινοποιείο στο κέντρο της πόλης μένει για πολύ καιρό άδειο και σε σχετική εγκατάλειψη. Μέχρι που το 1991 χαρακτηρίζεται διατηρητέο μνημείο χάρη στην ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του ταυτότητα και αναστηλώνεται. Αρχικά στέγασε το Ίδρυμα Μπουτάρη, με εργαστήρια και χώρο έρευνας, και στην πορεία δόθηκε στον δήμο Νάουσας, που το παραχώρησε με τη σειρά του στον Δημοτικό Πολιτιστικό Όμιλο Νάουσας για να λειτουργήσει ως Μουσείο Οίνου, πρωτοβουλία που δεν πρόκοψε.
Πέρα από εμπνευσμένος, καινοτόμος και επιδραστικός οινοποιός-vigneron, o Μπουτάρης ήταν γνωστός σε όλους χάρη στη μεγάλη κοινωνική, οικολογική και πολιτική του δράση. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του άρχισε να συγκεντρώνει εκεί τα «κειμήλια» μιας ζωής: βιβλία, αρχεία, βραβεία, έπιπλα, την αγαπημένη του συλλογή κιτς αντικειμένων. Δυστυχώς, απεβίωσε στις 9 Νοεμβρίου του 2024. Ακριβώς έναν χρόνο μετά, με πρωτοβουλία του ιδρύματος που φέρει το όνομα της οικογένειας, το κτίριο που στέγασε την οινοποιία των αρχών του 20ού αιώνα θα εγκαινιαστεί ως «Βιβλιοθήκη Οίνου» ή αλλιώς ΒΙΒΟΝ.
Η μεγάλη καινοτομία της ΒΙΒΟΝ είναι ότι αποτελεί την πρώτη θεματική βιβλιοθήκη στην Ελλάδα που επικεντρώνεται στον οίνο, έχοντας τη στήριξη και τη συνεργασία της βραβευμένης Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας αλλά και της ΑΜΚΕ Future Library. Με βάση την προσωπική συλλογή βιβλίων και το αρχείο του Γιάννη Μπουτάρη αλλά και της διακεκριμένης οινολόγου δρος Σταυρούλας Κουράκου-Δραγώνα, τα οποία συνεχώς εμπλουτίζονται με νέες εκδόσεις, δημιουργείται ένας ιδιότυπος πολυχώρος πολιτισμού που οι εμπνευστές του ευελπιστούν ότι θα ευαισθητοποιήσει τόσο τον ντόπιο πληθυσμό όσο και ευρύτερα την ελληνική κοινωνία σε ό,τι αφορά το κρασί, τον οινικό πολιτισμό, τη γαστρονομία, τον οινοτουρισμό αλλά και τη βιωσιμότητα. Ο Μιχάλης Μπουτάρης, που μαζί με τον αδελφό του, Στέλλιο, αποτελούν την πέμπτη γενιά και συνεχίζουν το Κτήμα Κυρ-Γιάννη στο Γιαννακοχώρι Νάουσας (αλλά και στον Άγιο Παντελεήμονα Αμυνταίου), εξηγεί: «Υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες για τη μακρόχρονη παράδοση της περιοχής και τη σχέση της με το κρασί. Θα λέγαμε ότι μέσω της αναγνώρισης του παρελθόντος που έχει αυτό το αμπελοτόπι γνωρίζουμε το μέλλον του».
Η ΒΙΒΟΝ δεν είναι δανειστική βιβλιοθήκη. Όλα τα τεκμήρια είναι πληροφοριακού χαρακτήρα και παραμένουν εντός του χώρου, με δυνατότητα και ψηφιακής πρόσβασης, ενώ θα υπάρχει και μια σειρά από διεθνή αμπελοοινικά περιοδικά σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή –όπως και ο τοπικός Τύπος– σε ένα φιλόξενο αναγνωστήριο. Καθοριστική για όλη αυτή τη δραστηριότητα υπήρξε η συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη Βέροιας και το δίκτυο βιβλιοθηκών στο οποίο ανήκει.
Όλες οι ηλεκτρονικές πηγές της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Βέροιας αλλά και της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής της Θεσσαλονίκης θα είναι διαθέσιμες σε κάθε ενδιαφερόμενο – άλλωστε, η σύμπραξη του Διεθνούς Ελληνικού Πανεπιστημίου και άλλων φορέων με βάσεις δεδομένων και σύγχρονα μέσα αρχειονομίας έχει ήδη ξεκινήσει. Γενικότερα, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Οινοποιών και Αμπελουργών Νάουσας θα παρέχεται ένα σημείο ενημέρωσης και εικονικής περιήγησης σε όλα τα οινοποιεία στην ευρύτερη περιοχή της Νάουσας και στις προγραμματισμένες οινικές εκδηλώσεις, με όλες τις χρηστικές πληροφορίες για τους επισκέπτες.
Ιδιαίτερα πολύτιμη υπήρξε η συμβολή του πρώην διευθυντή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας, Γιάννη Τροχόπουλου. Ήταν ο άνθρωπος που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του οργανωτικού πλαισίου και των κατευθυντήριων γραμμών για την καταλογογράφηση και την ψηφιοποίηση των αρχείων. Ως εκ τούτου, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις ώστε η ΒΙΒΟΝ να αποτελέσει έναν ζωντανό οργανισμό και να γίνει μέρος της κοινωνίας της Νάουσας. Στα συνολικά 400 τ.μ. του ισογείου και του 1ου ορόφου λειτουργεί το εργαστήριο διάσωσης και τεκμηρίωσης των αρχείων αλλά και ένα μικρό εκθετήριο όπου παρουσιάζονται κειμήλια της οικογένειας Μπουτάρη. Η μόνιμη έκθεση συμπληρώνεται με τη συλλογή κιτς αντικειμένων του Γιάννη Μπουτάρη.
Ο Μιχάλης Μπουτάρης συμπληρώνει: «Πρόκειται για μια προσπάθεια να λειτουργήσουμε συλλογικά, όχι όπως οι κλαδικοί φορείς που έχουν ως σκοπό τους την εκπροσώπηση ιδιωτικών συμφερόντων αλλά ως ένας τόπος όπου συναντιέται το ιδιωτικό με το δημόσιο, η πόλη με την ύπαιθρο, το παρελθόν με το μέλλον. Ποντάρουμε πολύ στις νέες τεχνολογίες. Θα ακολουθήσει εξοπλισμός και επένδυση σε μέσα τεχνολογικά για επαυξημένη πραγματικότητα. Μέσω κινητού τηλεφώνου θα μπορεί ο επισκέπτης, είτε είναι παιδί είτε ενήλικας, να πλοηγείται στο ψηφιακό αποθετήριο, στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη και φυσικά να έρθει σε επαφή με αντικείμενα που θα εκτίθενται στον χώρο, είτε είναι τα αγαπημένα κιτς αντικείμενα του πατέρα μου, είτε είναι βιβλία. Τα μικρά, ευτελή, πολύ διασκεδαστικά κιτς αντικείμενα, αν θέλει κάποιος, θα υπάρχει η δυνατότητα να τα σαρώσει και να αποκτήσει το ψηφιακό τους δίδυμο για να το πάρει ως ενθύμιο. Θα είναι ένας τρόπος να συνεχίσει τη ζωή της αυτή η συλλογή».
Το μικρό πωλητήριο βιβλίων για τον οίνο και διαφόρων αναμνηστικών αποτελεί τον πιο άμεσο και εύκολο τρόπο υποστήριξης της λειτουργίας της ΒΙΒΟΝ. Ωστόσο, η ομάδα της θα προσφέρει και καθημερινές ξεναγήσεις σε γκρουπ άνω των πέντε ατόμων κατόπιν ραντεβού, ενώ ο χώρος θα διατίθεται για εκδηλώσεις και συναντήσεις διαφόρων φορέων, συλλογικοτήτων και οργανισμών.
Η ΒΙΒΟΝ ανοίγει τις πόρτες της στη Νάουσα την Κυριακή 9 Νοεμβρίου 2025.
