Την ώρα που η Επιτροπή Νόμπελ προσπαθούσε να τον εντοπίσει, ο Φρεντ Ράμσντελ βρισκόταν αποκομμένος από τον κόσμο, σε μια χιονισμένη πλαγιά του Γουαϊόμινγκ.
Ο 64χρονος Αμερικανός ερευνητής, που μαζί με τη Μέρι Μπράνκοου και τον Σιμόν Σακαγκούτσι τιμήθηκε με το Νόμπελ Ιατρικής για την ανακάλυψη των ρυθμιστικών Τ-κυττάρων, περνούσε τρεις εβδομάδες πεζοπορίας στα βουνά με τη σύζυγό του.
«Ήμασταν περίπου στα 2.400 μέτρα, λίγο ανατολικά του Γέλοουστοουν, με έξι πόντους φρέσκο χιόνι και καθόλου σήμα», είπε στο Wired. «Η γυναίκα μου έπιασε σήμα σε μια μικρή πόλη και το κινητό της άρχισε να χτυπάει ασταμάτητα. Νόμιζα ότι είδε αρκούδα. Τελικά μου φώναξε: “Μόλις κέρδισες το Νόμπελ!”».
Ο ίδιος, που δεν είχε ιδέα ότι εκείνη την ημέρα ανακοινώνονταν τα βραβεία, χρειάστηκε ώρες για να συνειδητοποιήσει τι είχε συμβεί. «Προσπάθησα να καλέσω την επιτροπή, αλλά στη Στοκχόλμη ήταν μία το πρωί. Τελικά, απλώς βρήκαμε ένα ξενοδοχείο και πήγαμε σ’ ένα μικρό ιρλανδικό μπαρ. Ήπιαμε ένα ποτό, φάγαμε κάτι και παρακολουθήσαμε Monday Night Football».
Ο Ράμσντελ παραδέχεται ότι το νέο τον αιφνιδίασε πλήρως. «Δεν είμαι τόσο αφελής ώστε να μη γνωρίζω τη σημασία της δουλειάς μας», είπε. «Αλλά πριν από οκτώ χρόνια είχαμε τιμηθεί στη Σουηδία με το βραβείο Crafoord. Θεώρησα ότι αυτό ήταν το ανώτατο σημείο αναγνώρισης. Μετά απ’ αυτό πίστευα ότι Νόμπελ δεν πρόκειται να υπάρξει — δεν το σκεφτόμουν καν».
Γιατί το Νόμπελ ήρθε τώρα
Όταν τον ρωτούν γιατί η Επιτροπή επέλεξε να τιμήσει φέτος την ανακάλυψη, εκείνος αποδίδει τη χρονική συγκυρία στην ωρίμανση της επιστήμης. «Γνωρίζαμε εδώ και 25 χρόνια πού οδηγούσε αυτή η έρευνα, αλλά τότε δεν υπήρχαν τα μέσα για να μετατραπεί σε θεραπεία. Οι τεχνολογίες δεν είχαν φτάσει στο σημείο να δημιουργήσουν φάρμακα που να στοχεύουν κύτταρα με τόση ακρίβεια — και, ακόμη κι αν υπήρχαν, κανείς δεν θα επένδυε σε κάτι τόσο νέο και ακριβό. Τώρα, πια, η ιδέα έγινε πρακτικά εφαρμόσιμη».
Ο Ράμσντελ αναφέρθηκε στους πρωτοπόρους των κυτταρικών θεραπειών, όπως τον Καρλ Τζουν και τον Μισέλ Σαντελέν, που απέδειξαν ότι ένα κύτταρο μπορεί να αφαιρεθεί από τον οργανισμό, να τροποποιηθεί στο εργαστήριο και να επιστρέψει στον ασθενή «με εντυπωσιακά αποτελέσματα». Αυτή η πρόοδος, λέει, «έκανε πραγματικότητα όσα εμείς οραματιζόμασταν θεωρητικά».
Από τα ποντίκια του Μανχάταν Πρότζεκτ στις νέες θεραπείες
Η ανακάλυψη των ρυθμιστικών Τ-κυττάρων ξεκίνησε, όπως θυμάται, από ένα απρόσμενο εύρημα: μια γενετικά μεταλλαγμένη γραμμή ποντικών στο Εθνικό Εργαστήριο Όουκ Ριτζ, στο Τενεσί, ένα κατάλοιπο των ερευνών της εποχής του Μανχάταν Πρότζεκτ. Οι ερευνητές είχαν διαπιστώσει ότι τα ζώα αυτά ανέπτυσσαν θανατηφόρα αυτοανοσία λίγες εβδομάδες μετά τη γέννησή τους.
Οι ερευνητές του προγράμματος είχαν διαπιστώσει ότι οι συγκεκριμένοι ποντικοί ανέπτυσσαν ανεξέλεγκτη αυτοανοσία και πέθαιναν μέσα σε λίγες εβδομάδες, χωρίς να γνωρίζουν την αιτία. Όταν ο Ράμσντελ, τότε νεοπροσληφθείς σε μια μικρή εταιρεία βιοτεχνολογίας του Σιάτλ, έμαθε για το πρόγραμμα, αποφάσισε να διερευνήσει τη γενετική βάση του φαινομένου.
«Ήταν φρικτό, αλλά επιστημονικά συναρπαστικό», θυμάται. «Τα Τ-κύτταρα αυτών των ποντικών επιτίθεντο σε κάθε ιστό του σώματός τους. Ήταν ξεκάθαρο ότι υπήρχε ένα γονίδιο που συγκρατεί το ανοσοποιητικό σύστημα από το να στραφεί εναντίον του ίδιου του οργανισμού κι εμείς θέλαμε να το βρούμε».
Η έρευνα οδήγησε σε συνεργασία με το Όουκ Ριτζ, και την προσπάθεια ανέλαβε κυρίως η συνάδελφός του Μέρι Μπράνκοου, η οποία κατάφερε να απομονώσει το κρίσιμο γονίδιο. Ακολούθησαν δύο δεκαετίες μελετών και πειραμάτων από δεκάδες ομάδες, ώσπου να αποσαφηνιστεί πλήρως ο ρόλος των λεγόμενων ρυθμιστικών Τ-κυττάρων, δηλαδή των κυττάρων που κρατούν σε ισορροπία το ανοσοποιητικό σύστημα και αποτρέπουν τις αυτοάνοσες αντιδράσεις.
«Η επιστήμη είναι ομαδικό άθλημα»
Στο τέλος της συνέντευξης, ο Ράμσντελ επιστρέφει σε αυτό που θεωρεί ουσία της επιστήμης: τη συνεργασία. «Όταν η έρευνα λειτουργεί σαν οικοσύστημα, είναι απίστευτα ισχυρή. Πάντα προτιμούσα τη βιοτεχνολογία, γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να δουλεύω σε ομάδες με κορυφαίους ανθρώπους. Είναι ένα συλλογικό εγχείρημα κατανόησης — κι αν όλα πάνε καλά, γίνεται και χρήσιμο για τους ασθενείς».
Ωστόσο, δεν κρύβει την αμηχανία του απέναντι στη δημοσιότητα: «Όταν ένα βραβείο ανακοινώνεται, η προσοχή επικεντρώνεται στους τρεις νικητές. Όμως πίσω από αυτή την ανακάλυψη υπάρχουν δεκάδες ερευνητές που έκαναν καθοριστικές συνεισφορές. Χωρίς αυτούς, δεν θα είχαμε φτάσει ως εδώ».
Με πληροφορίες από Wired
