Τι είναι το τσουνάμι και πώς δημιουργείται;

Τι είναι το τσουνάμι και πώς δημιουργείται; Facebook Twitter
Φωτ: Getty
0

Ο χθεσινός σεισμός των 8,8 Ρίχτερ στην Ρωσία προκάλεσε άμεσες προειδοποιήσεις για τσουνάμι σε ολόκληρο τον Ειρηνικό, ξυπνώντας εφιαλτικές μνήμες από τις τραγωδίες του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και του 2011 στην Ιαπωνία.

Τελικά το τσουνάμι που ακολούθησε του μεγάλου σεισμού αποδείχθηκε λιγότερο καταστροφικό απ’ ό,τι αρχικά φοβούνταν οι κατά τόπους Αρχές. Τι είναι όμως το τσουνάμι και πώς δημιουργείται;

Το τσουνάμι (tsunami) είναι ιαπωνική λέξη και αποτελείται από δύο ιδεογράμματα που σημαίνουν μαζί "λιμάνι - κύματα". Το πρώτο που προφέρεται "tsu" σημαίνει "λιμάνι", ενώ το δεύτερο, "nami" σημαίνει "μέσα κύμα". Στο παρελθόν, τα tsunamis αναφέρονταν από το ευρύ κοινό ως παλιρροιακά κύματα (tidal waves) και από την επιστημονική κοινότητα ως θαλάσσια σεισμικά κύματα (seismic sea waves).

Ένα τσουνάμι είναι μια σειρά κυμάτων που δημιουργούνται από μια μεγάλη και απότομη μετατόπιση του ωκεανού. Οι ισχυροί σεισμοί κάτω ή κοντά στον ωκεάνιο πυθμένα αποτελούν τη συχνότερη αιτία δημιουργίας τσουνάμι, αν και κατολισθήσεις, ηφαιστειακή δραστηριότητα, ορισμένα καιρικά φαινόμενα και πτώση μετεωριτών μπορούν επίσης να προκαλέσουν τσουνάμι.

Τα τσουνάμι διαδίδονται ακτινικά προς όλες τις κατευθύνσεις από την πηγή τους και είναι ικανά να διασχίσουν ολόκληρες ωκεάνιες λεκάνες, να κινηθούν γύρω από νησιά και να εισχωρήσουν σε κόλπους, λιμνοθάλασσες και ποτάμια. Όταν φτάνουν στις ακτές, μπορεί να προκαλέσουν επικίνδυνες πλημμύρες και ισχυρά ρεύματα, επηρεάζοντας τη ναυσιπλοΐα και τις θαλάσσιες δραστηριότητες, ενώ τα φαινόμενα αυτά μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ώρες ή ακόμα και ημέρες.

Παρότι τα τσουνάμι είναι σχετικά σπάνια, όταν εκδηλωθούν αποτελούν σοβαρή απειλή για τη ζωή και τις περιουσίες. Στο παρελθόν, τα τσουνάμι έχουν κοστίσει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές και έχουν προκαλέσει ζημιές αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων σε όλο τον κόσμο.

Στα βαθιά νερά των ωκεανών, τα κύματα του τσουνάμι συχνά περνούν απαρατήρητα. Ωστόσο, όσο πλησιάζουν στις ακτές και το βάθος του νερού μειώνεται, αυξάνεται το ύψος τους. Η ταχύτητα με την οποία κινούνται τα κύματα του τσουνάμι εξαρτάται από το βάθος της θάλασσας: όσο πιο βαθιά είναι τα νερά, τόσο πιο γρήγορα κινείται το κύμα. Σε βαθιά νερά, τα κύματα αυτά μπορεί να αναπτύξουν ταχύτητες αντίστοιχες με εκείνες των αεροπλάνων και επιβραδύνουν μόνο όταν φτάσουν σε ρηχότερα νερά. Αν και συχνά αποκαλούνται “παλιρροϊκά κύματα”, ο όρος αυτός δεν είναι ακριβής, καθώς τα τσουνάμι δεν σχετίζονται με τις παλίρροιες — παρότι μια ενδεχόμενη σύμπτωση με άμπωτη ή πλημμυρίδα μπορεί να εντείνει τις καταστροφές.

Τι προκαλεί ένα τσουνάμι;

Περίπου το 80% όλων των γνωστών τσουνάμι προκαλούνται από σεισμούς, οι οποίοι μετακινούν τον φλοιό της Γης και εκτοπίζουν το νερό, δημιουργώντας κύματα που εξαπλώνονται ταχύτατα προς κάθε κατεύθυνση. Δεν προκαλούν όμως όλοι οι σεισμοί τσουνάμι: για να συμβεί αυτό, πρέπει ο σεισμός να είναι αρκετά ισχυρός και να βρίσκεται κοντά στον βυθό, ώστε να προκαλέσει κάθετη μετατόπιση του ωκεάνιου πυθμένα και, κατά συνέπεια, του νερού που βρίσκεται ακριβώς από πάνω του. Καθώς ο βυθός ανυψώνεται ή βυθίζεται, το νερό πάνω του αναταράσσεται και προσπαθεί να ισορροπήσει, δημιουργώντας το τσουνάμι που διαδίδεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Το μέγεθος της μετατόπισης του βυθού, η έκταση της περιοχής που επηρεάζεται (συχνά καθορίζεται από τη διάρκεια του σεισμού) και το βάθος του νερού, είναι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν το μέγεθος ενός τσουνάμι. Επιπλέον, οι σεισμοί ενδέχεται να προκαλέσουν κατολισθήσεις που επίσης δημιουργούν τσουνάμι.

Πώς οι κατολισθήσεις προκαλούν τσουνάμι

Τσουνάμι μπορούν να προκληθούν όταν μια κατολίσθηση καταλήξει στο νερό, εκτοπίζοντάς το από πάνω (υπεδαφική) ή όταν μετακινείται υλικό κάτω από το νερό (υποθαλάσσια κατολίσθηση), προκαλώντας μετατόπιση νερού μπροστά και πίσω από την κατολίσθηση. Το μέγεθος του τσουνάμι εξαρτάται από την ποσότητα του υλικού της κατολίσθησης, την ταχύτητά της και το βάθος στο οποίο κινείται. Τα τσουνάμι που προκαλούνται από κατολισθήσεις ενδέχεται να είναι μεγαλύτερα κοντά στην πηγή τους και να πλήξουν τις ακτές μέσα σε λίγα λεπτά, συνήθως χωρίς καμία προειδοποίηση, αλλά χάνουν ταχύτατα την ενέργειά τους και σπάνια επηρεάζουν μακρινές ακτές.

Η πλειοψηφία των κατολισθήσεων που προκαλούν τσουνάμι οφείλεται σε σεισμούς, αλλά άλλες δυνάμεις, όπως η βαρύτητα, ο άνεμος ή έντονες βροχοπτώσεις, μπορούν να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση απότομων ή ήδη ασταθών πλαγιών. Ορισμένοι σεισμοί, αν και δεν είναι αρκετά ισχυροί για να παράγουν απευθείας τσουνάμι, μπορεί να προκαλέσουν κατολίσθηση, η οποία με τη σειρά της να οδηγήσει στη δημιουργία τσουνάμι. Ένα τσουνάμι από κατολίσθηση μπορεί να συμβεί ταυτόχρονα ή ανεξάρτητα από ένα σεισμικό τσουνάμι, περιπλέκοντας το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και αυξάνοντας τις απώλειες.

Τι είναι το meteotsunami;

Μεγάλοι καταιγίδες στη θάλασσα ή σε μεγάλες υδάτινες λεκάνες μπορούν να προκαλέσουν meteotsunami, τα οποία, όπως και τα σεισμικά τσουνάμι, μπορεί να αποβούν καταστροφικά.

Τα meteotsunami προκαλούνται από αιφνίδιες μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης, που συνδέονται συχνά με έντονα και ταχύτατα κινούμενα καιρικά φαινόμενα, όπως δυνατές καταιγίδες, θύελλες και μέτωπα κακοκαιρίας. Η καταιγίδα γεννά ένα κύμα που κατευθύνεται προς την ακτή και ενισχύεται, όταν βρεθεί πάνω από ρηχή υφαλοκρηπίδα ή εισέλθει σε κόλπο, λιμάνι ή άλλο παράκτιο γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό.

Έχουν καταγραφεί meteotsunami με ύψος ακόμα και 1,8 μέτρα (6 πόδια) και παρατηρούνται σε πολλές περιοχές του κόσμου, όπως οι Μεγάλες Λίμνες, ο Κόλπος του Μεξικού, η Ατλαντική ακτή, καθώς και στη Μεσόγειο και την Αδριατική Θάλασσα. Η διάκριση μεταξύ meteotsunami και σεισμικού τσουνάμι είναι δύσκολη, καθώς τα χαρακτηριστικά τους σχεδόν ταυτίζονται. Μπορούν επίσης να συγχέονται με το φαινόμενο της πλημμυρίδας από άνεμο ή με τα κύματα seiche. Αυτές οι αβεβαιότητες δυσχεραίνουν την πρόγνωση και άμεση προειδοποίηση για meteotsunami. Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει ορισμένες ατμοσφαιρικές συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία τους και συνεχίζουν να τα μελετούν.

Με πληροφορίες από  National Oceanic and Atmospheric Administration

Περιβάλλον
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ομάδα του ΔΠΘ αναζητά βιώσιμες λύσεις κατά της λειψυδρίας σε όλη την Ελλάδα

Περιβάλλον / Ομάδα του ΔΠΘ αναζητά βιώσιμες λύσεις κατά της λειψυδρίας σε όλη την Ελλάδα

Το έργο «WATERWISE» του ΔΠΘ, σε συνεργασία με το ΑΠΘ και τρεις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής, στοχεύει σε λύσεις για τη λειψυδρία, καλύπτοντας τόσο τις σημερινές όσο και τις μελλοντικές ανάγκες διαχείρισης νερού
LIFO NEWSROOM
Ο Τραμπ θέλει να καταργήσει όλους τους κανόνες για τη ρύπανση - Μπορεί κάτι να τον σταματήσει;

Ανάλυση / Ο Τραμπ θέλει να καταργήσει όλους τους κανόνες για τη ρύπανση - Μπορεί κάτι να τον σταματήσει;

Η EPA υπό τον Τραμπ προτείνει την κατάργηση του νομικού θεμελίου για τη ρύθμιση των αερίων του θερμοκηπίου. Κίνδυνος να μην υπάρχει πλέον ομοσπονδιακή προστασία απέναντι στην κλιματική κρίση
LIFO NEWSROOM
Ακόμη μία νεκρή θαλάσσια χελώνα στην Καλαμαριά: «Προκαλεί έντονο προβληματισμό» λέει η δήμαρχος

Περιβάλλον / Ακόμη μία νεκρή θαλάσσια χελώνα στην Καλαμαριά: «Προκαλεί έντονο προβληματισμό» λέει η δήμαρχος

«Πρόκειται για το δεύτερο παρόμοιο περιστατικό μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως μεμονωμένο» τόνισε η Χρύσα Αράπογλου
LIFO NEWSROOM
Λαπωνία: Πρωτοφανές κύμα καύσωνα πλήττει τη χώρα - Η υπενθύμιση του Άγιου Βασίλη

Περιβάλλον / Πρωτοφανές κύμα καύσωνα στη Φινλανδία: «Βεβαιωθείτε ότι οι τάρανδοι έχουν νερό» λέει ο Άγιος Βασίλης

Αυτό το καλοκαίρι η βόρεια Φινλανδία βιώνει θερμοκρασίες άνω των 30 βαθμών Κελσίου - Οι ειδικοί εξηγούν ότι το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη εδώ
LIFO NEWSROOM