ΑΜΟΣ ΟΖ: Η ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Ποιοςπραγματικά είναι ο συγγραφέας;Πόσες ελαττωματικές ραφές -από αυτέςπου καλύπτονται στο editing-κρύβει πίσω από την κρούστα τουδιανοούμενου; Ο Άμος Οζ δίνει τις δικέςτου απαντήσεις -ή έστω τις κατασκευάζει-στο 31^οβιβλίο του Η νύχτα του συγγραφέα (εκδόσειςΚαστανιώτη). Μια μικρή νουβέλα 180 σελίδωνπου έρχεται να απορροφήσει όλους τουςκραδασμούς προσδοκίας και δίψας πουδιαπερνούν το αναγνωστικό κοινό, κυρίωςμετά την έκδοση του αυτοβιογραφικούπολυσέλιδου μυθιστορήματος Ιστορίααγάπης και σκότους, που καταχωρήθηκεαπευθείας στον κατάλογο των λεγόμενωνλογοτεχνικών αριστουργημάτων.

Ο απρόβλεπτοςΆμος Οζ επέλεξε, λοιπόν,μια νουβέλα -να κατέφυγε άραγε στηνασφάλεια της γνωστής ικανότητάς τουστο χειρισμό της μικρής φόρμας; Επιλέγειως αστικό καμβά το αγαπημένο του ΤελΑβίβ προκειμένου να αφηγηθεί μια ιστορίαγια τη δημιουργία των ιστοριών στο μυαλόενός συγγραφέα. Ο Άμος Οζ προσπερνά τοστερεότυπο του συγγραφέα που μέσα απότη ζωή των άλλων εμπνέεται και ουσιαστικάαποκαλύπτει πως είναι ένας αρπαγέαςιστοριών. «Σαν τη γυναίκα του Λωτ:για να γράψεις πρέπει να κοιτάξεις πίσω.Και έτσι το βλέμμα σου μετατρέπει εσένατον ίδιο και τους άλλους σε στήλες τουάλατος. Το να γράφεις για πράγματα πουυπάρχουν, να προσπαθείς να αιχμαλωτίσειςμια απόχρωση ή μια μυρωδιά ή έναν ήχο,στην πραγματικότητα μοιάζει λίγο σαννα παίζεις Σούμπερτ, ενώ ο Σούμπερτείναι παρών στο δωμάτιο και μάλλονκρυφογελάει μόνο του μες στο σκοτάδι.»

Η Νύχτα του Συγγραφέα εξελίσσεται μέσασε οκτώ ώρες, ένα ζεστό, σχεδόν αποπνιχτικόβράδυ στο Τελ Αβίβ, όπου ένας διαπρεπήςλογοτέχνης καλείται να απαντήσει σεερωτήσεις του κοινού κατά την παρουσίασητου βιβλίου του. Από τη στιγμή που φτάνεισε ένα καφέ της περιοχής και φαντασιώνεταιτη σερβιτόρα σε μια ιστορία ερωτικήςαπόρριψης, μέχρι τις τελευταίες αράδες,ξημερώματα της επόμενης μέρας,παρακολουθούμε το νευρωτικό, απεγνωσμένοκυνήγι ιστοριών στο οποίο επιδίδεταιο συγγραφέας. Ένας μισάνθρωπος που δενδραπετεύει από τη σύμβαση του «επιτυχημένουσυγγραφέα», ένας απαισιόδοξος,σαρκαστικός, μίζερος άντρας που βρίσκειμόνο ιστορίες μοναξιάς και θανάτου πίσωαπό κάθε μια από τις σχεδόν 35 φιγούρεςπου περνούν από το βιβλίο. Και παρ' όλααυτά, ζει μια σεξουαλική σκηνή με τηνεαρή δημοσιογράφο Ρούχαλε Ράζνικ πουδιάβασε αποσπάσματα του βιβλίου του,μια « ευχάριστη κοπέλα, σχεδόν όμορφη,όχι όμως και ελκυστική».

Διαβάζω σεμια συνέντευξη του ΆμοςΟζ στη «Ηaaretz», λίγομετά την έκδοση της νουβέλας: « Ταπάντα είναι μια ιστορία. Δεν υπάρχειτίποτα που να μην είναι μια ιστορία.Κάποτε ο Τσέχοφ καυχιόταν ότι μπορείνα γράψει μια ιστορία για τα πάντα. Έτσι,κάποιος έβαλε κάτω από τη μύτη του ένατασάκι και του είπε "γράψε για αυτό τοτασάκι". Και μέσα σε μια ώρα το είχεκάνει». Αυτήν τη φορά ο Οζ έγραψε μιαιστορία για το πώς ένας συγγραφέαςβρίσκει μια ιστορία. Στράφηκε προς ταμέσα, σε ένα ευρηματικό flipside που κάνει τη διαδικασίασυγγραφής ενός βιβλίου θέμα του βιβλίου.Κόβει τη ροή της αφήγησης σε σύντομαστιγμιότυπα, σαν story board,φωτογραφίζει καρέ καρέ το μηχανισμό εξέλιξης της πλοκής, ελίσσεται από τηφόρμα της μικρής φράσης στη μακρόσυρτηεκπνοή που αποφεύγει την τελεία,επιστρατεύοντας το κόμμα, τις παρενθέσειςκαι την άνω και κάτω τελεία.

Ήρωαςτου βιβλίου είναι ο συγγραφέας, πουπιστεύει πως υπάρχουν απαντήσεις πλάγιεςκαι απαντήσεις υπεκφυγής αλλά όχι απλέςκαι ευθείες απαντήσεις. Μοιάζει με ένανψυχωτικό που έχει ανάγκη να εντάξει σεμια ιστορία κάθε έναν άνθρωπο πουπαρουσιάζεται μπροστά του - και είναιαυτή μια ανάγκη επιβίωσης. Κρατάει γιατον ίδιο την αγωνία της συγγραφής αλλάκαι μια παρατεταμένη ερωτική σκηνή μετη σχεδόν όμορφη αλλά όχι ελκυστικήδημοσιογράφο - η σκηνή στην οποία ο Οζαφιερώνει τις περισσότερες σελίδες.Και είναι οπωσδήποτε βασανιστικό αυτό,η εικόνα του συγγραφέα κατά τη διάρκειατων περιπτύξεων, καθώς πρόκειται γιαέναν άνθρωπο που μισεί την επαφή καιδεν μπορεί να δεσμευτεί. «Με τα χρόνιαανέπτυξε μια σωματική φοβία απέναντιστην ουσιαστική επαφή με τους ξένουςακόμη και ένα τυχαίο άγγιγμα τον φοβίζει.Ακόμα και το άγγιγμα ενός ξένου χεριούστον ώμο του. Ακόμα και η ανάγκη νααναπνεύσει τον αέρα που μπορεί ναβρισκόταν πριν μέσα στα ρουθούνια τους.Συνεχίζει εντούτοις να τους παρατηρείκαι να γράφει για αυτούς για να τουςαγγίζει χωρίς να τους αγγίζει και γιανα τον αγγίζουν και εκείνοι χωρίς νατον αγγίζουν πραγματικά.»

Μπορεί ναείναι αυθαίρετο, όμωςπιστεύω ότι ο Άμος Οζ απόλαυσε τηδημιουργία αυτού του χαρακτήρα σαν μιασυγγραφική σκανταλιά. Έφτιαξε έναν ήρωαεπιτυχημένο επαγγελματικά, με πλήθοςθαυμαστών σε όλη τη χώρα, που φέρειβαριές συναισθηματικές αναπηρίες. Ηενεργοποίηση των προσωπικών τουαισθημάτων και αποκρίσεων δεν είναιεφικτή παρά μόνο με τη χρήση δανεικώνεικόνων. Όταν «τα αφοσιωμένα δάχτυλατης Ραχέλ» δεν του φέρνουν στύση,ανασύρει βιαστικά την εικόνα τηςγκαρσόνας Ρίκι «να σηκώνει με το ένατης χέρι, για χάρη του, τη φούστα τηςμέχρι τους γοφούς της και με το άλλοχέρι να τραβάει και να στρώνει τα πλαϊνάτου εσώρουχού της». Και ταυτόχρονα,αυτός ο ανάπηρος δημιουργός είναιπαγιδευμένος σε στεγνά κλισέ «φιλίαμεταξύ άντρα και γυναίκας δεν υπάρχεισε καμία περίπτωση: Αν υπάρξει μεταξύτους χημεία δεν μπορεί να υπάρξει φιλία.Κι αν δεν υπάρχει χημεία, τότε δεν μπορείνα υπάρξει μεταξύ τους τίποτα».Επιπλέον, την ίδια στιγμή που ο συγγραφέαςζητά τα πάντα από τους άλλους -ζητά τηνίδια την ιστορία της ζωής τους- είναιανίκανος να τους προσφέρει το παραμικρόπέρα από τη στερεότυπη εικόνα τουσυγγραφέα. Απαντάει στις προβαρισμένεςερωτήσεις, ποζάρει κατά την ανάγνωσηαποσπασμάτων του βιβλίου του αλλά στηνπραγματικότητα παρατηρεί το κοινό μεαγωνία: «Ο συγγραφέας μοιάζει να τουςκλέβει τα πορτοφόλια από την τσέπη ενώεκείνοι είναι βυθισμένοι στα άδυτα τουέργου του». Αυτό κάνει και ότανερωτοτροπεί με τη Ρούχαλε, ακόμη καιαν ο ίδιος θέλει να πιστεύει ότι κινείταιαπό την επιθυμία του.

Ο ΆμοςΟζ δήλωσε πως η ερωτική σκηνή στη Νύχτατου Συγγραφέα είναι η μακροσκελέστερηκαι πιο λεπτομερειακή περιγραφήσεξουαλικής περίπτυξης που έχει γράψειμέχρι σήμερα. Και επέλεξε να το κάνειγια μια περίπτυξη που περιγελά τηναδυναμία ικανοποίησης του συγγραφέα,τη χωρίς αποτέλεσμα αναζήτηση τηςηδονής. Και όμως, αυτός ο ανικανοποίητοςκυνικός μισάνθρωπος προς στιγμήνπλησιάζει στην ηδονή, όταν ακούει ταβογγητά και γουργουρητά οργασμού τηςνεαρής Ρούχαλε. Και πάλι η ιστορία καιη επιθυμία των άλλων τον καθορίζουν,δηλαδή. Ο Οζ στη νουβέλα του αποκαθηλώνειτον συγγραφέα και ταυτόχρονα δείχνειτη γελοιότητα που συχνά χαρακτηρίζειόλο το κύκλωμα γύρω του, εκδοτικό καιδημοσιογραφικό.

*φράση που επαναλαμβάνεται συχνά στη Νύχτα του συγγραφέα.