Μια συγκλονιστική ιστορία χαμών κι ένα ποίημα με αφορμή τα 75 χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης

Μια συγκλονιστική ιστορία χαμών κι ένα ποίημα με αφορμή τα 75 χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης Facebook Twitter
Η Σφαγή στο Κοντομαρί υπήρξε ένα από τα πιο τρανά διατεταγμένα εγκλήματα πολέμου τού επίσημου γερμανικού στρατού
2
Μια συγκλονιστική ιστορία χαμών κι ένα ποίημα με αφορμή τα 75 χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης Facebook Twitter
Τα αδέλφια von Blücher. Ο Wolfgang, ο Leberecht και ο Hans (πηγή: en.rightpedia.info/wiki)

Η Μάχη της Κρήτης, που αφορά στην κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς το τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου του 1941, αποτελεί μία ξεχωριστή στιγμή όχι μόνο για την ελληνική, αλλά και για την παγκόσμια ιστορία. Η ναζιστική Γερμανία με τη φασιστική Ιταλία από τη μια μεριά και η Ελλάδα με τη Μεγάλη Βρετανία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία από την άλλη βρέθηκαν μπροστά σε μιαν άνιση, όσο και ιδιότυπη μάχη με χιλιάδες νεκρούς, και ακόμη περισσότερους τραυματίες ή αγνοούμενους και από τα δύο μέτωπα. (Δείτε τις φωτογραφίες από το site του ΓΕΣ).

Υπάρχουν πολλά, μικρά και μεγαλύτερα, περιστατικά που συνδέονται με τη Μάχη της Κρήτης –τη μεγαλύτερη αποβατική επίθεση από αέρος (ένα πύρρειο επίτευγμα της Luftwaffe) με ταυτόχρονη κατάληψη εδάφους, που είχε γνωρίσει έως τότε ο κόσμος– κι ένα απ’ αυτά τα περιστατικά το είχε διηγηθεί ο δημοσιογράφος Γιώργος Παπαδάκης στην εφημερίδα του Ηρακλείου «Νέα Κρήτη», την 18/5/2012. Πρόκειται για την απώλεια των γιών της Κόμισσας von Blücher (φον Μπλίχερ), που ήταν απόγονος του στρατάρχη Gebhard Leberecht von Blücher (γνωστός και ως Πρίγκιπας του Wahlstatt), του νικητή του Ναπολέοντα στο Βατερλώ (1815) και ήρωα της νεότερης Γερμανίας.

Υπάρχουν πολλά, μικρά και μεγαλύτερα, περιστατικά που συνδέονται με τη Μάχη της Κρήτης –τη μεγαλύτερη αποβατική επίθεση από αέρος (ένα πύρρειο επίτευγμα της Luftwaffe) με ταυτόχρονη κατάληψη εδάφους, που είχε γνωρίσει έως τότε ο κόσμος

Με βάση λοιπόν αυτή τη διήγηση, την 21η Μαΐου 1941 τριάντα γερμανοί αλεξιπτωτιστές παγιδεύονται κάπου νότια του αεροδρομίου του Ηρακλείου. Ανάμεσά τους και ο 24χρονος υπολοχαγός, κόμης Wolfgang von Blücher, που αν και τραυματίας κατευθύνει θαρραλέα την ομάδα του, που είναι αποκλεισμένη από μέρος του συμμαχικού σκωτσέζικου τάγματος Black Watch. Το μακελειό είναι βασανιστικό. Οι Γερμανοί αργά αλλά σταθερά αποδεκατίζονται, καθώς τα πυρομαχικά και το διαθέσιμο νερό τελειώνουν, όταν συμβαίνει ξαφνικά κάτι αναπάντεχο. Ένας νεαρός γερμανός ιππέας, που είχε πατήσει στην Κρήτη με το δεύτερο κύμα των αλεξιπτωτιστών, παίρνει την απόφαση να κάνει το παράτολμο. Να προσπαθήσει να ανεφοδιάσει τους παγιδευμένους στρατιώτες, περνώντας μέσα από τα συμμαχικά πυρά. Ήταν ο 17χρονος Hans-Joachim von Blücher που δεν προλαβαίνει να ολοκληρώσει την αποκοτιά του, καθώς εκτελείται από τις ριπές των Σκωτσέζων σχεδόν μπροστά στα μάτια τού αδελφού του.

 

Όπως σημειώνει ο Παπαδάκης στη Νέα Κρήτη… «ο μόλις 17 ετών εθελοντής, δεκανέας, κόμης Χανς Γιοακίμ φον Μπλίχερ, θυσιάστηκε μάταια. Ως το επόμενο πρωί ο αδελφός του και όλοι οι αλεξιπτωτιστές του ήταν νεκροί».

Ένας θρύλος θέλει, έκτοτε, τον Hans-Joachim von Blücher να έχει στοιχειώσει, καλπάζοντας το σούρουπο στους αγρούς της περιοχής, πιστός στο καθήκον. Να μεταφέρει, με αυταπάρνηση, νερό και πυρομαχικά στον αποκλεισμένο αδελφό του…

Παρά ταύτα η τραγωδία για τους von Blücher δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί, αφού την ίδια μέρα, την 21η Μαΐου 1941, ο τρίτος αδελφός, ο δεκανέας Leberecht von Blücher χάνεται από προσώπου γης και κηρύσσεται αγνοούμενος. Αν και είχαν υπάρξει μαρτυρίες πως τον είχαν δει να σκοτώνεται σε μάχη, εντούτοις το (νεκρό) σώμα του δεν θα βρεθεί ποτέ.

Τέσσερις εβδομάδες αργότερα τα «νέα» φτάνουν στην κόμισσα Gertrud von Blücher, η οποία πληροφορείται το θάνατο και των τριών γιών της, την ίδια μέρα, στη Μάχη της Κρήτης. Και όμως, παρά τους τρεις χαμούς, η ειμαρμένη δεν είχε ακόμη ολοκληρώσει τον κύκλο της. Τρία χρόνια αργότερα ο τέταρτος γιός τής κόμισσας, ο Adolf Graf von Blücher, ο οποίος είχε γλιτώσει από τον πόλεμο (είχε καταταγεί στο Ναυτικό), θα βρεθεί νεκρός κι εκείνος στα δάση του Mecklenburg, στη Γερμανία, σε μια παρτίδα κυνηγιού.

Η σθεναρή αντίσταση των Κρητικών έναντι των κατακτητών, δεν πέρασε, όπως είναι γνωστό, χωρίς συνέπειες. Χωρίς εκείνα τα στυγερά εγκλήματα εννοώ, τα οποία σημαδεύουν ακόμη τον τόπο και την ιστορία του.

Έτσι, λίγες μέρες πιο μετά, την 2/6/1941, στο χωριό Κοντομαρί των Χανίων εκτελείται από τους Γερμανούς ανεξακρίβωτος, ακόμη, αριθμός ανδρών σε αντίποινα για την αντίσταση που παρουσίασαν οι Κρητικοί κατά τη διάρκεια της απόβασης. Η εκτέλεση γίνεται από ομάδα αλεξιπτωτιστών υπό τον ανθυπολοχαγό της Luftwaffe Horst Trebes. (Δες τις σχετικές φωτογραφίες που έχουν δημοσιευτεί παλαιότερα, την 28/3/2015, και στο LiFO.gr).

Μια συγκλονιστική ιστορία χαμών κι ένα ποίημα με αφορμή τα 75 χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης Facebook Twitter
Νεκρολογία για τα αδέλφια von Blücher σε γερμανική εφημερίδα (πηγή: en.rightpedia.info/wiki)

Η Σφαγή στο Κοντομαρί υπήρξε ένα από τα πιο τρανά διατεταγμένα εγκλήματα πολέμου τού επίσημου γερμανικού στρατού (και όχι των παραστρατιωτικών των Ες-Ες ας πούμε), κάτι που αποδείχθηκε περίτρανα μόλις το 1980, όταν ο δημοσιογράφος Βάσος Μαθιόπουλος ανακάλυψε στα κρατικά γερμανικά αρχεία τα αρνητικά που είχε τραβήξει από τη Σφαγή ο γερμανός φωτογράφος Franz-PeterWeixler. Μέρος των συγκλονιστικών φωτογραφιών είχε πρωτοδημοσιευτεί εκείνη την εποχή στον Ταχυδρόμο. Μεταξύ των δεκάδων νεκρών… οι τέσσερις γιοί της Δασκαλάκαινας και οι τρεις της Βαλαβάναινας.

 

Τον Απρίλη του 2013 είχε πέσει στα χέρια μου το τεύχος #99 του καλού περιοδικού Εντευκτήριο, που τυπώνει στη Θεσσαλονίκη ο Γιώργος Κορδομενίδης. Σ’ εκείνο το τεύχος ανθολογούνταν ποιήματα του σημαντικού κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη – ανάμεσά τους και ένα που είχε τίτλο «Στον Άδη Τρεις και Κάθονται», και που συμπεριλαμβανόταν στη συλλογή «Στη Γλώσσα της Υφαντικής» [Μεταίχμιο, Αθήνα 2013]. Ο Χαραλαμπίδης είχε διαβάσει το άρθρο του Παπαδάκη στη Νέα Κρήτη και είχε εμπνευστεί ένα ποίημα για τα γεγονότα, με αναφορές στη δημοτική παράδοση, συμπληρώνοντας με ανατριχιαστικές εικόνες…

 

ΣΤΟΝ ΑΔΗ ΤΡΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΘΟΝΤΑΙ

Στον Άδη τρεις και κάθονται μανάδες πικραμένες,

δυο με κρουσμένα σωθικά, σαν Κοντομαριούσες

μ’ εφτά παιδιά στο θάνατο (παραγγελιά του Τρέμπες)

κι η τρίτη με ξανθά μαλλιά – η κόμησσα φον Μπλίχερ.

 

Άλλες ψυχές εκεί κοντά, ο πρίγκιπας του Βάλστατ

που ’χε του Μότσαρτ τ’ όνομα κι ο Χανς ο αυτάδελφός του,

δεν πέσαν απ’ τον ουρανό τη γη για να ποτίσουν

παρά για να θεριέψουνε του Γ Ράιχ τη δόξα.

Μαζί μ’ αυτούς κι ο Λέμπερεχτ, της μάνας του καμάρι,

που ’ναι χαμένος σε χασιά, τση Κρήτης τα φαράγγια

κι ουδένας είδε τ’ άβατο της ξέβαφης ζωής του.

 

Σαν είπανε στην κόμησσα επίσημα η Λουφτβάφε

για τον τρανό ξολοθρεμό και των τριών παιδιών της

γκρεμίστηκαν οι πύργοι της, πέσανε τα μαλλιά της,

χρυσή ροδιά ξεράθηκε, ταράχτηκε η μιλιά της.

 

Μόνη αμυδρή μικρή χαρά, μαζί και περηφάνια,

που ο Χανς, παρότι πιο μικρός, στα δεκαφτά του χρόνια,

καβάλα σ’ άλογο έτρεχε –κι ήλιος εφτά κοντάρια–

νερό στα χείλια κι άρματα να πρόφταινε στον Βόλφγκανγκ.

 

Κάποιοι του τόπου χωρικοί ως σήμερα θωρούνε

μέσα στα σπάρτα κάποτε τον Χανς σαν Άι-Γιώργη

και να καλπάζει σ’ άλογο, ας ειν’ κι επιταγμένο.

 

Αυτά είναι δώρα της καρδιάς για μάνα πικραμένη.

Γυρνά στη Δασκαλάκαινα και μ’ αρχοντιά της κρένει:

«Για σε, καλή, τα τέσσερα παιδιά σου θα τα κάνω

δυο κόμητες, δυο πρίγκιπες κι ακόμα παραπάνω.

 

Και συ, των Βαλαβάνηδων η ζυμωμένη λύπες,

εδώ τελειώνουν τα βουνά – σε βρήκα και με βρήκες.

Στον Άδη μέσα κατοικούν τα βάσανα του κόσμου·

πάρε από μένα τη χαρά και συ τη λύπη δος μου.»

 

2

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το ΕΚΠΑ και η Αθήνα: Οι πρώτοι καθηγητές, οι πρώτοι φοιτητές, η πρώτη κατάληψη

Ιστορία μιας πόλης / Το ΕΚΠΑ και η Αθήνα: Οι πρώτοι καθηγητές, οι πρώτοι φοιτητές, η πρώτη κατάληψη

Κτίρια του βρίσκονται διάσπαρτα στην Αθήνα, στη Σόλωνος, στου Ζωγράφου και αλλού. Πολύβουοι τόποι, γεμάτοι ζωή, πεδίο μαχών, κέντρο παραγωγής και διάδοσης γνώσης. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τη Χάιδω Μπάρκουλα για την ιστορία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Λέλα Καραγιάννη: Η συγκλονιστική ιστορία της ηρωίδας - κατασκόπου της Εθνικής Αντίστασης

Ιστορία μιας πόλης / Λέλα Καραγιάννη: Η ηρωίδα-κατάσκοπος της Εθνικής Αντίστασης

Δρόμοι πήραν το όνομά της, προτομή της στέκεται στα Εξάρχεια, μετά θάνατον βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, ντοκιμαντέρ περιστρέφονται γύρω από τη ζωή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον σκηνοθέτη Βασίλη Λουλέ για τη Λέλα Καραγιάννη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ενοίκια στα ύψη, gentrification και ηχορύπανση: Η Ρώμη του Νέρωνα είχε όλα τα προβλήματα των σημερινών μητροπόλεων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ενοίκια στα ύψη, gentrification και ηχορύπανση: Η Ρώμη του Νέρωνα είχε όλα τα προβλήματα των σημερινών μητροπόλεων

Παρότι η απόσταση που μας χωρίζει από την κλασική Ρώμη είναι τεράστια, τα αστικά προβλήματα που αντιμετώπισε μοιάζουν να επαναλαμβάνονται ανά τους αιώνες.
THE LIFO TEAM
Πεθαίνοντας στη Μυκηναϊκή Αττική: Το νεκροταφείο στο Κολικρέπι Σπάτων

Ιστορία μιας πόλης / Πεθαίνοντας στη Μυκηναϊκή Αττική: To νεκροταφείο στο Κολικρέπι Σπάτων

Πώς πέθαιναν οι άνθρωποι στη Μυκηναϊκή Αττική; Τι τιμές τους επεφύλασσαν οι συνάνθρωποί τους; Και τι συμπεράσματα προκύπτουν από τα ταφικά έθιμα στα περίχωρα της Αθήνας κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Νίκη Παπακωνσταντίνου για το προϊστορικό νεκροταφείο στο Κολικρέπι Αττικής.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο βράχος, η θάλασσα και το τελεφερίκ στη Μονεμβασιά

Guest Editors / Ο βράχος, η θάλασσα και το τελεφερίκ στη Μονεμβασιά

Το σχέδιο για την εγκαθίδρυση τελεφερίκ εκπλήσσει καθώς φανερώνει μια μεταστροφή του υπουργείου Πολιτισμού από πολιτικές ήπιας παρέμβασης και χαμηλού φωτισμού τις οποίες ακολούθησε για δεκαετίες. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επέμβαση που έχει γίνει στον βράχο εδώ και πάνω από δύο αιώνες και ίσως τη μεγαλύτερη που έχει γίνει ποτέ μετά την ανοικοδόμηση των τειχών.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ
Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ου αιώνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ού αιώνα;

Χάρη σε ένα κληροδότημα, ιδρύεται στις αρχές του 20ου αιώνα επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας ένα νοσοκομείο το οποίο στεγάζει την έδρα της Νευροψυχιατρικής του ΕΚΠΑ. Ένα νοσοκομείο του οποίου η σχέση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και με τις κοινωνικές μεταβολές στην πόλη και στη χώρα είναι άρρηκτες. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά για την ιστορία του Αιγινητείου με την ιστορικό Δέσπω Κριτσωτάκη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας και η μοντέρνα ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας στη ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Η οπερέτα στην Αθήνα ανθίζει και εξελίσσεται εν μέσω μεγάλων ιστορικών γεγονότων: Βαλκανικοί πόλεμοι, εθνικός διχασμός και αργότερα η Μικρασιατική Καταστροφή. Ήταν η οπερέτα μια διέξοδος για τους Αθηναίους της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη για την ιστορία και τους μεγάλους σταθμούς της αθηναϊκής οπερέτας.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος και η έρευνα του για τους κατοίκους της Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος της Αθήνας

Πρωτοπορία, όραμα, κοσμοπολιτισμός: Τα υλικά με τα οποία ήταν φτιαγμένος ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Μαριάννα Χαριτωνίδου για την δράση, την έρευνά του για τους κατοίκους της Αθήνας, την παρακαταθήκη του στην πόλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ρεπορτάζ / Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ποιος είναι ο διαβόητος Βρετανός λαθρέμπορος από την εταιρεία του οποίου ανακτήθηκαν πρόσφατα εκατοντάδες αρχαιότητες μετά από μακροχρόνια διεκδίκηση από το ελληνικό Δημόσιο;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σχέδια για τις Απόκριες του 1933 και τα έθιμα της Παλιάς Αθήνας

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι παληές αθηναϊκές Απόκρηες»: Πώς γιορτάζονταν πριν έναν αιώνα;

Μια σειρά από σχέδια που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Παναθήναια» σχετικά με τις Απόκριες και άρθρα από το περιοδικό «Μπουκέτο» για τα αποκριάτικα έθιμα της παλιάς Αθήνας.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Πού μπορούμε να δούμε το Ανάκτορο των Γιγάντων σε μια βόλτα μας στο κέντρο της πόλης και τι συμβολίζουν τα γλυπτά που υπάρχουν στο πρόπυλο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον αρχαιολόγο Γιάννη Θεοχάρη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ιστορία μιας πόλης / ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ποια ήταν η ολιγομελής ομάδα ΠΕΑΝ που έμεινε στην ιστορία για τις ριψοκίνδυνες δράσεις της ενάντια στους Ναζί; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου για την Πανελλήνιο Ένωση Αγωνιζομένων Νέων.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Ιστορία μιας πόλης / Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ. ο Φίλιππος Β’ οδηγεί τους Μακεδόνες σε μία μάχη η έκβαση της οποίας θα αλλάξει τον κόσμο. Τι σήμανε για τη Μακεδονία, την Αθήνα και τον ελλαδικό χώρο η Μάχη της Χαιρώνειας; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Ιωσήφ, συνεπιμελητή της έκθεσης που έχει ως θέμα την ιστορική μάχη και τρέχει αυτό το διάστημα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια (πριν έναν αιώνα)

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, πριν από έναν αιώνα

Η LiFO, σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, θα παρουσιάσει μια σειρά από ανέκδοτα και σπάνια ντοκουμέντα για διάφορα θέματα από τη λαμπρή, ή και όχι τόσο, ιστορία του τόπου μας. Ξεκινάμε με τον ιστορικό σταθμό του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, που δεν ήταν πάντοτε υπόγειος.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ιστορία μιας πόλης / Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ποιοι κάνουν χρήση ναρκωτικών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ελλάδα και ποιο είναι το κοινωνικό αποτύπωμα των ναρκωτικών στην Αθήνα της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό και ερευνητή Κωστή Γκοτσίνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ

σχόλια

2 σχόλια
Πολύ ενδιαφέρον κείμενο, όσο περνάνε τα χρόνια τόσο πιο πολύ ξεχνάμε.Ο παππούς μου που ήταν εκεί μου είχε αφηγηθεί τρομαχτικά γεγονότα από τα πεδία της μάχης... Πάντα στην επέτειο της μάχης της Κρήτης έβλεπε τα ντοκιμαντέρ με δάκρυα στα μάτια, πόσο διαφορετικά τα βλέπανε οι άνθρωποι που τα έζησαν...
Ωραίο λογοτεχνικά και σωστό Ιστορικά. Σπάνια στις μέρες μας που είτε η τέχνη θα πελεκηθεί σε ροκανίδι είτε η Ιστορία ή και τα δύο.Ο Ουγκώ στους "Άθλιους" έχει σώσει και γιγαντώσει Λογοτεχνία και Ιστορία με λεπτομέρειες μιας άλλης μάχης, του Βατερλώ, και τι μπορεί να αλλάξει σε μια στιγμή. Από νικητή μιας αυτοκρατορίας σε καταδικασμένο.Λίγο πριν από την δύση εκείνης της μοιραίας μάχης, όπως γράφει ο Ουγκώ ο Ναπολέων παρά τις μεγάλες απώλειες είναι ο νικητής στα σημεία, με τον αργότερα δούκα του Ουέλινγκτον και την στρατιά του της Βρετανικής Αυτοκρατορίας έτοιμη να υποχωρήσει. Οι δυο πλευρές με μεγάλες απώλειες στη Βελγική πεδιάδα περιμένουν ενισχύσεις πριν το βράδυ αλλά δεν ξέρουν αν έρθουν και πότε θα έρθουν. Στο λίγο φως που έχει απομείνει φαίνονται στρατεύματα που κινούνται σε απόσταση στα πλευρά της αμυντικής γραμμής των Βρετανών. Ο Ναπολέων πιστεύει ότι είναι οι ενισχύσεις του Γάλλου στρατηγού Γκρουσύ. Περιμένει να περικυκλώσουν και να αποκλείσουν την οπισθοχώρηση των Βρετανών.Την ίδια στιγμή ο Ουέλινγκτον φωνάζει "Ο Μπλύχερ ή το Σκότος". Ήταν ο Πρώσος σύμμαχος στρατηγός; Κάλιο αργά παρά ποτέ!Δόξα για τον Ουέλινγκτον, πανωλεθρία, εξορία και θάνατος από δηλητηρίαση σε ένα μακρινό ερημονήσι του Νοτίου Ατλαντικού για τον Ναπολέων.