Όταν ακούμε για διαταραχή μετα-τραυματικού στρες και πόλεμο, συνήθως φανταζόμαστε τους στρατιώτες που επιστρέφουν συναισθηματικά κατεστραμμένοι από τη φρίκη της μάχης. Αλλά τι γίνεται με τους πολίτες που ζουν σε εμπόλεμες ζώνες και πώς ο πόλεμος τους επηρεάζει ψυχολογικά;
Ομάδα ερευνητών μελετά τους εφήβους στη Γάζα, όπου περισσότεροι από 1.800 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 33.000 έχουν χάσει τα σπίτια τους κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι έφηβοι πάσχουν από το σύνδρομο PTSD (Posttraumatic stress disorder), όπως κάθε μάχιμος στρατιώτης.
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο αραβικό Journal of Psychiatry, 92% των παλαιστινίων παιδιών μεταξύ των ηλικιών 15 και 18 είχαν συμπτώματα PTSD, και 30% βρέθηκαν να νοσούν πλήρως από την ασθένεια. Οι μελετητές εξέτασαν εφήβους-θύματα των συγκρούσεων στη Λωρίδα της Γάζας - και διαπίστωσαν ότι η έκθεση στο περιβάλλον πολέμου έχει μια διαρκή και επιβλαβή επίδραση στην ψυχολογία.
O καθηγητής παιδοψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ, Πάνος Βοστάνης, συν-συγγραφέας της πρόσφατης έκθεσης μας παραχώρησε μια αποκλειστική συνέντευξη από την Αγγλία, αποκαλύπτοντάς μας τα σοκαριστικά στοιχεία για τα ποσοστά των παιδιών στη Γάζα που επηρεάζονται από διαταραχή μετα-τραυματικού στρες και το άγχος σε ζώνες μάχης.
"Η κατάσταση στη Γάζα είναι απελπιστική. Αυτό δεν είναι τωρινό και το πιο ανησυχητικό στοιχείο της έκθεσής μας είναι πως το πρόβλημα διαιωνίζεται. Αυτή δεν είναι η πρώτη, ούτε η τελευταία μελέτη που κάνουμε με παιδιά και εφήβους στην περιοχή. Εδώ και 15 χρόνια παρακολουθούμε το πρόβλημα να περνάει από γενιά σε γενιά. Την πρώτη φορά τα στοιχεία ήταν πρωτοφανή. Πλέον, κάθε φορά και με κάθε νέα μελέτη, οι φόβοι μας επαληθεύονται. Τα παιδιά στη Γάζα είναι καταδικασμένα σε έναν κύκλο βίας που κάνει το μέλλον τους δυσοίωνο."
Στην τελευταία μελέτη τα στοιχεία προκύπτουν από συνεντεύξεις που έγιναν σε 358 εφήβους στη Γάζα μετά τον πόλεμο το 2008. Το δείγμα περιελάμβανε εφήβους ηλικίας 15 έως 18 ετών, 158 αγόρια (44,1%) και 200 κορίτσια (55,9%). Το 91% είχαν δει ακρωτηριασμένα πτώματα, το 89% είχαν εκτεθεί σε βομβαρδισμό και το 60% είχαν βιώσει το θάνατο ενός συγγενή ή στενού φίλου. Οι έφηβοι υπέφεραν από τα κλασικά συμπτώματα PTSD, όπως εφιάλτες, υπερβολικό άγχος, φοβίες και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Τα συμπτώματα ήταν πιο συχνά στα κορίτσια. Παρόμοια έρευνα που είχε τότε διεξαχθεί από τον οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τους παλαιστίνιους πρόσφυγες, διαπίστωνε ότι το ποσοστό PTSD μεταξύ των παιδιών στη Γάζα διπλασιάστηκε μετά τις συγκρούσεις εκείνης της χρονιάς.
"Η ψυχική υγεία αυτών των νέων επιβαρύνεται από τη φτώχεια, η οποία είναι ενδημική στη Γάζα. Το πρόβλημα είναι διπλό για τους περισσότερους. Ο πόλεμος, είναι απλά η πιο ακραία από τις πολλές κακουχίες στην Γάζα. Ακόμη και όταν οι εχθροπραξίες σταματούν η ζωή δεν καλυτερεύει αισθητά. Παρατηρήσαμε πως όταν έρχεται περίοδος ειρήνης τα συμπτώματα εμφανίζονται περισσότερο. Είναι πολύ πιθανόν όσο γίνονται οι επιχειρήσεις το ανθρώπινο ένστικτο να λειτουργεί με προτεραιότητα την επιβίωση. Όταν όλα ηρεμούν το ένστικτο αυτό δίνει τη θέση του στον βιοπορισμό. Τότε η ψυχολογία επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο. Οι γονείς που είναι το κλειδί στην υπόθεση είναι πράγματι ανήμποροι να αντιδράσουν και να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Είναι σαν να μην μπορούν να λειτουργήσουν απέναντι στα νέα προβλήματα που διαδέχονται την εμπόλεμη κατάσταση. Η Γάζα είναι ένα μεγάλο αδιέξοδο. Μοιάζει σαν μια φυλακή."
"Μια από τις συγκλονιστικότερες εμπειρίες μου σε ταξίδι στη Γάζα ήταν η επίσκεψη στους προσφυγικούς καταυλισμούς σε καιρό ειρήνης. Δεν περίμενα ποτέ πως θα δω τόσους ανθρώπους στριμωγμένους σε τόσο λίγο χώρο. Είναι αδύνατο να περιγράψει κανείς τις απελπιστικές συνθήκες με λόγια. Δεν θα ξεχάσω πόσο ευγενικά με υποδέχτηκε μια οικογένεια που είχε 7 παιδιά. Όσο ήμουν μαζί τους συνειδητοποίησα πως ο άνεργος πατέρας έπασχε από κατάθλιψη και αδυνατούσε να λειτουργήσει σαν γονιός. Τα ίδια και η μητέρα. Όλα τα παιδιά είχαν εμφανώς ψυχολογικές αδυναμίες και τα δύο έπασχαν από διαταραχή μετα-τραυματικού στρες. Τρόμαζαν με τον παραμικρό θόρυβο και ήταν μονίμως νευρικά και κακοδιάθετα. Αν και ήταν μεγάλα σε ηλικία ουρούσαν στο κρεββάτι τους και βασανίζονταν από εφιαλτικό ύπνο. Και όμως οι γονείς δεν μπορούσαν να τα βοηθήσουν και να κατανοήσουν ακριβώς το πρόβλημα."
Έχω γνωρίσει ανθρώπους που ενηλικιώθηκαν έχοντας ζήσει όλες τις εποχές πολέμου και είναι ορατό το πόσο τους έχει επηρεάσει ο επαναλαμβανόμενος κύκλος βίας. Μεγαλώνοντας τα παιδιά αυτά χάνουν το νόημα και τη σημασία της ζωής. Ενδεικτικό είναι πως αν και τα στοιχεία για τάσεις αυτοκτονίας παρουσιάζουν αύξηση, οι ίδιοι δεν αισθάνονται πως δίνουν τέλος στη ζωή τους, αλλά σαν μάρτυρες. Ακόμη και οι γονείς τους είναι υπερήφανοι για μια τέτοια απόφαση. Η ζωή τους μοιάζει να έχει πια ελάχιστη σημασία. Οι Παλαιστίνιοι μεγαλώνουν μέσα στο μίσος, τη βία, την απειλή και το θάνατο και τα παιδιά αυτά είναι καταδικασμένα να γίνουν απλά η επόμενη γενιά που θα φέρει τα τραύματα. Η κατάσταση θα μπορούσε να παρομοιαστεί με εκείνη της παιδικής κακοποίησης. Αν το παιδί δεν απομακρυνθεί από το βλοσυρό περιβάλλον, δεν μπορεί να υπάρξει βελτίωση και δεν μπορούμε να δουλέψουμε. Η ισοπεδωμένη Γάζα δεν ασφαλές περιβάλλον και οι φόβοι μας είναι πως όταν μετά τις τωρινές εχθροπραξίες επιστρέψουμε θα έρθουμε ενδεχομένως αντιμέτωποι με ακόμη χειρότερη κατάσταση."
σχόλια