Συνέντευξη από μία πρωτοπόρο ερευνήτρια του ΙΤΕ

Συνέντευξη από μία πρωτοπόρο ερευνήτρια του ΙΤΕ Facebook Twitter
0

Η Δρ. Παναγιώτα Ποϊράζη, Διευθύντρια Ερευνών του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, του Iδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, αναδείχθηκε πέρυσι, το 2013, Γυναίκα της Χρονιάς, έπειτα από ψηφοφορία αναγνωστών της LiFO. Φέτος και ενώ η καριέρα της απογειώνεται με συνεχείς και σημαντικές διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο -όπως η πρόσφατη επιλογή της από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας για εκπροσώπηση στην ετήσια διοργάνωση του World Economic Forum- εξασφαλίσαμε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη για την έρευνα, τη ζωή της και τα όνειρα της.

 


 

Ποιο είναι το αντικείμενο της έρευνας σας;

Ασχολούμαι με την υπολογιστική μοντελοποίηση βιολογικών συστημάτων, με έμφαση στα νευρωνικά κυκλώματα που επιτελούν τις διαδικασίες της μνήμης και της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος μας είναι να αναπτύξουμε ρεαλιστικά μαθηματικά/υπολογιστικά μοντέλα που προσομοιάζουν με μεγάλη ακρίβεια τη δραστηριότητα νευρικών κυττάρων σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο ιππόκαμπος, ο προμετωπιαίος φλοιός και η αμυγδαλή. Στη συνέχεια, χρησιμοποιούμε αυτά τα μοντέλα για να προβλέψουμε τους βασικούς μηχανισμούς επεξεργασίας πληροφορίας και δημιουργίας μνημών. Μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα οι δενδρίτες, οι λεπτές αποφυάδες των νευρικών κυττάρων όπου σχηματίζονται οι συνάψεις, τα σημεία δηλαδή επικοινωνίας των νευρικών κυττάρων.

 

 

Ποια είναι τα συμπεράσματα σας μέχρι στιγμής;

Μέχρι στιγμής έχουμε προβλέψει αρκετούς τέτοιους μηχανισμούς, όπως ο ρόλος της δενδριτικής ολοκλήρωσης, των συναπτικών υποδοχέων NMDA, της ομαδοποίησης συνάψεων σε δενδρίτες, και άλλους. Πολλές από τις προβλέψεις μας έχουν ήδη επιβεβαιωθεί πειραματικά σε μεγάλα εργαστήρια στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία, γεγονός που επιβεβαιώνει την ακρίβεια, την αξιοπιστία αλλά και τη χρησιμότητα των μοντέλων μας.

 

Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο αντικείμενο; Τι σας ελκύει;

Επέλεξα να ασχοληθώ με τη μνήμη καθώς είναι μία από τις σημαντικότερες εγκεφαλικές λειτουργίες και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην ποιότητα της ζωής μας. Οι μνήμες μας καθορίζουν την υπόσταση και την ηθική μας, τη συμμετοχή μας στην κοινωνία, τις σχέσεις μας με γνωστούς και αγνώστους. Ωστόσο, παρά τη σπουδαιότητα της και τα χρόνια επιστημονικής διερεύνησης, οι μηχανισμοί που εμπλέκονται στη δημιουργία μνημών παραμένουν ασαφείς. Επιπλέον, είναι μία λειτουργία που αλλοιώνεται με το πέρασμα των χρόνων και επιδεινώνεται με την παρουσία νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως η Alzheimer's. Σε μία Ευρώπη όπου ο μέσος όρος ζωής αυξάνεται συνεχώς, τα άτομα που πάσχουν από απώλειας μνήμης αυξάνονται επίσης με ραγδαίο ρυθμό. Συνεπώς, ελπίζω ότι με την προσπάθειά μας αυτή θα βοηθήσουμε τόσο στην κατανόηση μιας κρίσιμης εγκεφαλικής λειτουργίας που παραμένει μυστηριώδης, αλλά και θα προτείνουμε νέους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που σχετίζονται με απώλεια μνήμης.

 

 

Το εργαστήριο σας έχει αποσπάσει χρηματοδότηση ύψους 1.400.000 € από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC). Πρακτικά, τι σημαίνει αυτό για εσάς και την έρευνα σας;

Η χρηματοδότηση από το ERC είναι εξαιρετικά τιμητική για μένα και την ομάδα μου. Αποδεικνύει ότι η ερευνητική πρόταση που καταθέσαμε είναι πρωτοποριακή και άκρως ανταγωνιστική μεταξύ κορυφαίων εργαστηρίων στην Ευρώπη. Πρακτικά, σημαίνει την εξασφάλιση αναγκαίων πόρων για την αδιάλειπτη διεξαγωγή έρευνας στο αγαπημένο μου θέμα.

 

Πότε ξεκίνησε και πότε ολοκληρώνεται; Πόσα μέλη έχει η ομάδα;

Η χρηματοδότηση από το ERC ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2012 και διαρκεί 5 έτη. Ο βασικός στόχος του ερευνητικού προγράμματος, που ονομάζεται dEMORY (Dissecting The Role of Dendrites in Memory), είναι η διερεύνηση του ρόλου των δενδριτών στη μνήμη και τη μάθηση σε 3 επίπεδα: κύτταρο, κύκλωμα, δίκτυο και σε 3 περιοχές του εγκεφάλου: ιππόκαμπος, προμετωπιαίος φλοιός και αμυγδαλή. Η ερευνητική ομάδα του dEMORY αποτελείται από 6 άτομα, 3 διδακτορικούς φοιτητές και 3 μεταδιδάκτορες. Υπάρχουν βέβαια και άτομα στο εργαστήριο που ασχολούνται με άλλα παρεμφερή θέματα Βιοπληροφορικής. Συνολικά η ομάδα μου αποτελείται από 12 άτομα αυτή τη στιγμή.

 

 

Πιστεύετε ότι ευνοούν οι συνθήκες στην Ελλάδα για να προχωρήσει η επιστημονική έρευνα; 

Στην Ελλάδα, ιδιαιτέρως τα τελευταία χρόνια, υπάρχει έλλειψη και συνεχής κατακερματισμός των οικονομικών πόρων, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την απρόσκοπτη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας. Η πολιτεία συνδράμει όλο και λιγότερο στην στήριξη των Ανώτερων Εκπαιδευτικών και Ερευνητικών Ιδρυμάτων της χώρας, με αποτέλεσμα αυτά να πάσχουν τόσο σε επίπεδο υποδομών όσο και σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού. Είναι εγκληματικό κατά τη γνώμη μου να αναγκάζονται νέοι αλλά και διαπρεπείς Έλληνες επιστήμονες να φεύγουν στο εξωτερικό επειδή δεν μπορούν πλέον να λειτουργήσουν τα εργαστήρια τους. Και έχουμε εξαιρετικούς επιστήμονες στην Ελλάδα, ιδίως νέα παιδιά τα οποία σήμερα οδηγούνται κατά κανόνα στο εξωτερικό ελπίζοντας σε κάτι καλύτερο. Προσωπικά θεωρώ ότι οι έλληνες επιστήμονες δεν υστερούν σε τίποτα. Αντιθέτως, αυτοί ειδικά που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, επειδή αναγκάζονται να επιβιώσουν κάτω από δυσχερείς οικονομικές συνθήκες, έχουν μάθει να διεκδικούν και να πετυχαίνουν χρηματοδότηση από Ευρωπαϊκούς και Διεθνείς φορείς. Για να το καταφέρουν αυτό, θα πρέπει πρώτα να χτίσουν ένα πολύ ανταγωνιστικό σε διεθνές επίπεδο βιογραφικό. Το ΙΤΕ είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εκκόλαψης νέων, λαμπρών ερευνητών, καθώς κατατάσσεται στην 17η θέση των ιδρυμάτων με τη μεγαλύτερη απορρόφηση Ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων, ενώ έχει μέχρι στιγμής συνολικά 11 ERC προγράμματα (από τα 34 που υπάρχουν σε ολόκληρη τη χώρα) και πάνω από 25 Εθνικά προγράμματα «Αριστείας», γεγονός που δείχνει την πολύ υψηλή ποιότητα δουλειάς που παράγεται στο ίδρυμα.

 

Τι χρειάζεται μια ομάδα επιστημόνων για να πετύχει;

Κύριο συστατικό της επιτυχίας είναι η σκληρή δουλειά, το πάθος για την έρευνα και η άψογη συνεργασία των μελών μιας ομάδας. Όλοι θα πρέπει να εργάζονται για ένα κοινό στόχο με μεράκι και υγιή συναγωνισμό, όχι ανταγωνισμό. Ο συνδυασμός των παραπάνω οδηγεί σε σπουδαίες ανακαλύψεις!

 

 

Οι γυναίκες επιστήμονες αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο στη χώρα μας;

Προσωπικά πιστεύω ότι οι γυναίκες επιστήμονες αντιμετωπίζονται, παντού όχι μόνο στη χώρα μας, με λίγο περισσότερο σκεπτικισμό απ' ότι οι άνδρες. Δεν μπορώ να πω πως ένιωσα μέχρι στιγμής στην καριέρα μου να γίνονται ιδιαίτερες διακρίσεις, τουλάχιστον όσον αφορά στην ποιότητα δουλειάς. Αυτό που ένιωσα ήταν η πίεση να έχω αντίστοιχη παραγωγικότητα με άνδρες συνάδελφους, παρόλο που λόγω των παιδιών έχω πιο περιορισμένο εργασιακό ωράριο. Γνωρίζω επίσης και κάποια ακραία περιστατικά όπου γυναίκες έχασαν τη δουλειά τους σε ερευνητικό εργαστήριο επειδή εγκυμονούσαν. Επομένως, υπάρχει σίγουρα μια διαφορετική αντιμετώπιση, αλλά αισιοδοξώ ότι τα ακραία περιστατικά τουλάχιστον είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας.

 

Πώς είναι μια καθημερινή ημέρα στο εργαστήριο; Πως επηρεάζει το επάγγελμα την καθημερινή ζωή σας;

Μια μέρα στο εργαστήριο ξεκινάει συνήθως στις 9 το πρωί και τελειώνει στις 4 το απόγευμα όταν πρέπει να πάρω τα παιδιά από το σχολείο. Κάθε άλλη εργάσιμη μέρα, μπορώ και μένω αργότερα στο γραφείο όταν ο σύζυγος μου, καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης, αναλαμβάνει αυτός τα παιδιά. Τις περισσότερες ώρες μου τις περνάω σε συναντήσεις με τους συνεργάτες, συζητώντας την πρόοδό τους και σχεδιάζοντας τα επόμενα πειράματα. Περνάω επίσης σημαντικό χρόνο στον υπολογιστή διαβάζοντας και γράφοντας επιστημονικά άρθρα, ετοιμάζοντας ερευνητικές προτάσεις για χρηματοδότηση, διοργανώνοντας επιστημονικά συνέδρια και συζητώντας με συνεργάτες μου στο εξωτερικό. Το επάγγελμα μου σίγουρα επηρεάζει τη ζωή μου! Μιλάω πολύ στα παιδία μου γι' αυτό που κάνω και ελπίζω να τους συνεπάρω στη μαγεία της έρευνας και στα μυστήρια του εγκεφάλου.

 


Ομιλία της Δρ. Ποϊράζη στο TEDxHeraklion

 

Τι θα αλλάζατε αν ξεκινούσατε από την αρχή την έρευνά σας; Διαφοροποιήσατε κάποια πράγματα στην πορεία; Υπήρξε κάποια εξέλιξη που δεν είχατε υπολογίσει;

Θα έδινα μεγαλύτερο βάρος στην έρευνα στις νευροεπιστήμες. Όταν γύρισα στην Ελλάδα από την Αμερική το 2000, κανείς δεν δούλευε σε υπολογιστικές νευροεπιστήμες οπότε αναγκάστηκα να αλλάξω τομέα και ασχολήθηκα με Βιοπληροφορική. Έκτοτε έχω 2 βασικές ερευνητικές κατευθύνσεις, τη Βιοπληροφορική και τις Υπολογιστικές Νευροεπιστήμες. Μάλιστα προσλήφθηκα σε θέση Ερευνήτριας Βιοπληροφορικής στο ΙΜΒΒ-ΙΤΕ, το 2002. Παρόλο που έμαθα πολλά και δεν μετανιώνω καθόλου για την ενασχόληση μου με αυτό τον τομέα, θα ήθελα να είχα αφιερώσει λίγο περισσότερο χρόνο και ενέργεια στις Νευροεπιστήμες.

 

Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την επιστήμη και σε τι ηλικία το επιλέξατε; Ποιο επάγγελμα πιστεύετε ότι θα ακολουθούσατε αν δεν γινόσασταν επιστήμονας;

Από πολύ μικρή ήθελα να ασχοληθώ με την επιστήμη, αν και αρχικά ήθελα να γίνω γιατρός. Τελικά, κατέληξα να σπουδάσω μαθηματικά καθώς το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το οποίο μόλις είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του το 1992, δεν είχε ιατρική σχολή, ενώ οι γονείς μου δεν είχαν την οικονομική ευχέρεια ώστε να μπορέσω να φύγω από τη χώρα. Έκτοτε έχω εκτιμήσει πολύ το πόσο η μαθηματική σκέψη με βοήθησε στην καριέρα μου. Λατρεύω την επιστήμη και ειδικά τις νευροεπιστήμες. Με συναρπάζουν τα μυστήρια του εγκεφάλου και η ηθική ικανοποίηση της ανακάλυψης, η εκπαίδευση και διάπλαση νέων επιστημόνων, η συνεχής αναζήτηση νέων ιδεών, η ελπίδα ότι με τις προσπάθειες μας θα αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Αν δεν γινόμουν επιστήμονας θα ήθελα να κάνω κάτι εξίσου δημιουργικό, ίσως να γινόμουν αρχιτέκτονας καθώς με ευχαριστεί πολύ να σχεδιάζω κάτι λειτουργικό και συνάμα διαφορετικό από το συνηθισμένο.

 

 

Η Παναγιώτα Ποϊράζη είναι Διευθύντρια Ερευνών και Επικεφαλής του εργαστηρίου Υπολογιστικής Βιολογίας (dendrites.gr) του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), στο Ηράκλειο Κρήτης. Είναι απόφοιτος (με Άριστα, 1996) του Τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Στη συνέχεια, απέκτησε το Master (1998) και to διδακτορικό της (2000) σε Βιοϊατρική Μηχανική με Άριστα από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Το 2002 εκλέχθηκε ως η νεότερη Ερευνήτρια στο ΙΜΒΒ-ΙΤΕ. Ασχολείται με την προσομοίωση διαδικασιών μνήμης και μάθησης στον εγκέφαλο και διδάσκει σε αρκετά μεταπτυχιακά προγράμματα του Παν. Κρήτης. Τιμήθηκε με το βραβείο F.S. Grodin για εξαιρετική διδακτορική έρευνα (2000), το Βραβείο Νέων Ερευνητών του EΜΒΟ (2005), δύο Marie Curie υποτροφίες (2002 & 2008) και το εξαιρετικά ανταγωνιστικό βραβείο Νέων Ερευνητών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC Starting Grant, 2012). Είναι μέλος του AcademiaNET: Expert Database of Outstanding Female Scientists and Scholars (2013). Έχει μέχρι στιγμής δημοσιεύσει 54 επιστημονικά άρθρα, συμπεριλαμβανομένων 29 σε επιστημονικά περιοδικά, 16 σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια και 9 κεφάλαια σε επιστημονικά βιβλία.

 

Η επίσημη σελίδα του εργαστηρίου στο Facebook:

https://www.facebook.com/dendrites.gr

Τech & Science
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

20 χρόνια μετά την «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», υπάρχει πλέον η τεχνολογία διαγραφής αναμνήσεων;

Tech & Science / 20 χρόνια μετά την «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», υπάρχει πλέον η τεχνολογία διαγραφής αναμνήσεων;

Σίγουρα είμαστε πολύ πιο κοντά στο να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη για να αλλάξουμε τις αναμνήσεις μας, από ό,τι ήμασταν πριν από μια εικοσαετία.
NEWSROOM