Η πιο πρόσφατη επισκόπηση της κατάστασης των δικαιωμάτων των παιδιών σε μετακίνηση, που δημοσίευσαν από κοινού το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) και η Save the Children (SC), καταγράφει σημαντικές προκλήσεις για την προστασία ανηλίκων στην Ελλάδα, με επίκεντρο την Κρήτη και τις νέες πολιτικές περιορισμού στο άσυλο.
Σύμφωνα με την επισκόπηση, στο πρώτο εξάμηνο του 2025 οι αφίξεις στην Κρήτη αυξήθηκαν κατά 350% σε σχέση με το 2024, φτάνοντας να αντιστοιχούν στο 42% όλων των αφίξεων δια θαλάσσης στη χώρα. Η πλειονότητα προέρχεται από Αίγυπτο (47%), Σουδάν (27%) και Μπαγκλαντές (19%).
Πάνω από το 20% των αφιχθέντων είναι παιδιά, ενώ περίπου το ένα τρίτο αυτών ασυνόδευτα ή χωρισμένα από τις οικογένειές τους. Παράλληλα, οι χώροι υποδοχής στο νησί χαρακτηρίζονται πρόχειροι και ακατάλληλοι.
Περιορισμοί στο άσυλο
Η επισκόπηση αναφέρεται στη νομοθετική ρύθμιση της 11ης Ιουλίου 2025 (άρθρο 79 ν. 5218/2025), που αναστέλλει για τρεις μήνες την καταγραφή αιτήσεων ασύλου για όσους φθάνουν στην Κρήτη από τη Βόρεια Αφρική, προβλέποντας επιστροφή τους χωρίς καταγραφή. Η εφαρμογή της διάταξης, σημειώνεται, θέτει παιδιά και οικογένειες σε αυξημένο κίνδυνο, με ασυνόδευτους ανηλίκους να οδηγούνται σε κράτηση χωρίς αξιολόγηση ευαλωτότητας.
Το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τις επιστροφές («Φυλακή ή επιστροφή»), σύμφωνα με την επισκόπηση, εισάγει μέτρα όπως μεγαλύτερη διάρκεια κράτησης, ηλεκτρονική σήμανση, ποινικοποίηση της παράτυπης διαμονής και κατάργηση της άδειας διαμονής για «εξαιρετικούς λόγους». Οι διατάξεις, τονίζεται, ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για τα παιδιά, περιορίζοντας την πρόσβαση στην εκπαίδευση και παραβιάζοντας την αρχή του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού.
Ελλείψεις σε στέγαση και εκπαίδευση
Η επισκόπηση καταγράφει σοβαρές ελλείψεις σε στέγαση και κακές συνθήκες διαβίωσης, με οικογένειες να απειλούνται από εξώσεις χωρίς εναλλακτικές. Τα παιδιά συχνά διαμένουν σε απομακρυσμένες δομές, με περιορισμένη πρόσβαση στο σχολείο.
Στην εκπαίδευση, παρά τις 17.195 εγγραφές παιδιών με προσφυγικό υπόβαθρο στο σχολικό έτος 2024–25, εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια όπως καθυστερήσεις εγγραφής, έλλειψη τάξεων υποδοχής και αστάθεια στέγασης. Τα ασυνόδευτα παιδιά, ιδίως όσα ενηλικιώνονται, αντιμετωπίζουν πρόσθετα αδιέξοδα.
Η επισκόπηση του ΕΣΠ και της Save the Children υπογραμμίζει την ανάγκη:
- άμεσης ανάκλησης της αναστολής ασύλου,
- διασφάλισης ασφαλούς και αξιοπρεπούς στέγασης για όλα τα παιδιά,
- πολιτικών με επίκεντρο την προστασία και όχι την επιστροφή,
- καθολικής πρόσβασης στην εκπαίδευση με σταθερές λύσεις για τα ασυνόδευτα,
- και προστασίας της κοινωνίας των πολιτών που παρέχει νομική συνδρομή.
