5η Διεθνής Συνάντηση ALPHA MISSION – ΔELOS Ανθρώπινοι Οικισμοί: Από την Προγονική Σοφία στο Διάστημα

Στις 26 και 27 Μαΐου 2025, κάτω από τον ήλιο του Αιγαίου, στο ιερό νησί της Δήλου — γενέτειρα του Απόλλωνα και της Άρτεμης, ένα από τα πρώτα κοσμοπολίτικα κέντρα της Μεσογείου και σήμερα υπαίθριο μουσείο — πραγματοποιήθηκε η 5η Παγκόσμια Συνάντηση της ALPHA MISSION – ΔELOS.

Με τίτλο «Ανθρώπινοι Οικισμοί: Από τη Γη στη Σελήνη και πιο πέρα», η διοργάνωση προσκάλεσε διακεκριμένους επιστήμονες, στοχαστές, ερευνητές, εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες να επανεξετάσουν πώς κατοικούμε τον πλανήτη μας αλλά και κόσμους πέρα από αυτόν.

Αντλώντας έμπνευση από τη Δήλο, που στο απόγειό της φιλοξενούσε σχεδόν 30.000 κατοίκους σε ισορροπία με τους λιγοστούς φυσικούς πόρους του νησιού, η συνάντηση στράφηκε στο παρελθόν για να συμβάλλει σ’ ένα νέο όραμα για το μέλλον. Στο νησί του Απόλλωνα, του θεού του φωτός, που όμως λατρευόταν και ως Κτίστης και Αρχηγέτης – δηλαδή συνδεόταν με την ίδρυση πόλεων–, οι συζητήσεις στράφηκαν γύρω από το πώς μπορούμε να χτίζουμε με σοφία, υπευθυνότητα και σε αρμονία με την φύση στην οποία ανήκουμε. 

H ALPHA MISSION – ΔELOS αποτελεί πρωτοβουλία του World Human Forum. Πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και με την υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος και της Europa Nostra. 

Η λίστα των ομιλητών περιελάμβανε διακεκριμένους επιστήμονες, στοχαστές, ερευνητές, καλλιτέχνες, εκπαιδευτικούς και μαθητές από τις Κυκλάδες. 

Ανάμεσα τους οι John Schellnhuber, Carlos Moreno, Γιάννης Ζουγανέλης, Αθηνά Κουστένη, Mark Wigley, Beatriz Colomina, Daniel A. Barber, David Gissen, Δημήτρης Φιλιππίδης, Simon Richards, Nahum Romero, Catherine Gall, Θωμάς Δοξιάδης, Véronique Chankowski και άλλοι. 

Στο επίκεντρο του προβληματισμού βρέθηκαν η παρακαταθήκη του σπουδαίου πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη και τα Συμπόσια της Δήλου που ενορχήστρωσε κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Σε αυτές τις εμπνευσμένες συναντήσεις συμμετείχαν κορυφαίοι διανοητές όπως οι Buckminster Fuller, Margaret Mead και Marshall McLuhan, για να εξερευνήσουν το μέλλον των ανθρώπινων οικισμών μέσα από το πρίσμα της επιστήμης της Οικιστικής (Ekistics). Διευρύνοντας τη συζήτηση από τη Γη στο διάστημα, η ALPHA MISSION – ΔΕLOS 2025 κάλεσε επιστήμονες της εποχής μας να οραματιστούν οικισμούς στους οποίους φύση, κοινωνία και τεχνολογία συνυπάρχουν αρμονικά – για όπου κι αν ανοίξει τα φτερά της η ανθρωπότητα στο μέλλον. 

Στο πλαίσιο της συνάντησης, το World Human Forum παρουσίασε μια νέα γλυπτική εγκατάσταση του καταξιωμένου γλύπτη Πραξιτέλη Τζανουλίνου. Με επίκεντρο τις έννοιες «Εν το παν, Σοφία, Ζωή» σκαλισμένες πάνω σε μάρμαρο σε 6 γλώσσες, προσκαλεί το κοινό σε έναν χώρο πληροφόρησης και περισυλλογής. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να στείλουν το προσωπικό τους μήνυμα γύρω από αυτές τις έννοιες παντού στον κόσμο, ταχυδρομώντας μία κάρτα με γραμματόσημα της νέας σειράς ALPHA MISSION -ΔELOS, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τα ΕΛΤΑ. 

Δύο μικρά γλυπτά ενθύμια προσφέρθηκαν στον καθηγητή Σταμάτη Κριμιζή, Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ομότιμο διευθυντή του Τμήματος Διαστημικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, καθώς και στον Δημήτρη Αθανασούλη, προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, για την αδιάλειπτη υποστήριξή τους από την απαρχή της πρωτοβουλίας ALPHA MISSION - ΔELOS πριν από πέντε χρόνια.  

Το διήμερο ολοκληρώθηκε στο αρχαίο θέατρο του νησιού, με «Αρχαίες σκέψεις και κοσμικές ωδές». Η Karen ní Mheallaigh, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, και η Bettany Hughes, ιστορικός, συγγραφέας και παρουσιάστρια/δημιουργός ντοκιμαντέρ, διάβασαν αποσπάσματα από αρχαία και σύγχρονα κείμενα για τη Δήλο και το διάστημα, συνοδεία ζωντανών ερμηνειών από τη Diana Tishchenko (βιολί), τον Σωκράτη Σινόπουλο (λύρα), τη Zelişah Kızılkan (φωνή, ντουντούκ) και τον Αλέξανδρο Ριζόπουλο (κρουστά). 

Στιγμιότυπα και ολόκληρες συνεδρίες σύντομα στο κανάλι του World Human Forum στο YouTube: www.youtube.com/channel/UCfWWGQFW64wLUNwMbjfy0RA 

Περισσότερες πληροφορίες για τις θεματικές και τις συζητήσεις: Γεφυρώνοντας εποχές και κόσμους 

1η Ημέρα, 26.5 – Μαθήματα από το παρελθόν 

Η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στην αστική βιωσιμότητα κατά το παρελθόν. 

Υπό τον συντονισμό της Αλεξάνδρας Μητσοτάκη, Προέδρου και Συνιδρύτριας του World Human Forum, στην εναρκτήρια συνεδρία με τίτλο «Ανθρώπινες εγκαταστάσεις στην Αρχαιότητα και το παράδειγμα της Δήλου» μίλησε η Véronique Chankowski, Διευθύντρια στη Γαλλική Σχολή Αθηνών, η οποία αναφέρθηκε στην υποδειγματική αστική ανθεκτικότητα της Δήλου. Έχοντας ανασκαφική εμπειρία τριών δεκαετιών στη Δήλο, η καθηγήτρια Chankowski ανέλυσε την ιστορία του νησιού ως ένα παράδειγμα πολυπολιτισμικής συνύπαρξης – έναν τόπο που λειτουργούσε τόσο ως σημαντικό θρησκευτικό κέντρο όσο και ως ζωντανός εμπορικός κόμβος – αναδεικνύοντας τα διαχρονικά του διδάγματα για τη συμβίωση σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. 

Η επόμενη ενότητα, με τίτλο «Οικιστική και τα Συμπόσια της Δήλου», εστίασε στα Συμπόσια της Δήλου (1963–75) και στον οραματιστή πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη, ο οποίος τα διοργάνωσε και εισήγαγε τον όρο «Οικιστική» για την επιστημονική μελέτη των ανθρώπινων εγκαταστάσεων. Τη συζήτηση οργάνωσε και συντόνισε η Μάνθα Ζαρμακούπη, καθηγήτρια Ρωμαϊκής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Συμμετείχαν οι Θωμάς Δοξιάδης (αρχιτέκτονας και αρχιτέκτονας τοπίου, ιδρυτής του γραφείου doxiadis+), Δημήτρης Φιλιππίδης (ομότιμος καθηγητής Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ), Simon Richards (ανώτερος λέκτορας στην Ιστορία και Θεωρία της Αρχιτεκτονικής στο Loughborough University) και Mark Wigley (καθηγητής και ομότιμος κοσμήτορας της Σχολής Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Columbia). 

Οι Ζαρμακούπη και Richards είναι συνεπιμελητές του τόμου The Delos Symposia and Doxiadis, της πρώτης πλήρους μελέτης για τα Συμπόσια της Δήλου, η οποία εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Lars Müller και κυκλοφόρησε με τη στήριξη του Ιδρύματος Ευάγγελου Πιστιόλη. 

Ο Δημήτρης Φιλιππίδης αναλογίστηκε την καινοτόμο μεθοδολογία του Δοξιάδη, που συνδύαζε την αυστηρή μαθηματική ανάλυση με τον σεβασμό στην ιστορική και πολιτισμική ταυτότητα του τόπου. Τόνισε ότι το όραμά του υπερέβαινε τον τεχνικό σχεδιασμό, ενσωματώνοντας διδάγματα του παρελθόντος για να δημιουργήσει βιώσιμα, ανθρωποκεντρικά αστικά περιβάλλοντα — μια προσέγγιση που παραμένει επίκαιρη. 

Ο Simon Richards τοποθέτησε την προσφορά του Δοξιάδη στο πλαίσιο της αμφισβήτησης του τεχνοκρατικού σχεδιασμού που κυριάρχησε τη δεκαετία του ’60. Υπογράμμισε τη σημασία των Συμποσίων της Δήλου, τα οποία έδωσαν έμφαση στην ανθρώπινη εμπειρία και ευημερία, ζητήματα που εξακολουθούν να απασχολούν έντονα τη σύγχρονη πολεοδομία. 

Ο Θωμάς Δοξιάδης αναφέρθηκε στους οικογενειακούς δεσμούς του με τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη (αδελφός του παππού του) και ανέλυσε, με βάση τις σύγχρονες αρχές της οικολογίας τοπίου, το ρυμοτομικό σχέδιο των Σκοπίων της δεκαετίας του ’60, το οποίο θεωρεί καλά εναρμονισμένο με τα φυσικά συστήματα και διαχρονικά ανθεκτικό. Επισήμανε την ανάγκη για ηθική πρακτική και διεπιστημονική έρευνα στη συνέχιση του έργου του Δοξιάδη. 

Ο Mark Wigley εξήρε τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη για τον καινοτόμο τρόπο με τον οποίο επανακαθόρισε τη σκέψη γύρω από τους ανθρώπινους οικισμούς και τα δίκτυα, αμφισβητώντας παράλληλα την ανθρωποκεντρική προσέγγιση του παρελθόντος στον αστικό σχεδιασμό. Επισήμανε την ανάγκη διεύρυνσης της οπτικής πέρα από τον άνθρωπο, ώστε να συμπεριλάβει ευρύτερες οικολογικές και κοσμικές συνδέσεις, καλώντας σε έναν επαναπροσδιορισμό του ρόλου της αρχιτεκτονικής σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία. 

Η Μάνθα Ζαρμακούπη τόνισε τον κεντρικό ρόλο που κατείχε η μελέτη των αρχαίων οικισμών στις συζητήσεις των Συμποσίων της Δήλου, επισημαίνοντας πώς αυτές οι συναντήσεις των δεκαετιών του’60 και του ’70 προσφέρουν ιστορικό βάθος στους σύγχρονους προβληματισμούς γύρω από την ανθρώπινη ύπαρξη, τη διαφορετικότητα και την οικολογία στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.