Ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom ανακοίνωσε νωρίς σήμερα Πρωτοχρονιά την αναστολή της ροής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη στον αγωγό που μετέφερε σοβιετικό και ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας επί σχεδόν έξι δεκαετίες.
Η απόφαση της Gazprom έρχεται καθώς η Ουκρανία έχει ανακοινώσει ότι δεν θα ανανεώσει τη συμφωνία που επέτρεπε τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της. Η συμφωνία, που υπογράφηκε το 2019, έληξε νωρίς σήμερα το πρωί Τετάρτης.
Η Gazprom έκανε την ανακοίνωσή της σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα Telegram, λέγοντας ότι το φυσικό αέριο σταμάτησε να ρέει στις 8 π.μ. ώρα Μόσχας την Τετάρτη.
Ο αγωγός μέσω της Ουκρανίας, που κατασκευάστηκε τη σοβιετική εποχή για να μεταφέρει αέριο της Σιβηρίας στις ευρωπαϊκές αγορές, ήταν ο τελευταίος μεγάλος διάδρομος φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη μετά το σαμποτάρισμα του αγωγού Nord Stream προς τη Γερμανία το 2022, πιθανώς από την Ουκρανία, και το κλείσιμο της διαδρομής μέσω Λευκορωσίας προς την Πολωνία.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βλοντίμιρ Ζελένσκι είχε δηλώσει ότι η χώρα του δεν θα επιτρέψει στη Ρωσία να «κερδίσει επιπλέον δισεκατομμύρια στο αίμα μας» και ότι είχε δώσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση έναν χρόνο για να προετοιμαστεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι το σύστημα φυσικού αερίου της ηπείρου είναι «ανεκτικό και ευέλικτο» και ότι έχει επάρκεια για να αντιμετωπίσει το τέλος της διέλευσης μέσω Ουκρανίας.
Η Ρωσία μπορεί ακόμα να στείλει αέριο στην Ουγγαρία, καθώς και στην Τουρκία και τη Σερβία, μέσω του αγωγού TurkStream στη Μαύρη Θάλασσα.
Η διακοπή της ροής μέσω της Ουκρανίας σηματοδοτεί ωστόσο το τέλος της εποχής φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ. Η Σλοβακία είναι η χώρα που επηρεάζεται περισσότερο, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λέει ότι ο αντίκτυπος θα είναι περιορισμένος, χάρη στον προσεκτικό σχεδιασμό και τις εναλλακτικές προμήθειες.
Ωστόσο, ο στρατηγικός και συμβολικός αντίκτυπος για ολόκληρη την Ευρώπη είναι τεράστιος. Η Ρωσία χάνει μια σημαντική αγορά, αλλά ο πρόεδρος της, Βλαντιμίρ Πούτιν, λέει ότι οι χώρες της ΕΕ θα υποφέρουν περισσότερο. Η ΕΕ έχει μειώσει σημαντικά τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία από τότε που ξεκίνησε η εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, αλλά ορισμένα ανατολικά κράτη μέλη εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές προμήθειες, προσφέροντας στη Ρωσία περίπου 5 δισ. ευρώ τον χρόνο. Το ρωσικό αέριο ήταν λιγότερο από το 10% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ το 2023, σύμφωνα με την Κομισιόν. Το ποσοστό αυτό ήταν 40% το 2021.
Ωστόσο, αρκετά μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Σλοβακίας και της Αυστρίας, συνεχίζουν να εισάγουν σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η ρυθμιστική αρχή ενέργειας της Αυστρίας είπε ότι δεν προέβλεπε καμία διακοπή, καθώς είχε διαφοροποιήσει τις πηγές και είχε δημιουργήσει αποθέματα.
Αλλά η απόφαση της Ουκρανίας έχει ήδη προκαλέσει σοβαρές εντάσεις με τη Σλοβακία, η οποία είναι πλέον το κύριο σημείο εισόδου του ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ και κέρδισε τέλη διαμετακόμισης από τη διοχέτευση του φυσικού αερίου προς την Αυστρία, την Ουγγαρία και την Ιταλία. Την Παρασκευή, ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο -ο οποίος είχε μόλις πραγματοποιήσει μια αιφνιδιαστική επίσκεψη στη Μόσχα για συνομιλίες με τον Πούτιν- απείλησε να σταματήσει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουκρανία. Αυτό ώθησε τον Ζελένσκι να κατηγορήσει τον Φίτσο ότι βοήθησε τον Πούτιν «να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο και να αποδυναμώσει την Ουκρανία».
Η Πολωνία προσφέρθηκε να στηρίξει το Κίεβο σε περίπτωση που η Σλοβακία διακόψει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας - προμήθειες που είναι ζωτικής σημασίας για την Ουκρανία, της οποίας οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής δέχονται τακτικές επιθέσεις από τη Ρωσία.
Η Μολδαβία - η οποία δεν είναι μέρος της ΕΕ - θα μπορούσε να επηρεαστεί σοβαρά από τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης. Παράγει μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας σε σταθμό παραγωγής ενέργειας που τροφοδοτείται από ρωσικό αέριο. Παρείχε επίσης ενέργεια στην υποστηριζόμενη από τη Ρωσία αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας, ένα μικρό κομμάτι γης μεταξύ της Μολδαβίας και της Ουκρανίας.
Ο υπουργός Ενέργειας της Μολδαβίας, Κονσταντίν Μποροσάν, δήλωσε ότι η κυβέρνησή του έλαβε μέτρα για να εξασφαλίσει σταθερή παροχή ρεύματος, αλλά κάλεσε τους πολίτες να εξοικονομήσουν ενέργεια. Από τα μέσα Δεκεμβρίου ισχύει κατάσταση έκτακτης ανάγκης 60 ημερών στον ενεργειακό τομέα.
Η Ρωσία μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας από το 1991.
Η ΕΕ έχει βρει εναλλακτικές πηγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το Κατάρ και τις ΗΠΑ, καθώς και φυσικού αερίου από τη Νορβηγία, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Τον Δεκέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σχέδια για την πλήρη αντικατάσταση της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας.
Με πληροφορίες από New York Times, BBC
