«Passim» είναι ένα επίρρημα της Λατινικής που χρησιμοποιείται στις υποσημειώσεις για να δηλώσει ότι μια λέξη, φράση ή ιδέα επανέρχεται σε διαφορετικά σημεία συγκεκριμένης βιβλιογραφικής πηγής. Ως τίτλος παράστασης, εν προκειμένω του Φρανσουά Τανγκύ και του θεάτρου του (Théâtre du Radeau), υποδηλώνει ότι το παραστασιακό υλικό συντίθεται από διαφορετικές πηγές, από αποσπάσματα που έχουν απομονωθεί από διαφορετικά έργα και τα οποία έχουν συντεθεί μέσω μιας ελεύθερης, συνειρμικής διαδικασίας.
Πρόκειται για ένα καθαρά ποιητικό θέατρο, όχι ως προς τα έργα που χρησιμοποιεί ο δημιουργός αλλά ως προς τον τρόπο που συντίθεται η σκηνική πράξη. Η δημιουργική διαδικασία ανακαλεί τον ψυχικό «αυτοματισμό» για τον οποίο μιλά ο Αντρέ Μπρετόν στο μανιφέστο του σουρεαλισμού, «με τον οποίο μπορεί να εκφράσει κάποιος, είτε προφορικά, είτε γραπτά, είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, την πραγματική λειτουργία της σκέψης». Οι παραστάσεις του Théâtre du Radeau είναι σκηνικές «μηχανές» που παράγουν αφηρημένες συνθέσεις λόγου/ήχων και εικόνων.
Τανγκύ δεν ξεχωρίζει κάποιο από τα στοιχεία της σκηνικής πράξης ως πιο σημαντικό – όλα μαζί συνθέτουν ρευστές πραγματικότητες έντονης θεατρικότητας και ενίοτε μεγάλης εικαστικής ομορφιάς.
Αρνούμενος κάθε περιορισμό αριστοτελικού τύπου, πέρα από κάθε δραματουργική ή αισθητική σύμβαση, ο Τανγκύ λειτουργεί απολύτως αντικομφορμιστικά: εκθέτει τα υλικά του και καλεί τους θεατές να δουν, να συνδέσουν, να αισθανθούν, να σκεφτούν στα επιμέρους. Τα μέρη του ψηφιδωτού που είναι η παράσταση δεν σχηματίζουν μια μεγάλη εικόνα – διατηρούν την αυτονομία τους σε μια δομή ελεύθερης ροής.
Καθετί στη σκηνή (άνθρωποι και αντικείμενα) συνδιαλέγεται με κάθε δυνατό τρόπο – με τον λόγο, την κίνηση, τη μουσική, τους φωτισμούς. Ο Τανγκύ δεν ξεχωρίζει κάποιο από τα στοιχεία της σκηνικής πράξης ως πιο σημαντικό – όλα μαζί συνθέτουν ρευστές πραγματικότητες έντονης θεατρικότητας και ενίοτε μεγάλης εικαστικής ομορφιάς. Το θέατρο ως Ιδέα, που ακόμη κι όταν διεκδικεί την ψευδαίσθηση της αναπαράστασης του πραγματικού είναι κάτι «τεχνητό» (ένα ψέμα, ένα όνειρο), τον απελευθερώνει. Οι κινούμενες τρισδιάστατες εικόνες του δεν αφηγούνται ιστορίες, είναι ανοιχτές «δυνατότητες» που προκαλούν υπερδιέγερση στη φαντασία. Το «θέμα» και το «νόημα» των σκηνικών αντανακλάσεων είναι δυνάμει άπειρα – όσα και τα βλέμματα που φευγαλέα θα σταθούν πάνω τους. Αφού στο θέατρο κανείς δεν βλέπει το ίδιο πράγμα, τουλάχιστον ας ελευθερωθούμε από την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει μία, «αυθεντική» παράσταση/ερμηνεία. Δεν υπάρχει, ο σκηνοθέτης δημιουργεί κάτι που δεν υπάρχει.
Στο ονειρικής δομής Passim αντλεί μέρη, μεταξύ άλλων, από την Πενθεσίλεια του Κλάιστ, τη Σφαγή των Παρισίων του Μάρλοου, τον Μαινόμενο Ορλάνδο του Αριόστο, τον Βασιλιά Ληρ, τον Άμλετ, το Χειμωνιάτικο Παραμύθι και τα Σονέτα του Σαίξπηρ, την Ελευθερωμένη Ιερουσαλήμ του Τάσσο, τον Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου του Φλωμπέρ, το Η ζωή είναι όνειρο του Καλντερόν, τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου, τον Μισάνθρωπο του Μολιέρου και τις Βάκχες του Ευριπίδη. Ο λόγος και η κίνηση συμπληρώνονται από μουσικές του Μπετόβεν, του Μπρύκνερ, του Κέιτζ, του Άισλερ, του Γκλουκ, του Χαίντελ, του Πεντερέσκι, του Ραχμάνινοφ, του Ραμώ, του Σούμπερτ, του Ξενάκη, του Σιμπέλιους, του Βέρντι κ.ά.
Με έδρα του το θέατρο La Fonderie (Χυτήριο) στην πόλη Le Mans της βορειοδυτικής Γαλλίας, ο Τανγκύ έχει συμπληρώσει περισσότερα από 30 χρόνια μιας ιδιότυπης δημιουργικής πορείας. Το να δημιουργεί παραστάσεις είναι γι' αυτόν σαν μια διαδρομή μέσα στο δάσος. Υπάρχουν, λέει, όλα τα είδη των δασών, τα δάση των παραμυθιών, τα δάση του Δάντη, του Μάκβεθ, δάση σκοτεινά, που σου προκαλούν τρόμο, και άλλα που γαληνεύουν την ψυχή σου, δάση όπου ένας άνθρωπος μπορεί να χαθεί και άλλα όπου ένας άνθρωπος ξαναβρίσκεται. «Το δάσος είναι γεμάτο διαφορετικά υλικά, γεμάτο σκιές, σκοτάδι και λάμψεις φωτός» λέει. Το δάσος έχει και ξέφωτα. Στο «δάσος» του Passim το ξέφωτο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Klaus Michael Grüber, του σπουδαίου Γερμανού σκηνοθέτη που πέθανε το 2008.
Théâtre du Radeau - Φρανσουά Τανγκύ
Passim
16 & 18 Ιουλίου
ΠΕΙΡΑΙΩΣ 260
(Στάση ΗΣΑΠ Καλλιθέα)
Xώρος Η
