Ο Γιώργος Γραμματικάκης αφηγείται ολόκληρη τη ζωή του στη LIFO Facebook Twitter

Γιώργος Γραμματικάκης (1939-2023): «Όσο πληθαίνει το σκοτάδι στην Ελλάδα, εμένα με απασχολεί το φως»

2

Γεννήθηκα στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήρθα στην τελευταία τάξη στην Αθήνα για σπουδές, αφού εκείνη την εποχή τα φροντιστήρια ήταν μόνο εδώ. Έδωσα για το Πολυτεχνείο αλλά απέτυχα στις εξετάσεις, γιατί αρρώστησα από ασιατική γρίπη. Δεν είχα τι να κάνω και μου είπε κάποιος «δεν δίνεις και στη Φυσικομαθηματική»; Έδωσα και μπήκα, και έγινα κατά λάθος φυσικός. Αυτό, δηλαδή, που γίνεται με τους περισσότερους ανθρώπους. Κατά λάθος γινόμαστε αυτό που γινόμαστε.

• Θα έλεγα ότι δεν τη συμπαθούσα και πολύ τη Φυσική. Το προσωπικό μου δράμα είναι ότι δεν τη συμπαθούσα και μέσα στο πανεπιστήμιο. Άρχισα ν' ανακαλύπτω την ομορφιά της όταν πήγα ένα καλοκαίρι στον Δημόκριτο, που ήταν και πιο σύγχρονα τα πράγματα, και, βέβαια, όταν έφυγα για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία. Θα δοκίμαζα ίσως και ν' αλλάξω επάγγελμα, αλλά δεν είχα το θάρρος.

Αυτό που καθορίζει αν είναι τυχαία ή όχι η εξέλιξή μας είναι κάτι που μας διαφεύγει. Δεν θα το γνωρίσουμε ποτέ. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της περιορισμένης συνειδήσεως ή της περιορισμένης γλώσσας. Το συνδέω και με την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως υπάρχει. Είμαι πεπεισμένος πως είμαστε καταδικασμένοι να μην επικοινωνήσουμε ποτέ. Ζούμε την εξωγήινή μας μοναξιά.

• Φοβάμαι ότι είμαι λίγο σχιζοφρενικός. Έχω πάρα πολλά ενδιαφέροντα. Είμαι βέβαια επιτυχημένος ως επιστήμονας. Δεν ξέρω αν αυτό ήταν από τύχη, από εξυπνάδα ή από εγρήγορση. Όμως, πολύ αργά ανακάλυψα ότι θα ήθελα να παίζω ένα μουσικό όργανο. Θεωρώ μεγάλη μου αδυναμία ότι η ζωή μου κινήθηκε σε θεωρητικούς στόχους, πρακτικά πράγματα έμαθα πολύ λίγα. Θα ήθελα να ξέρω να διορθώνω ένα αυτοκίνητο.

• Έχω γνωρίσει πολλούς επιστήμονες που είναι περικλεισμένοι σε κάποια τείχη, αξιοθαύμαστα τείχη, αλλά αμφιβάλω αν γνωρίζουν τι γίνεται έξω από αυτά. Άλλοι πάλι δεν έχουν κανένα πρόβλημα να επικοινωνούν με τον πραγματικό κόσμο. Ως γενικότερη τάση, από τη μία η ενασχόληση με την επιστήμη σε απομακρύνει από τα καθημερινά, από την άλλη σε ανυψώνει. Η επικαιρότητα σήμερα είναι πικρή. Ειδικά στην Ελλάδα. Είναι μια πολύ ωραία διέξοδος να ασχολείσαι με αιώνια πράγματα και με μεγάλα ερωτήματα και όχι με τα σχόλια που ακούμε κάθε μέρα στην τηλεόραση. Ένας τρόπος να απομακρύνεται κανείς από όλα αυτά είναι να κάνει σπουδαία επιστήμη.

• Έχω εμπλακεί με τα πολύ ταπεινά, ορισμένες φορές από μια γνήσια επιθυμία να συμμετέχω. Δεν αδικώ τον εαυτό μου. Απογοητεύτηκα, αυτό είναι αλήθεια. Είχα πάντα μια εγρήγορση με τα πολιτικά. Συνδικαλιστής στα πανεπιστήμια, που, όπως όλος ο καλός ο κόσμος, είχα φάει ξύλο εκείνη την εποχή. Πάντα διατηρώ αυτό που λέμε ενδιαφέρον για την πολιτική.

• Πολιτική και Φυσική είναι τα δύο ακριβώς αντίθετα. Η πολιτική εξακολουθεί να κάνει τα ίδια σφάλματα, να κινείται στους ίδιους φαύλους κύκλους και πολλές φορές μού κάνει εντύπωση που οι πολιτικοί δεν το αντιλαμβάνονται. Στη Φυσική, αν κάτι επιβεβαιωθεί από το πείραμα πως είναι λάθος, αποβάλλεται για να βρεθεί μια καινούργια και πιο ικανοποιητική θεωρία. Η πολιτική δεν έχει αξίες, ενώ η Φυσική έχει αξίες και πολύ πόνο, για να βρεις την αλήθεια.

• Σε κρίσιμες στιγμές ακούω τις κραυγές αναζήτησης των διανοούμενων. Το καταπληκτικό είναι πως, όταν οι διανοούμενοι μιλήσουν ή όταν υποδείξουν μια λύση, τότε αυτή δεν γίνεται καθόλου ακουστή. Ούτε από τη βάση ούτε από την πολιτική εξουσία. Αυτό που λείπει δεν είναι η φωνή των διανοούμενων, είναι τα αυτιά για να την ακούσουν.

• Όσο πληθαίνει το σκοτάδι στην Ελλάδα, εμένα με απασχολεί το φως. Το σκοτάδι και το φως είναι μια σύγκριση που διατρέχει τους πολιτισμούς και τις θρησκείες. Το κακό είναι πως στη Φυσική τα όρια δεν είναι σκοτάδι ή φως. Πάμε σιγά σιγά από το φως στο σκοτάδι. Ακόμα και στο πιο βαθύ σκοτάδι υπάρχει λίγο φως. Αυτό αντανακλά την πραγματικότητα. Ποτέ δεν είναι κάτι τελείως μαύρο και ποτέ δεν είναι κάτι τελείως φωτεινό. Νομίζω ότι η φωτεινή πλευρά της ζωής, της τέχνης της επιστήμης είναι αυτή που καταξιώνει την πορεία του ανθρώπου σε έναν τελείως ασήμαντο πλανήτη.

vivlio
KANTE KλΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Γιώργος Γραμματικάκης, Η αυτοβιογραφία του φωτός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

• Ασχολούμαι τα τελευταία δέκα χρόνια με το φως. Η ερώτηση τι είναι το φως στην ουσία δεν έχει απαντηθεί ακόμη. Ξέρουμε πως επιδρά, ξέρουμε τις εξισώσεις του, ξέρουμε ότι είναι ηλεκτρομαγνητικό κύμα, αλλά το φωτόνιο, που είναι η μονάδα του φωτός, στην ουσία δεν το καταλαβαίνουμε. Πίστευα για πολύ καιρό ότι το φως το βλέπουμε. Η αλήθεια είναι ότι δεν βλέπουμε ποτέ το φως, βλέπουμε μόνο τις συνέπειές του. Κανείς δεν το έχει δει και ούτε θα το δει. Είναι τόσο αυτονόητο και απαραίτητο, αλλά αυτό που διδάσκει η επιστήμη είναι πως σε τελευταία ανάλυση δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι το φως. Και αυτό είναι το πιο συναρπαστικό.

• Η γνώση δεν έχει τέλος. Γίνεται σήμερα μια μεγάλη φασαρία για την «ενιαία θεωρία» στη Φυσική. Δηλαδή, μια σειρά από εξισώσεις που θα εξηγούν τα πάντα στον κόσμο. Πιστεύω πως υπάρχουν πράγματα που δεν θα μάθουμε ποτέ. Η γνώση επεκτείνεται διαρκώς και η τομή θα είναι να φτάσουμε επιτέλους σε κάποιο τέλος; Εγώ νομίζω ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Το αποδεικνύει και η ιστορία της επιστήμης. Πολλά χρόνια προσπαθούμε να κατανοήσουμε το απέραντο σύμπαν. Η πρόοδος είναι εκπληκτική. Σήμερα, όμως, ξέρουμε πως όλο αυτό το σύμπαν που έχουμε ανακαλύψει είναι μόνο το 4% αυτό που υπάρχει. Το υπόλοιπο 96% δεν ξέρουμε τι έχει. Εκεί λοιπόν που νομίζαμε ότι φτάνουμε στο τέλος, βρισκόμαστε πάλι στην αρχή. Προσωπικά, αυτό μού προκαλεί απέραντη χαρά. Δεν θέλω να γνωρίζω ότι το τέλος είναι κοντά. Θα είναι αφόρητα πληκτικό.

• Επιστημονικό μου απωθημένο είναι να συνδέσω την ομορφιά της επιστήμης με την ομορφιά της τέχνης. Και η επιστήμη και η τέχνη είναι μορφές δημιουργίας. Ο επιστήμονας που θα βρει μια αλήθεια έχει την ίδια εσωτερική χαρά με το ζωγράφο που θα τελειώσει έναν πίνακα. Ο Πικάσο είπε πως «κανείς δεν ξέρει πότε τελειώνει ένας πίνακας». Το ίδιο αισθάνεται και ο φυσικός. Ακόμα και αν καταλήξει σε κάτι σημαντικό, ρωτά αμέσως αν αυτό είναι το τέλος; Συνήθως, πρέπει να πάει λίγο παρακάτω.

• Ποτέ δεν χάνεις καθόλου χρόνο. Έφαγα πάρα πολλά χρόνια της ζωής μου στα πεζοδρόμια. Απ' όλα αντλείς κάτι. Με πειράζουν ότι έχω μεγάλη οικειότητα με τα μικρόφωνα και τους λόγους. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να διδάξω σε μεγάλα ακροατήρια ή να μιλήσω σε πολυπληθέστατο κοινό και αυτό είναι απόρροια της ταραχώδους φοιτητικής μου ζωής. Ποτέ δεν χάνει κανένας το χρόνο του, αρκεί να αισθάνεται εσωτερικά ότι κάτι τον κινεί. Ακόμα και οι χαμένες σπουδές είναι χρήσιμες. Σιγά σιγά κανείς ανακαλύπτει τα αληθινά του ενδιαφέροντα. Όσο ο εσωτερικός μας κόσμος είναι γνήσιος και βρίσκεται σε αναζήτηση, τότε η έννοια του χαμένου χρόνου μένει μόνο στο μυθιστόρημα του Προυστ.

• Άκουγα τελευταία ένα πολύ ζωηρό παιδί να λέει στο ραδιόφωνο πως το πείραμα του CERN θα αποδείξει την ύπαρξη του Θεού. Η ύπαρξη ή ανυπαρξία του Θεού δεν αποδεικνύεται με επιστημονικά πειράματα. Αυτό το αρχαίο ερώτημα υπερβαίνει τους πάντες. Απλά, ο καθένας δίνει την προσωπική του απάντηση. Εγώ μπορώ να το στηρίξω με μια πολύ γνωστή επιστημονική ιστορία: κάποιος μεγάλος μαθηματικός βρήκε πολύ σημαντικά πράγματα. Τον φώναξε τότε ο ηγέτης της εποχής και του είπε λίγο εκνευρισμένα: «Σας δίνω συγχαρητήρια, αλλά που είναι ο Θεός;». Του απάντησε πολύ απλά: «Ο Θεός, σεβαστέ μου κύριε, δεν μου χρειάστηκε στους λογαριασμούς μου». Αυτή είναι η μόνιμη απάντηση της επιστήμης.

Βιβλίο
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μιχάλης Μπλέτσας: Η ανισότητα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του δυτικού κόσμου

Συνεντεύξεις / Μιχάλης Μπλέτσας: Η ανισότητα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του δυτικού κόσμου

Ο διευθυντής Πληροφορικής στο Media Lab του ΜΙΤ μιλάει στο LiFO.gr για την ελληνική πολιτική παθογένεια, τις προκλήσεις της εποχής, την πληροφορική και το πώς επηρεάζει τη ζωή μας η τεχνητή νοημοσύνη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέφανος Ροζάνης: «Ζήστε! Αυτό είναι επαναστατικό»

Πρόσωπα / Στέφανος Ροζάνης: «Ζήστε! Αυτό είναι επαναστατικό»

Μια συζήτηση με τον συγγραφέα και καθηγητή φιλοσοφίας, γνωστό με το προσωνύμιο «αναρχικός φιλόσοφος», για την οικονομική κρίση, την παιδεία, τα social media, τον αναρχισμό, τα Εξάρχεια, τη ζωή, τον έρωτα και την αγάπη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

σχόλια

2 σχόλια
Αν και το άρθρο είναι 10 χρονών, η αλήθεια είναι ότι 5 χρόνια που ήμουν στο πανεπιστήμιο, σε αμφιθέατρο και τάξη δεν πάτησε ο Γραμματικάκης.Και μιλάμε για 30 χρόνια πριν. Λογικό οπότε διαβάζω το "καθηγητής" να με ενοχλεί.
"Γίνεται σήμερα μια μεγάλη φασαρία για την «ενιαία θεωρία» στη Φυσική. Δηλαδή, μια σειρά από εξισώσεις που θα εξηγούν τα πάντα στον κόσμο. Πιστεύω πως υπάρχουν πράγματα που δεν θα μάθουμε ποτέ. "It resonates with me....