Γνωρίζετε ποια είναι η Φάτα Μοργκάνα και ο Ιπτάμενος Ολλανδός;

Γνωρίζετε ποια είναι η Φάτα Μοργκάνα και ο Ιπτάμενος Ολλανδός; Facebook Twitter
9

Αν και διάγουμε ζωές σύγχρονων λωτοφάγων, με τη ρουτίνα να προκαλεί άνοια και ανία, η εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου μας φέρνει συχνά και εντελώς απρόσμενα σε επαφή με ενδιαφέροντα φαινόμενα, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσαμε ή διαφορετικά δε θα οπτικοποιούσαμε ποτέ. Διαβάζοντας γι αυτά, η περιέργεια εξάπτεται και η επιθυμία να αποδράσεις κυριαρχεί. Ποιος δε θα ήθελε να θαυμάσει το Βόρειο Σέλας κάνοντας ένα μακρινό ταξίδι στο Τρόμσο, της Νορβηγίας;

Πρόσφατα, περιηγούμενος στο διαδίκτυο, αναζητούσα απάντηση στο ερώτημα πόσο μακριά είναι ο ορίζοντας στη θάλασσα. Ναι, τέτοια θέματα με απασχολούν ενίοτε και αφορμή ήταν ένα status που ανέφερε ότι η ατμόσφαιρα στη Θεσσαλονίκη ήταν τόσο καθαρή, που μπορούσες να δεις μέχρι την Κρήτη! Δυνατότητα που αναιρείται αδιαπραγμάτευτα από τους νόμους της φυσικής λόγω της καμπυλότητας της επιφάνειας της Γης. Προφανώς και είχα διακρίνει το μεταφορικό σχήμα, αλλά το ερώτημα είχε ήδη προκύψει και ενόσω διερευνούσα τη σχετική ύλη, σκόνταψα σε ένα άρθρο της Wikipedia για το φαινόμενο Φάτα Μοργκάνα. Μια ονομασία που αρκετοί τυγχάνει να γνωρίζουμε χάρη στο ομώνυμο στιχούργημα του Νίκου Καββαδία. Αλλά ποιος γνωρίζει τι πραγματικά αντιπροσωπεύει; Προσωπικά, δεν είχα ιδέα.

Φάτα Μοργκάνα, δεν είναι κάποιο μυστήριο θηλυκό πλάσμα, αλλά ένα σύνθετο οπτικό φαινόμενο που οφείλεται σε θερμοκρασιακή αναστροφή εφαπτόμενων ατμοσφαιρικών στρωμάτων.

Eύκολα θα υποψιαζόταν κανείς ότι η αναφορά του ποιητή σχετίζεται με τη θάλασσα και τη ναυσιπλοΐα. Και πράγματι με ένα τέτοιο συνειρμό δε θα πέφταμε καθόλου έξω. Φάτα Μοργκάνα, όπως προκύπτει, δεν είναι κάποιο μυστήριο θηλυκό πλάσμα, αλλά ένα σύνθετο οπτικό φαινόμενο που οφείλεται σε θερμοκρασιακή αναστροφή εφαπτόμενων ατμοσφαιρικών στρωμάτων. Προκαλεί οφθαλμαπάτες, οπτικές αλλοιώσεις και αναδιπλασιασμό ειδώλων στον ορίζοντα. Απαντάται στα ανοιχτά της θάλασσας, αλλά και σε κοιλάδες στην ξηρά, ενώ ανήκει στους λεγόμενους ανώτερους αντικατοπτρισμούς. Αλλοιώνει, δηλαδή, τη θέαση πάνω από τον ορίζοντα, σε αντίθεση με τις ανύπαρκτες οάσεις στην έρημο που υπάγονται στους κατώτερους αντικατοπτρισμούς [μιας και τοποθετούνται κάτω από τον ορίζοντα].

Γνωρίζετε ποια είναι η Φάτα Μοργκάνα και ο Ιπτάμενος Ολλανδός; Facebook Twitter

Εξαιτίας του Φάτα Μοργκάνα θεωρείται ότι προέκυψαν μύθοι και δεισιδαιμονίες, όπως του Ιπτάμενου Ολλανδού, ενός πλοίου φαντάσματος που το 'χει η μοίρα του να μην αγκυροβολεί ποτέ σε λιμάνι, όντας καταδικασμένο να σαλπάρει για πάντα στα ανοιχτά. Το όνομα προέρχεται από το μεσαιωνικό αγγλικό Μόργκαν λε Φέι, η οποία ήταν μάγισσα κατά τη θρυλική παράδοση, ενώ οι θαλασσοπόροι εκλάμβαναν την οπτασία ως δυσοίωνη.

Τα αξιοπερίεργα είδωλα Φάτα Μοργκάνα εμφανίζονται όταν ρεύματα θερμού αέρα ανυψώνονται πάνω από πυκνότερα ψυχρού και λόγω της θερμοκρασιακής διαφοράς χαρακτηρίζονται από διαφορετικό δείκτη διάθλασης. Κατά συνέπεια, οι ακτίνες του απομακρυσμένου αντικειμένου αλλάζουν πορεία, σα να διέρχονται από διαθλαστικό φακό, και όταν καταφθάνουν στον παρατηρητή συνθέτουν ένα είδωλο αλλοιωμένο, διπλασιασμένο και ανεστραμμένο. Τα αντικείμενα που συχνά αναστρέφονται στο θαλάσσιο ορίζοντα είναι νησιά, πλοία ή παγόβουνα και ενώνονται στις κορυφές τους, όπως αποτυπώνεται στις παρακάτω φωτογραφίες. Δεν ειναι εντυπωσιακό;

 

Γνωρίζετε ποια είναι η Φάτα Μοργκάνα και ο Ιπτάμενος Ολλανδός; Facebook Twitter

 

Γνωρίζετε ποια είναι η Φάτα Μοργκάνα και ο Ιπτάμενος Ολλανδός; Facebook Twitter

 

Γνωρίζετε ποια είναι η Φάτα Μοργκάνα και ο Ιπτάμενος Ολλανδός; Facebook Twitter

Η απάντηση στο ερώτημα που διατύπωσα προηγουμένως, δηλαδή πόσο μακριά είναι ο φαινόμενος ορίζοντας στη θάλασσα, όταν στέκεσαι σε μηδενικό υψόμετρο [και δεδομένου ότι είσαι 1,70 μέτρα ψηλός] είναι 4,7 χλμ. Σε ύψος 100 μέτρων ο ορίζοντας εκτείνεται στα 36 χλμ και στην κορυφή του Έβερεστ φτάνει τα 336 χλμ μακριά. Οι αποστάσεις αυξάνονται κατά ένα παράγοντα 8%, εάν λάβουμε υπόψη μας τη διάθλαση της ατμόσφαιρας υπό κανονικές συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση η Κρήτη δε θα μπορούσε να φανεί από τη Θεσσαλονίκη μιας και απέχει 838 χλμ.

Παρακάτω, παραθέτω μία φωτογραφία που είχα βγάλει πριν από κάποια χρόνια στην Αλεξανδρούπολη, όταν σπούδαζα. Τότε, κάνοντας κάποιους γεωγραφικούς υπολογισμούς και συνεκτιμώντας το σημείο της δύσης του Ηλίου, είχα συμπεράνει ότι το όρος που διαγράφεται είναι ο Άθως. Οι πρόποδες του δεν είναι ορατοί γιατί κρύβονται κάτω από τον ορίζοντα, ενώ το φαινόμενο κατώτερου αντικατοπτρισμού αποτυπώνεται με ευκρίνεια στη βάση των μικρών κορυφών. Μοιάζουν με νησιά που αιωρούνται! [Κάντε κλικ για να μεγεθύνετε]

Γνωρίζετε ποια είναι η Φάτα Μοργκάνα και ο Ιπτάμενος Ολλανδός; Facebook Twitter
Τech & Science
9

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Meta παγώνει τις προσλήψεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη, μετά τις δαπανηρές κινήσεις Ζούκερμπεργκ

Τech & Science / Η Meta παγώνει τις προσλήψεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη, μετά τις δαπανηρές κινήσεις Ζούκερμπεργκ

Ο Ζούκερμπεργκ είχε αναλάβει προσωπικά την προσέλκυση ταλέντων από OpenAI, Google DeepMind και άλλες εταιρείες, προσφέροντας πακέτα αποδοχών ακόμη και 100 εκατ. δολαρίων
LIFO NEWSROOM
Η πρόωρη εφηβεία ενδέχεται να συνδέεται με κοινό χημικό σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας

Τech & Science / Η πρόωρη εφηβεία ενδέχεται να συνδέεται με κοινό χημικό σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας

Μία χημική ένωση που βρίσκεται σε πληθώρα προϊόντων - από καλλυντικά και αρωματικά χώρου έως απορρυπαντικά και σαπούνια - μπορεί να στέλνει σήμα σε περιοχή του εγκεφάλου που ενεργοποιεί την έναρξη της εφηβείας
LIFO NEWSROOM
Οι ΗΠΑ σε διαπραγματεύσεις για το 10% της Intel: «Ο πρόεδρος θέτει τις ανάγκες της Αμερικής σε προτεραιότητα»

Τech & Science / Οι ΗΠΑ σε διαπραγματεύσεις για το 10% της Intel: «Ο πρόεδρος θέτει τις ανάγκες της Αμερικής σε προτεραιότητα»

Επιβεβαίωσε ο Λευκός Οίκος πως υπάρχει ενδιαφέρον για τη γιγαντιαία εταιρεία μικροτσίπ - Οι ΗΠΑ ζητούν μερίδιο σε αντάλλαγμα για παλαιότερες επιχορηγήσεις
LIFO NEWSROOM
Η Intel εξασφαλίζει «σωσίβιο» 2 δισ. δολαρίων από τη SoftBank – Σκέψεις για συμμετοχή και από την κυβέρνηση Τραμπ

Τech & Science / Η Intel εξασφαλίζει «σωσίβιο» 2 δισ. δολαρίων από τη SoftBank – Σκέψεις για συμμετοχή και από την κυβέρνηση Τραμπ

Οι μετοχές της Intel κατέγραψαν άνοδο άνω του 5% - Ο Τραμπ έχει ήδη συμφωνήσει με Nvidia και AMD να καταβάλουν το 15% των εσόδων τους από πωλήσεις κινεζικών AI chips στο αμερικανικό κράτος
LIFO NEWSROOM
Curio: Τα λούτρινα παιχνίδια με τεχνητή νοημοσύνη που μιλούν στα παιδιά

Τech & Science / Curio: Τα λούτρινα παιχνίδια με τεχνητή νοημοσύνη που μιλούν στα παιδιά

Η εταιρεία Curio δημιουργεί αρκουδάκια-chatbots με τεχνητή νοημοσύνη που συνομιλούν με παιδιά από 3 ετών - Πώς αλλάζουν τα παιχνίδια την έννοια του παιδικού παιχνιδιού και τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς;
LIFO NEWSROOM
Έλον Μασκ και Τζεφ Μπέζος σχεδιάζουν ανεφοδιασμό καυσίμων στο διάστημα για αποστολές σε Σελήνη και Άρη

Τech & Science / Έλον Μασκ και Τζεφ Μπέζος σχεδιάζουν ανεφοδιασμό καυσίμων στο διάστημα για αποστολές σε Σελήνη και Άρη

Ο Έλον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος εξερευνούν τον ανεφοδιασμό καυσίμων σε τροχιά, ώστε τα διαστημόπλοια να ταξιδεύουν πιο μακριά με λιγότερο βάρος στην εκτόξευση, ανοίγοντας τον δρόμο για φθηνότερες και μακρινότερες αποστολές στη Σελήνη και τον Άρη
LIFO NEWSROOM

σχόλια

7 σχόλια
Ενδιαφέρον άρθρο και με έβαλε σε σκέψεις.Προ κάποιων καλοκαιριών επισκέφθηκα την Μήλο και υπήρχαν μαρτυρίες ότι έβλεπαν την Κρήτη από το νότιο μέρος.Αν λάβουμε υπόψιν ότι το υψηλότερο μέρος της Μήλου είναι 700 m, ο ορίζοντας που είναι ορατός εκτείνεται στα 98 km. Η απόσταση Μήλου-Κρήτης γύρω στα 130 km. Συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι η Κρήτη διαθέτει βουνά θα μπορούσε να στέκει ο ισχυρισμός των ντόπιων ή έπεσαν θύματα της οφθαλμαπάτης??
Η εξίσωση για την εύρεση της μέγιστης απόστασης στα όρια της οποίας μπορούν να ιδωθούν δύο αντικείμενα/παρατηρητές είναι η εξής: Δαβ=3.86*(sqrt(Yα)+sqrt(Yβ)) -> όπου Δ η απόσταση, Υ το ύψος και ο παράγοντας μπροστά ενσωματώνει το correction ατμοσφαιρικής διάθλασης του 8%. Λαμβάνοντας υπόψη μας ότι το ψηλότερο σημείο στην Κρήτη είναι η κορυφή του Ψηλορείτη στα 2456 μ., ενώ το αντίστοιχο στη Μήλο είναι τα 748 μ., τότε η μέγιστη απόσταση οπτικής επαφής προκύπτει στα 297 χλμ., ενώ η πραγματική απόσταση μεταξύ των δύο σημείων είναι 172 χλμ. Επομένως, είναι καθ' όλα εφικτό η Κρήτη να είναι ορατή από τις κορυφές. Έστω ότι οι παρατηρητές δεν βρίσκονται στις κορυφές των δύο νησιών. Και πάλι προκύπτει ότι μπορείς να βρίσκεσαι στο 1/3 του μέγιστου υψομέτρου και για τα δύο νησιά, ώστε να μπορεί να υπάρξει οπτική επαφή. Τέλος, αν κάποιος βρίσκεται σε μια νότια παραλία της Μήλου μπορεί να δει τα υψηλότερα ~460 μέτρα της Κρήτης!