Στο graphic novel ΓΡΑ-ΓΡΟΥ των Ζαφειριάδη, Παλαβού και Πέτρου, κάπου στην παλιά εθνική οδό Βέροιας-Κοζάνης, πίσω από το ομώνυμο ζυθεστιατόριον, υπάρχει ένα πέτρινο, τοξωτό γεφύρι. Μέσα στην ομίχλη το βλέπουν μόνο όσοι είναι να το δουν. Το πού σε πάει, είναι άλλη υπόθεση, spoiler δεν κάνουμε εδώ. Πάντως τέμνει και ταυτόχρονα ενώνει, αυτό σαν πληροφορία αρκεί.
Δυστυχώς, το πραγματικό ΓΡΑ-ΓΡΟΥ με τη μακρά ιστορία δεν υπάρχει πια. Στην Αθήνα, σε πολλές περιοχές της, ίσως και να μπορείς να βρεις άλλα παρόμοια «γεφύρια» με διαφορετικό προορισμό και αφετηρία. Και αυτό που κάνουν είναι να ενώνουν το τότε με το τώρα, να γεφυρώνουν την παράδοση με το σήμερα. Κάποια καφενεία και καφενεία-ουζερί στην Αθήνα στέκουν εδώ και δεκαετίες αναλλοίωτα στον χρόνο. Κάποια άλλα υιοθέτησαν τον παλιό χαρακτήρα των ιστορικών κτιρίων τους και τον αναβιώνουν χρόνια μετά, μετά από πολλές αλλαγές χεριών ή/και ταυτότητας.
Τα καφενεία της Αθήνας περιμένουν με τον καφέ στο μπρίκι και τον κατάλληλο μεζέ αυτόν που θα τα επιλέξει. Το πού θα σε πάνε, αν καθίσεις στα τραπέζια τους, είναι άλλη υπόθεση.
Όπως και να 'χει, σε τέτοια μέρη παίρνουμε μια γεύση της κοινότητας του τότε, της συνήθειας, της διασκέδασης, της «Βουλής» των πολιτών, του κέντρου συνάντησης. Αλλού με μικρότερη κι αλλού με πιο γενναιόδωρη δόση του σήμερα. Τα καφενεία της Αθήνας περιμένουν με τον καφέ στο μπρίκι και τον κατάλληλο μεζέ αυτόν που θα τα επιλέξει. Το πού θα σε πάνε αν καθίσεις στα τραπέζια τους είναι άλλη υπόθεση. Spoiler δεν κάνουμε εδώ.
Η ωραία Ελλάς
Στην καρδιά της Αθήνας το καφενείο «Η ωραία Ελλάς» κάποτε φιλοξενούσε για δεκαετίες από καπετάνιους και αγωνιστές του 1821 μέχρι ποιητές, πολιτικούς, καλλιτέχνες, βασιλείς και απλούς περαστικούς. Εκείνο το καφενείο μπορεί να μην υπάρχει πια, όμως στην ίδια περιοχή ο κ. Γερολυμάτος αποφάσισε να πάρει το όνομα του ιστορικού καφενείου που έκλεισε τις πόρτες του το 1879 και να γράψει τη δική του σύγχρονη ιστορία με απόλυτο σεβασμό στην κληρονομιά του προκατόχου του, δημιουργώντας μια φιλόξενη χρονοκάψουλα.
Τους τοίχους κοσμούν αντικείμενα που ο ιδιοκτήτης συνέλεγε κοντά μισό αιώνα, δίνοντας στο σημερινό καφενείο-ουζερί της Μητροπόλεως έναν λαογραφικό χαρακτήρα. Από τη δροσερή σάλα του ισογείου με τα παλιά μωσαϊκά, τους πίνακες, τις προσωπογραφίες, τις παλιές φωτογραφίες, τα ιστορικά έγγραφα, τα κειμήλια και τις παλιές διαφημίσεις κλέβει ίσως την παράσταση η θέα από τις τζαμαρίες του πάνω ορόφου στον βράχο της Ακρόπολης, τη Ρωμαϊκή Αγορά, την Πλάκα και τα Αναφιώτικα.
Αν βρεθείτε στα μαρμάρινα τραπέζια του, σίγουρα θα πρέπει να απολαύσετε τον παραδοσιακό ελληνικό καφέ στη χόβολη, που έρχεται μαζί με φρέσκο λουκούμι.
Μητροπόλεως 59 & (Στοά) Πανδρόσου 36, Αθήνα, 210 3216850
Η Μουριά
Οι μουριές έχουν τη φήμη δέντρων πολύ ανθεκτικών, που μπορούν να ζήσουν 200, ακόμη και 300 χρόνια. Η Μουριά των Εξαρχείων, με έτος ίδρυσης το 1915 και έχοντας αλλάξει επτά ιδιοκτήτες αυτά τα χρόνια, είναι ακόμα νεούδι. Και αυτή η ορμή και η ένταση που χαρακτηρίζουν τις νεότερες γενιές αντικατοπτρίζεται σε όσους θα καθίσουν στις πολύχρωμες καρέκλες της. Όχι γιατί είναι όλοι φοιτοτόκοσμος –που πολλοί απ' αυτούς είναι δηλαδή– αλλά γιατί το ετερόκλητο σινάφι διαφορετικών ηλικιών, πεποιθήσεων και υποβάθρων που συχνάζει εκεί πιο πολύ παραπέμπει σε πολύβουο μελίσσι παρά σε δέντρο στωικό, κι ας έχει το μαγαζί ρίζες που ξεπερνούν έναν αιώνα.
Σε αυτήν τη χαρούμενη γωνιά των Εξαρχείων βλέπουμε παππούδες, παιδιά και εγγόνια να μοιράζονται το ίδιο στέκι πάνω από τραπέζια με ελληνικούς καφέδες, αποστάγματα, μεζέδες και, για να μην τα πιούμε ξεροσφύρι, ίσως και κάποια σπιτικά μαγειρευτά της γυναίκας του ιδιοκτήτη. Κυρίως, όμως, όσοι επιλέγουν τη Μουριά, το κάνουν γιατί εκεί θα μοιραστούν απόψεις, συζητήσεις και στιγμές. Και μια δική μου παρατήρηση: φαίνεται πως όσοι κάθονται στα τραπέζια της, κοιτούν λιγότερο συχνά το κινητό τους. Και αυτό κάτι λέει.
Χαριλάου Τρικούπη 87, Εξάρχεια, 210 3812607
Πανελλήνιον
Στα Εξάρχεια και πάλι. Όμως, περνώντας απ' αυτό το καφενείο σίγουρα θα παρατηρήσεις κάποιες διαφορές. Εδώ οι θαμώνες είναι πιο ήσυχοι, συγκεντρωμένοι, με το βλέμμα στο τραπέζι τους. Το Πανελλήνιον έχει διττό χαρακτήρα. Είναι ένα καφενείο-σκακιστική λέσχη με μακρά ιστορία, σχεδόν κινηματογραφική. Η πρώτη παρτίδα παίχτηκε το 1885 σε ένα από τα πιο γνωστά καφενεία της εποχής με πορεία που έληξε άδοξα λόγω κατάρρευσης του κτιρίου. Όμως η αγάπη των εργαζομένων και των σκακιστών τού ξανά έδωσε ζωή, γιατί το παιχνίδι παιζόταν ακόμα και οι πραγματικοί σκακιστές δεν αφήνουν ποτέ μια παρτίδα στη μέση.
Η σημερινή του τοποθεσία είναι η τρίτη κατά σειρά στέγη και που στα τραπέζια του έχει φιλοξενήσει από τον Ωνάση, τον Θεοδωράκη και τη Μελίνα Μερκούρη μέχρι και τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι, Καρπόφ. Ο τελευταίος –στους τοίχους υπάρχουν αποκόμματα εφημερίδων από την επίσκεψή του εκεί τo 1992– σημάδεψε την ιστορία του καφενείου με σιμουλτανέ παιχνίδι σε 30 σκακιέρες. Τους κέρδισε όλους, και τους τριάντα. Αλλά όλοι όσοι έφυγαν από εκεί εκείνη την ημέρα έφυγαν κερδισμένοι. Μπορείτε κι εσείς να μυηθείτε στον κόσμο του, δίπλα σε έμπειρους σκακιστές-θαμώνες, συνοδεία καφέ, τσίπουρου και μεζέ.
Μαυρομιχάλη 16, Εξάρχεια, 210 3634492
Τα κανάρια
Αυτό το καφενείο είναι ίσως το παλαιότερο του Κεραμεικού, με έτος ίδρυσης το 1937. Τα Κανάρια έχουν έναν παιχνιδιάρικο αέρα, μια αναζωογονητική ζωηράδα. Το μαγαζί πήρε το όνομά του από τον πρώτο του ιδιοκτήτη πολλές δεκαετίες πριν, ο οποίος είχε μια αγάπη στα καναρίνια. Με τις μουσικές που «ξεχειλίζουν» από μέσα, τόσα χρόνια μετά, δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί πιο ταιριαστό όνομα.
Τους καλοκαιρινούς μήνες, με τα τραπεζάκια έξω από το αναπαλαιωμένο του ισόγειο κτίριο με τα ξύλινα παράθυρα και τα επιτοίχια φωτιστικά, έχει μια ταξιδιάρικη αύρα ελληνικού νησιού. Είναι καφενείο-μεζεδοπωλείο, πράγμα που σημαίνει ότι μπορείς να καθίσεις μέχρι αργά. Με ωράριο 8 το πρωί με 2 το βράδυ, τα Κανάρια δίνουν στον όρο all-day μια διαφορετική, πολύ πιο ελληνική εκδοχή. Οι μεζέδες δίνουν και παίρνουν, ενώ στο εσωτερικό η ξύλινη μπάρα του σου έχει ήδη σερβίρει ένα ποτό.
Κεραμεικού 88, Μεταξουργείο, 210 3425166
Ικαριώτικο
Εκεί όπου σήμερα υπάρχει το Ικαριώτικο, το καφενείο μέσα στη στοά στην Ακτή Ποσειδώνος, υπήρχε καφενείο από το 1956. Στα λιμάνια, ο κόσμος είτε έρχεται είτε φεύγει. Είναι τόποι γεμάτοι αναχωρήσεις και αφίξεις. Το Iκαριώτικο είναι τόπος συνάντησης, έστω και παροδικής.
Ανεβαίνοντας τα σκαλιά της εισόδου, τα κόκκινα αυτοκόλλητα της τζαμαρίας SAMOS-IKARIA-FOURNOI μοιάζουν με προορισμούς που ίσως φτάσεις μόλις διαβείς την πόρτα. Στους τοίχους, ένα θαλασσινό κολάζ. Ένα ξύλινο πηδάλιο, χάρτες, παλιές φωτογραφίες παραθαλάσσιων τόπων που ξεθώριασαν με τον καιρό απ' το χαρτί –ίσως και τη μνήμη–, εικόνες του Αγίου προστάτη των θαλασσινών με την εκκλησία του να κοσμεί το λιμάνι, με τον γαλάζιο τρούλο του σαν μαργαριτάρι, όχι πολύ μακριά απ' τα τραπέζια του καφενείου.
Αν πας πρωί θα πιεις καφεδάκι. Από τις 11 και μετά το τηγάνι και η σχάρα παίρνουν φωτιά για ψιλό ψαράκι και τραγανό χταπόδι, φρέσκα και ημέρας από την αγορά. Το τσιπουράκι συνοδεύεται από ποικιλίες με τουρσιά, ελιές, αλλαντικά, όσπρια. Τα τυριά έρχονται απ' την Ικαρία, όπως και ο ιδιοκτήτης, ο κ. Νίκος. Οι θαμώνες του, κυρίως νησιώτες και ναυτικοί που το επιλέγουν για δεκαετίες. Και αν έχετε γνωστούς και συγγενείς που πέρασαν τη ζωή τους στη θάλασσα, γνωρίζετε από πρώτο χέρι πόσες ιστορίες έχουν να μοιραστούν.
Ακτή Ποσειδώνος 24, Πειραιάς, 210 413 0090
Καφενείο Ουζερί Λέσβιον
Από το 1965 που πρώτο άνοιξε το Λέσβιον στις ανηφόρες του Γαλατσίου μέχρι και το 2008 ήταν αποκλειστικά και μόνο καφενείο. Εκείνη η χρονιά όμως έμελλε να είναι και εκείνη που θα σηματοδοτούσε τη νέα του πορεία. Μια πορεία που θα το αναδείκνυε με τον καιρό σε καφενείο ουζερί-γαστρονομικό προορισμό του Γαλατσίου, γνωστό πολύ έξω από τα σύνορα της περιοχής του. Ο τελευταίος ιδιοκτήτης το ανέλαβε το 1986, αλλά ο γιος του ήταν εκείνος που διάνθισε τον χαρακτήρα του ακόμη περισσότερο προσθέτοντας στα ήδη υπάρχοντα μεζεδάκια του πατέρα του ένα πιο πλήρες μενού.
Στέκι και τότε, στέκι και τώρα, το πρωί με καφέ, τάβλι και τα νέα της ημέρας, από το μεσημέρι και μετά με κανονικά «στρωμένο» τραπέζι και γεύσεις που συνδυάζονται άψογα με παραπάνω από ένα –μια και το κατάστημα προσφέρει μια γκάμα επιλογών– ούζο Μυτιλήνης. Σήμα κατατεθέν του, τα χταπόδια, Λέσβου και αυτά, που λιάζονται κρεμασμένα σαν βρώσιμη γιρλάντα στην είσοδο, ενώ τον κατάλογο συνθέτουν η φάβα, τα φρέσκα ψάρια, τα μύδια, τα καλαμάρια, οι σουπιές, τα θράψαλα και άλλα φρέσκα ψαρικά, ανάλογα με την εποχή.
Βαρδουσίων 3, Γαλάτσι, 21 02923689
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.