Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΥΤΟΣ ΗΤΑΝ ΚΥΡΙΩΣ ο πόλεμος στην Ουκρανία. Και έπειτα, η μεγαλειώδης εξέγερση των κοριτσιών του Ιράν, και έπειτα ενός σημαντικού τμήματος του λαού που αντιπαλεύει με κίνδυνο ζωής και θανάτου την εκεί ισλαμική δικτατορία.
Τα σημαντικά γεγονότα δεν έλειψαν ή μάλλον έχουν αρχίσει να περισσεύουν ‒ κι αυτό βεβαίως σημαίνει πως η Ιστορία είναι εδώ, αμετανόητα παρούσα και απαιτητική, όσο κι αν την απωθούν οι βυθισμένοι στα μικρά εαυτοί μας.
Είπαμε: σε καιρούς μόνιμης κρίσης (της permacrisis, όπως τη βάφτισαν οι ειδικοί), τα δημόσια γεγονότα παρενοχλούν και στριμώχνουν διαρκώς τα ιδιωτικά και ενδόμυχα. Και η βαρβαρότητα αυτού του πολέμου που έχει, όπως λένε κάποιοι, «κουράσει» το γενικό κοινό, είναι κάτι παραπάνω από πηγή ενόχλησης: είναι απειλή και μεγάλη ντροπή μαζί.
Άλλης κλίμακας απειλές και ντροπές έχουν πυκνώσει κι αυτές μες στο 2022. Τα χρήματα του μήνα που λιγόστεψαν με τη θηριώδη ακρίβεια, το Εθνικό Σύστημα Υγείας που έχει πια φθορές ασυγχώρητες, το ζήτημα των υποκλοπών που ξετυλίγεται με αρκετές ασάφειες, αλλά πάντως με ανάγλυφη την ηθική και πολιτική του ευθύνη.
Και τέλος, απόγειο της επιστροφής των φαντασμάτων, το Quatargate (ή σκάνδαλο Κατάρ - Μαρόκου, για την ακρίβεια). Ενδεχομένως, όμως, ένα νήμα ανασφάλειας και απληστίας ενώνει διαφορετικές ιστορίες, συνθέτοντας την εικόνα μιας απορρυθμισμένης πολιτείας.
Είπαμε: σε καιρούς μόνιμης κρίσης (της permacrisis, όπως τη βάφτισαν οι ειδικοί), τα δημόσια γεγονότα παρενοχλούν και στριμώχνουν διαρκώς τα ιδιωτικά και ενδόμυχα. Και η βαρβαρότητα αυτού του πολέμου που έχει, όπως λένε κάποιοι, «κουράσει» το γενικό κοινό, είναι κάτι παραπάνω από πηγή ενόχλησης: είναι απειλή και μεγάλη ντροπή μαζί.
Άλλη όμως, κι αυτήν τη φορά καθολικά ομολογημένη και αναντίρρητη απειλή, ο συνεχής τραμπουκισμός της χώρας από την πλευρά της τουρκικής ηγεσίας και των εναλλασσόμενων φερέφωνων.
Το 2022 ήταν η χρονιά που η στρατιωτική αντιπαράθεση των δύο χωρών έγινε ξανά πιθανή ή, έστω, καθόλου απίθανη. Η περίφημη γεωπολιτική εποχή γεννάει συνέχεια τριβές και σοβαρές εντάσεις που διαπερνούν πια όλα τα επίπεδα: γι’ αυτό και ζούμε, νομίζω, μια εποχή κατασκόπων, κυβερνοπολέμων κρατών ή εταιρικών κολοσσών και εν τέλει μια συγκυρία όπου η κανονικότητα γίνεται πρακτικά αδύνατη.
Εκτός, φυσικά, αν κάποιος/-α θέλει να ζήσει με κλειστά μάτια, σαν νεοέλληνας της Αράχωβας ή της Μυκόνου, πιστεύοντας πως η δεκαετία του ’90 δεν τελείωσε και πως οι πιστωτικές κάρτες συνεχίζουν να είναι μαγικές μηχανές παραγωγής ευδαιμονίας.
Άλλα ενδιαφέροντα σημάδια φάνηκαν αυτήν τη χρονιά, αν και συνεχίζουν τάσεις πολλών χρόνων. Η χώρα και η κυβέρνηση ξόρκισαν την ύφεση και την ενεργειακή κρίση, ενθαρρύνοντας τον τουρισμό, που σε πλείστες περιπτώσεις τείνει να γίνει υπερτουρισμός.
Πολλοί λένε πως αυτό είναι αναπότρεπτο αποτέλεσμα της απουσίας άλλων, σοβαρών και ανταγωνιστικών εναλλακτικών λύσεων για την οικονομία μας. Σαν να είμαστε αναγκασμένοι να επιλέξουμε ανάμεσα σε resort, boutique και μεγα-αποθήκες data για τη Microsoft, αφήνοντας ένα μικρό μερίδιο για τα αγροτικά και διατροφικά ή τη βιομηχανία.
Όμως για πρώτη φορά η εντατική δυναμική της τουριστικοποίησης αμφισβητείται. Γεννιούνται θεμιτά ερωτήματα, έγιναν καλές συζητήσεις, γράφτηκαν ορισμένα κριτικά κείμενα. Αυτή η κινητικότητα ιδεών και οι δεύτερες σκέψεις δεν είναι πολυτέλεια μα κάτι απαραίτητο, αν δεν θέλουμε να γίνει κανόνας αδιαμαρτύρητος η υπέρβαση κάθε μέτρου και κάθε πρόληψης για ένα κατοικήσιμο μέλλον.
Το ιδιωτικό μου 2022 είχε πολλές αλλαγές. Δυσκολίες. Θα ήθελα όμως να σταθώ σε κείνα τα βιβλία και τις μουσικές που έγιναν πάλι πηγή συγκίνησης και απόλαυσης, διορθώνοντας ενίοτε την ιδιοτροπία μιας μέρας, σκουπίζοντας κάπως τα βρόμικα νερά μιας στενόχωρης επαγγελματικής ή συναισθηματικής περίστασης.
Ατάκτως ερριμμένα, λοιπόν, και ασφαλώς με πολλές παραλείψεις: οι Επουλωμένες Καρδιές του εξαιρετικού Μαξ Μπλέχερ (Loggia, μτφρ. Βίκτωρ Ιβάνοβιτς), η Άννα Καρένινα του Τολστόι (στην αναγνωρισμένη μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου), ο Αθάνατος Μπάρτφους του Aaron Appelfeld (Άγρα, μτφρ. Μάγκυ Κοέν), το Τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη (Ίκαρος, μτφρ. Δήμητρα Δότση), το Έρωτας και εξορία του Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ (Δώμα, μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου). Και ακόμα τα ερωτικά ποιήματα ο Θρίαμβος του Αχιλλέα της αισθαντικής Λουίζ Γκλικ (Στερέωμα, μτφρ. Χάρης Βλαβιανός), το εξαιρετικό αναστοχαστικό ημερολόγιο του Timothy Snyder H δική μας ασθένεια - Μαθήματα ελευθερίας από ένα ημερολόγιο νοσηλείας (Στερέωμα, μτφρ. Γιώργος Μπολιεράκης), η βιογραφία Η μοναδική Μαρία Καζαρές της Ανν Πλανταζένε (Πατάκη, μτφρ. Γιάννης Στρίγκος) και το καλά υφασμένο μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου, Αταραξία (Πατάκη). Δύο ακόμα, πολύ διαφορετικά μεταξύ τους αφηγηματικά βιβλία τράβηξαν την προσοχή μου: το Στα χρόνια του κόκκινου κόμη του αεικίνητου Δημήτρη Κανελλόπουλου (Καστανιώτης) και το λεπτό μυθιστόρημα σύγχρονων σχέσεων του Γιώργου Στόγια Όχι δεν χωριζόμαστε (Μελάνι).
Στη μουσική που συνηθίζω να ακούω το 2022 είχε μερικές πολύ καλές στιγμές και μια μεγάλη περιοχή που τη βρήκα πολύ μέτρια. Σημειώνω το «Maida Vale Sessions» των Broadcast (με κάποια αριστουργήματα μέσα), το «So many days» των Καλιφορνέζων Triptides, το «protector» της ταλαντούχας Βορειο-ιρλανδής Aoife Nessa Frances και το «We’ve been going all wrong» της εκλεκτής Sharon van Etten με κάποια μαγικά τραγούδια. Μόλις πριν από λίγες μέρες έτυχε, όμως, να ακούσω το «Human» του Βασίλη Ντοκάκη των No clear mind human (single από τον επόμενο δίσκο του) και δεν μπορώ να μη βγάλω το καπέλο στην εμπνευσμένη λυρική του δύναμη.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.