Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1984 και πάντα ήθελα, από μικρή, να ασχοληθώ με την τέχνη. Στα 17 μου πήγα για σπουδές στο Λονδίνο, στο Chelsea College of Art and Design, όπου έκανα και το bachelor και το master μου. Μετά από δέκα χρόνια σχεδόν στο Λονδίνο ήθελα πολύ να γυρίσω στην Ελλάδα, να μάθω την Αθήνα και τη σύγχρονη ελληνική σκηνή.
Το 2010 έδειξα πρώτη φορά στο Hydra School Projects ένα εφήμερο γλυπτό από χαρτιά υγείας βουτηγμένα σε τσιμέντο και γύψο. Μου αρέσει πολύ να δουλεύω σε δημόσιους και εξωτερικούς χώρους.
Έχουν μια ελευθερία και μια αμεσότητα. Για έναν χρόνο έζησα στη βόρεια Ιταλία, όπου δίδαξα και έκανα ένα residency και μια έκθεση, ένα εξωτερικό γλυπτό από 2.500 μακαρόνια. Στην τότε Mπιενάλε της Βενετίας είδα την Ιλεάνα Τούντα, η οποία μου είπε ότι όταν γυρνούσα στην Ελλάδα ήθελε να κλείσουμε ένα ραντεβού για να συζητήσουμε και από τότε άρχισε η συνεργασία μας.
Γύρισα στην Ελλάδα και εξακολουθούσα να δουλεύω και να εκθέτω, μέχρι που ο Δημήτρης Αντωνίτσης με προσκάλεσε στη Νέα Υόρκη για να κάνουμε ένα σόου δύο προσώπων στην Primetime Gallery στο Μπρούκλιν. Έμεινα για έναν μήνα και ερωτεύτηκα τη Νέα Υόρκη, παρόλο που είχε -20 βαθμούς. Ετοίμασα τη βίζα μου και με δύο βαλίτσες κι ένα εισιτήριο μετακόμισα εκεί.
Τώρα, με όλα όσα έχουν συμβεί, που αρχίζουν οι γυναίκες να μιλάνε για τη σεξουαλική παρενόχληση, υπάρχει μεγαλύτερη συνειδητοποίηση, αλλά δεν παύει να ισχύει το ότι η πλειονότητα των καλλιτεχνών στα μουσεία είναι άντρες, ακόμα και σήμερα. Στις συζητήσεις οι γυναίκες είναι πιο δυναμικές, μπορούν να διεκδικήσουν, αλλά στην πράξη είναι πιο εύκολη η ζωή για έναν άντρα.
• Στη Νέα Υόρκη, από την πρώτη μου έκθεση άρχισαν να συμβαίνουν μαγικά πράγματα. Κατασκεύασα ένα γλυπτό στο παλιό εργοστάσιο της Pfizer από παλιά φαρμακευτικά μηχανήματα. Εκεί γνώρισα την Pali Kashi, την γκαλερίστα της Safe Gallery, που μου πρότεινε συνεργασία. Έτσι είχα την πρώτη μου ατομική έκθεση στη Safe Gallery: κατασκεύασα μια καλύβα από μαγιό Paolita.
Τότε μου πρότεινε ο Jesse Greenberg να συμμετάσχω στο «Hot Mud», μια έκθεση στο Hudson της Νέας Υόρκης, η οποία γινόταν σε μια φάρμα. Από κει με κάλεσαν στο NADA στο Μαϊάμι για να δημιουργήσω μια μεγάλη εγκατάσταση στα special projects του εξωτερικού χώρου από 10 γλυπτά-αιώρες και πιο πρόσφατα με κάλεσαν στο Culture Club στο Παλμ Μπιτς, στη Φλόριντα, για να δημιουργήσω μια όαση μέσα στο πρώην Macy's Department που τώρα έχει γίνει καλλιτεχνικό κέντρο.
Εκεί έφτιαξα ένα διαδραστικό καρουζέλ φυσικού μεγέθους με εξωτικά φυτά και φοίνικες που, αντί για άλογα, είχε γλυπτά-αιώρες και ο μόνος τρόπος για να γίνει ενεργό ήταν με τη συμμετοχή των θεατών. Μόνο εκείνοι μπορούν να το θέσουν σε λειτουργία, να ζωντανέψουν τα γλυπτά μέσα από την κίνησή τους στις αιώρες. Ήταν ένας τρόπος να ζωντανέψει ο χώρος.
• Όταν πήγα για σπουδές, πρωτοξεκίνησα με ζωγραφική, αλλά ο καμβάς δεν ήταν αρκετά μεγάλος για μένα. Στο τέλος αντικατέστησα τον καμβά με τον χώρο και τις μπογιές με τα υλικά που έβρισκα γύρω μου. Οι μεγάλες διαστάσεις με ενδιαφέρουν γιατί είναι μια πρόκληση. Με ενδιαφέρει πολύ και η κίνηση στον χώρο και όταν χειρίζομαι τα υλικά τις περισσότερες φορές αισθάνομαι ότι χτίζω με αυτά. Είναι δύσκολο για μένα να φτιάξω μικρά γλυπτά, εκτός αν τα αντιλαμβάνομαι ως μακέτες για κάτι μεγαλύτερο που θα γίνει αργότερα.
Η προτίμηση που έχω στα μεγάλου μεγέθους έργα σχετίζεται και με το ενδιαφέρον που έχω για την αρχιτεκτονική και το φως, τη σχέση που έχει ο άνθρωπος που αντικρίζει το έργο μου με την αρχιτεκτονική και το γλυπτό, όλο μαζί. Γι' αυτό συνήθως φτιάχνω τα έργα μου επί τόπου, στον χώρο όπου θα εκτεθούν.
• Σίγουρα με έχουν διαμορφώσει οι άνθρωποι του οικογενειακού μου περιβάλλοντος και οι φίλοι μου, που για μένα είναι οικογένεια. Στον χώρο της τέχνης με έχουν εμπνεύσει πάρα πολλοί καλλιτέχνες. Από Έλληνες, ο καλός μου φίλος ο Δημήτρης ο Αντωνίτσης, ο Γιάννης Κουνέλλης, ο Νίκος Κεσσανλής. Από τη δουλειά των νέων Ελλήνων καλλιτεχνών, εκτός του Δημήτρη Αντωνίτση, ξεχωρίζω τη Νανά Σαχίνη και τον Κώστα Σαχπατζή. Είναι αγαπημένοι μου.
Κάθε φορά που γυρνάω Ελλάδα, ενθουσιάζομαι με τις δουλειές που βλέπω. Η νέα γενιά Ελλήνων εικαστικών πιστεύω ότι ξεχωρίζει, οι δουλειές είναι συναρπαστικές και ενδιαφέρουσες. Από ξένους με εμπνέουν η Yayoi Kusama, ο αρχιτέκτονας Yona Friedman, o Urs Fischer, οι Peter Fischli & David Weiss.
• Η πρώτη έκθεση στην οποία συμμετείχα ήταν το 2005, λεγόταν «Ars Magna» και πραγματοποιήθηκε στην Empire Gallery του αντολικού Λονδίνου. Ήταν μια μονοήμερη έκθεση που οργανώσαμε με άλλες δύο συμφοιτήτριές μου σε έναν πρώην καθεδρικό ναό που είχε γίνει γκαλερί! Ήταν τεράστιος ο χώρος που γεμίσαμε με τα έργα μας και στον εξώστη είχαμε DJs! Είχε έρθει πάρα πολύς κόσμος. Είχε έρθει και η γιαγιά μου από την Ελλάδα για να δει την πρώτη μου έκθεση και η μοναδική καρέκλα που υπήρχε για να καθίσει ήταν ένας βικτοριανός θρόνος. Όλο το βράδυ όλοι νόμιζαν ότι η γιαγιά ήταν performance art!
Η πρώτη μου ατομική έκθεση ήταν στην Ιλεάνα Τούντα το 2012 με τίτλο «R.E. (Reconfigured Etiquette)». Είχα κατασκευάσει μια μεγάλης κλίμακας γλυπτική εγκατάσταση που αποτελούνταν απ' όλα τα συστατικά που απαιτούνται για ένα οικογενειακό δείπνο: ποτήρια, πιρούνια, κουτάλια, καρέκλες και τραπέζια. Ήταν τεμαχισμένα όπως κόβουμε το φαγητό και όλα κρέμονταν ανάμεσα από έναν τεράστιο πολυέλαιο με κρύσταλλα. Ήταν σαν μια μεγάλη έκρηξη και συμβόλιζε ένα επίσημο δείπνο.
Για μένα, πολύ σημαντικές και αγαπημένες εκθέσεις στην Ελλάδα ήταν το «NEON presents: Flying over the Abyss» σε επιμέλεια των Δημήτρη Παλαιοκρασσά και Μαρίας Μαραγκού στο Ωδείο Αθηνών και το «Eros-Thanatos» σε επιμέλεια του Σταύρου Καβαλάρη.
• Μου είναι δύσκολο να περιγράψω πόσο διαφορετικό είναι το Λονδίνο από τη Νέα Υόρκη. Σίγουρα μπορώ να πω ότι και οι δύο πόλεις αποτελούν απίστευτη έμπνευση για μένα. Είναι ζωντανές και τις αγαπάω πολύ και τις δύο.
Η ταχύτητα στη Νέα Υόρκη, όμως, είναι πάρα πολύ μεγάλη, υπάρχουν άπειρες γκαλερί, μουσεία, καλλιτέχνες και τεράστια έμπνευση συνεχώς, σε όλους τους τομείς. Μερικές φορές πρέπει να υπενθυμίσεις στον εαυτό σου να πάρει μια ανάσα.
Το Λονδίνο πάντα θα είναι γλυκό και αγαπημένο, αφού εκεί διαμορφώθηκα και βρήκα την προσωπικότητα και την ταυτότητά μου. Νομίζω ότι για έναν εικαστικό ποτέ τα πράγματα δεν είναι εύκολα, πάντα υπάρχουν δυσκολίες, απλώς είναι άλλες οι συνθήκες σε κάθε πόλη. Ακόμα και τώρα, που κοντεύω να κλείσω τρία χρόνια στη Νέα Υόρκη, αισθάνομαι ότι ζω σε μια ταινία.
Ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου συμβεί και δεν είναι καθόλου υπερβολικό αυτό που λέω. Το βρίσκω συναρπαστικό. Δεν ξέρεις ποιον θα συναντήσεις: ξαφνικά πας σε ένα μουσείο, γνωρίζεις κάποιον, θα γίνετε φίλοι, είναι ένας πολύ μαγικός κόσμος. Κι ενώ οι αδελφικοί μου φίλοι βρίσκονται εδώ και έχουμε επαφές, έχω κάνει φίλους κι εκεί. Παρ' όλα αυτά, τη λατρεύω την Ελλάδα, μου αρέσει πάρα πολύ η Αθήνα, είναι μία από τις πιο εξωτικές πόλεις για μένα.
• Νομίζω ότι υπάρχει μια πολύ μεγάλη δημιουργική ενέργεια αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα. Βλέπω να γίνονται πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, αυτή είναι η δική μου αντίληψη. Προσπαθώ να είμαι ενήμερη για όσα γίνονται εδώ. Είναι απίστευτη η αίσθηση που έχω στην Αθήνα. Όταν κάνω βόλτα στο κέντρο, που το αγαπώ πάρα πολύ, αισθάνομαι μια απίστευτη δημιουργικότητα και θετική ενέργεια.
Ο κόσμος έχει αρχίσει να κοιτάει μπροστά, αυτό είναι το πιο σημαντικό. Ένα επίσης πολύ σημαντικό θέμα όσον αφορά τα εικαστικά είναι ότι μέσα στην κρίση διάφορα ιδρύματα έχουν αρχίσει να χρηματοδοτούν εκθέσεις και να κάνουν σπουδαία δουλειά. Από τη δική μου εμπειρία, στην Ελλάδα δεν υπήρχε χρηματοδότηση πριν από την κρίση. Και οι καλλιτέχνες δεν το βάζουν κάτω.
• Στη Νέα Υόρκη παίζει μεγάλο ρόλο το ότι είσαι Ευρωπαίος – τους Ευρωπαίους τους υποδέχονται με ανοιχτή αγκαλιά. Απ' όπου και να είσαι, έχεις μια ευκαιρία, αλλά το «Ευρωπαίος» είναι πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό. Το περίεργο είναι πως όταν είμαι εκεί αισθάνομαι ότι με αντιμετωπίζουν ως Ελληνίδα και όταν είμαι εδώ με αντιμετωπίζουν ως ξένη.
• Όταν ήμουν στο πανεπιστήμιο, κάθε εβδομάδα κάναμε κριτική των έργων και πολλές φορές παρουσιάζαμε πρώτα τις δουλειές και μετά ερχόμασταν στον χώρο εμείς. Σχεδόν 9 στις 10 φορές, και επειδή δεν στεκόμουν δίπλα στο έργο, νόμιζαν ότι τη δουλειά μου την είχε κάνει άντρας. Αυτό μου έδινε μια κρυφή χαρά, μου άρεσε αυτό το παιχνίδι με την τύχη.
Πιστεύω ότι οι γυναίκες είναι σε τεράστιο βαθμό αδικημένες. Δεν μου αρέσει ο όρος «φεμινίστρια», θα μπορούσα να πω ότι είμαι φεμινίστρια και αντιφεμινίστρια. Με ενοχλούν και τα ταμπού. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, ο άντρας δεν μπορεί να κλαίει ποτέ, είναι κι αυτό κάτι που βλέπω με τον ίδιο τρόπο. Πιστεύω πραγματικά στην ισότητα, ότι θα έπρεπε να υπάρχει.
• Υπάρχουν πάρα πολλές δυναμικές γυναίκες στη Νέα Υόρκη και είναι πολύ ξεκάθαρο τι σημαίνει άντρας και τι σημαίνει γυναίκα, αλλά προσπαθούν να αναδείξουν την αντίθεση ακόμα πιο πολύ. Η καριέρα για μια γυναίκα είναι πιο δύσκολη υπόθεση απ' ό,τι για έναν άντρα. Τώρα, με όλα όσα έχουν συμβεί, που αρχίζουν οι γυναίκες να μιλάνε για τη σεξουαλική παρενόχληση, υπάρχει μεγαλύτερη συνειδητοποίηση, αλλά δεν παύει να ισχύει το ότι η πλειονότητα των καλλιτεχνών στα μουσεία είναι άντρες, ακόμα και σήμερα. Στις συζητήσεις οι γυναίκες είναι πιο δυναμικές, μπορούν να διεκδικήσουν, αλλά στην πράξη είναι πιο εύκολη η ζωή για έναν άντρα.
• Για μένα η ζωή δεν διαχωρίζεται από την τέχνη. Είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο. Πώς μπορεί κάποιος να δει κάτι και να πει «μα, γιατί είναι έτσι; Γιατί είναι τετράγωνο αυτό το κάθισμα και δεν είναι ορθογώνιο για να χωράνε δύο;». Έτσι, από τη μια σκέψη στην άλλη δημιουργείται κάτι: «Γιατί όλα τα τενεκεδάκια της μπίρας είναι ίδια; Δεν θα μπορούσε να γίνει ένα σπίτι από τενεκεδάκια ή ένα ολόκληρο κτίριο;». Κάπως έτσι χτίζεται και προχωράει η ιδέα. Είμαι πολύ χαρούμενη που παίζω με τα τούβλα και ξαφνικά ορθώνεται κάτι. Κι όταν έχει τελειώσει, η μεγαλύτερή μου χαρά είναι να βλέπω να ανταποκρίνεται ο κόσμος, ότι η δουλειά μου προκαλεί ένα συναίσθημα, είτε θετικό είτε αρνητικό. Κάθε φορά που μεταφράζεται μια ιδέα και γίνεται πραγματικότητα, αισθάνομαι σαν να γίνεται ένα όνειρο πραγματικό.
• Πιστεύω ότι η τέχνη με έχει κάνει καλύτερο άνθρωπο, κάνω κάτι που αγαπάω, με προκαλεί, ταξιδεύω, με κάνει να ξεπερνάω εμπόδια, να αλλάζω δρόμους, να σκέφτομαι διαφορετικά, μερικές φορές με προβληματίζει, αλλά πάντα μου δίνει χαρά. Εύχομαι αυτό το συναίσθημα να το αισθανθεί και το κοινό μου κάποια στιγμή.
• Μου αρέσει πολύ να κάνω αναρρίχηση, να σκαρφαλώνω. Πολλές φορές δεν χρησιμοποιώ σκάλες και χτίζω το γλυπτό σκαρφαλώνοντας. Μου αρέσει πολύ να κάθομαι στον ήλιο, η θάλασσα, τα κυριακάτικα γεύματα με την οικογένειά μου, να χορεύω με τους φίλους μου, να πηγαίνω στα παλιατζίδικα ψάχνοντας για έμπνευση για το επόμενο γλυπτό μου, να ξαπλώνω στο πάτωμα με το σκυλί μου. Με ενοχλούν ο ρατσισμός και η αδικία.
• Η νέα μου έκθεση λέγεται «Lucky Charms and Magic Potions» και αποτελείται από τρία γλυπτά. Το κεντρικό γλυπτό λέγεται SSS (shining super star). Συνήθως χρησιμοποιώ ακρώνυμα για τίτλους. Δεν τους αποκαλύπτω πάντα, αφήνω τον θεατή να προσπαθήσει να βγάλει κάποιο νόημα ή να το αποκωδικοποιήσει.
Το SSS είναι βασικά ένα μεγάλο γλυπτό –εγώ το αποκαλώ ναό (shrine)– και αποτελείται από ληγμένα εδώ και δέκα χρόνια βαζάκια από σάλτσες ντομάτας, μανιτάρια και καπνιστές μελιτζάνες, τα οποία δεν έφτασαν ποτέ στα ράφια των σούπερ-μάρκετ. Είναι τοποθετημένα σε μια εγκατάσταση πάνω σε ράφια από γαλβανισμένο μέταλλο και πρώτη φορά έχω χρησιμοποιήσει στα γλυπτά μου φως από LED ταινίες στοχευμένα, για να κάνουν τα βαζάκια να λάμπουν πιο πολύ και να δώσουν στο έργο μια σοβαρότητα και μια ψεύτικη πολυτέλεια. Στην κορυφή υπάρχει, σαν ξένο σώμα, η κορόνα, που είναι η πυραμίδα του ναού, ξύλινη, με κρύσταλλα και ψεύτικα κοσμήματα με στρας, τα οποία έχω φέρει από την Αφρική. Τα φοράνε οι άνθρωποι εκεί και είναι καθαρά επιρροή από τους ράπερ.
Η ιδέα του γλυπτού είναι πως είμαστε περιτριγυρισμένοι από αντικείμενα ή αγοράζουμε αντικείμενα όχι για πρακτικούς λόγους απαραίτητα, αλλά για να μας κάνουν να αισθανόμαστε καλά και ασφαλείς. Κάποια από αυτά τα αντικείμενα δεν τα ανοίγουμε ποτέ. Πώς η γιαγιά μπορεί να αγοράσει έναν καναπέ και να τον αφήσει με το πλαστικό για να μη χαλάσει ή ο τάδε κύριος αγοράζει το ρόλεξ και το αφήνει μέσα στο κουτί για πάντα; Με τον ίδιο τρόπο, άμα δεν ανοιχτούν ποτέ αυτά τα βάζα, θα διατηρηθούν για πάντα. Έχει σχέση με τις καθημερινές τελετές που πραγματοποιεί καθένας και τον κάνουν να αισθάνεται ότι βρίσκεται σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Είναι φόρος τιμής στη ζωτικότητα, στη ζωή.
• Δίπλα έχω φτιάξει ένα γλυπτό που είναι μια ασημένια αιώρα – κρέμονται αλουμινένια, χρυσά πράγματα που απεικονίζουν το σπίτι. Λέγεται «sweet home wish» και για μένα είναι μια πολύ όμορφη ευχή που συμπεριλαμβάνει τα πάντα. Βλέπω την αιώρα και ως κάτι χρηστικό, μπορεί ο θεατής να μπει μέσα, να την απολαύσει. Η ιδέα είναι να ζωντανέψει ο ίδιος το γλυπτό, αλλά είναι συγχρόνως και σαν βάρκα ή κουκούλι, οπότε είναι κι αυτό μια ευχή.
• Το τρίτο γλυπτό είναι κουρέλια ανάμεσα σε μαγικές σκούπες – είναι στον τοίχο και φαίνεται σαν να έχουν κίνηση, δημιουργούν ένα στρογγυλό σχήμα. Θέλω να είναι μαγικές και να πετάνε. Το έχω ονομάσει «Ο τροχός της τύχης». Ήθελα να μπορεί κάποιος να ταξιδέψει σε έναν φανταστικό κόσμο σε αυτή την έκθεση και όλα μοιάζουν να ανήκουν σε κάποια φυλή από αλλού. Είναι λίγο tribal, αλλά urban. Κάπως έτσι.
• Είμαι οπτιμίστρια γενικά, γι' αυτό τα πράγματα τα βλέπω με αισιοδοξία. Πιστεύω ότι πάντα υπάρχει μια λύση, απλώς μερικές φορές δεν τη βλέπουμε αμέσως. Η ζωή με έχει μάθει να ονειρεύομαι και ότι τα όνειρα πραγματοποιούνται άμα το πιστέψεις. Πρέπει να αγαπάς, να πιστεύεις και να προχωράς μπροστά.
Info:
L.C.A.M.P. (Lucky Charms and Magic Potions), 19/4-2/6, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα. Τρ.-Πέμ. 13:00-20:00, Παρ. 15:00-20:00, Σάβ. 12:00-16:00