Το ραντεβού μας είχε οριστεί για το απόγευμα της Τετάρτης. Στην πόρτα μία μητέρα έχει δανειστεί μόλις ένα παιδικό παραμύθι, κρατώντας στο χέρι την κόρη της, ενώ ένας ηλικιωμένος αναζητεί πληροφορίες για την ανανέωση της κάρτας του. Στο βάθος του διαδρόμου μία παρέα μαθητών διαβάζει χαμηλόφωνα για τα μαθήματα του σχολείου. «Η Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι το καταφύγιο πολλών σε καιρούς κρίσης» θα μου πει ψιθυριστά μία υπάλληλος. Η περιπλάνησή ξεκινά.
Η ίδρυση, ο Οίκος Βελτιώσεως και η Χάρτα του Ρήγα
«Η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης ιδρύθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Αν θέλει κανείς να δει την πραγματική αντίστιξή της, θα ανατρέξει στα σημεία εκείνα όπου σύσσωμη η κοινωνία της πόλης αναβάθμισε, αναβάπτισε και επανίδρυσε τον οργανισμό. Το 1813, για παράδειγμα, με την στέγασή της στον "Οίκο Βελτιώσεως" επιδεικνύεται η τάση της πόλης για μια ευρωπαϊκή στροφή, κάτι που αποδείχθηκε εξαιρετικά σημαντικό για την πνευματική ζωή του Νέου Ελληνισμού. Αλλά και σήμερα, 200 χρόνια μετά, μάλλον διανύουμε ένα διάστημα-κλειδί και για την ίδια αλλά και για την πόλη, με την μετεγκατάσταση και μεταμόρφωση του οργανισμού σε κέντρο πολιτισμού, σε έναν νέο "Οίκο Βελτιώσεως"», εξηγεί ο μουσικός Παναγιώτης Δημόπουλος, πρόεδρος της Βιβλιοθήκης από το 2014 και αναφέρεται σε όλα τα πολιτιστικά τεκμήρια αλλά και τις δυνατότητες που μπορεί να ανακαλύψει κανείς στα ράφια της.
«Εξαρτάται από το τί ψάχνει κανείς και αυτή είναι η μαγεία μιας βιβλιοθήκης. Υπάρχουν από χειρόγραφα του 11ου αιώνα, κειμήλια τυπογραφίας αλλά και σπάνιοι χάρτες, μέχρι οι πιο απλές ενθυμήσεις ανώνυμων σχολιαστών, οι οποίες όμως καταδεικνύουν ένα πλούσιο και συγκινητικό μωσαϊκό των ανθρώπων της περιοχής. Με λίγα λόγια θα βρει κανείς εδώ σίγουρα όσα μυστικά θέλει και δεν έχουν όλα την ορατότητα ή την απαραίτητη βιβλιογραφική σημασία. Η βιβλιοθήκη έχει για τον κάθε χρήστη μια προσωπική σημασία. Για παράδειγμα, ένα πρωτότυπο της Χάρτας του Ρήγα, το οποίο διαθέτουμε, έχει μια οικουμενική σημασία. Όμως, ο κάθε χρήστης θα ανακαλύψει εδώ και αυτά που ανήκουν σε μια πιο προσωπική σφαίρα, όχι καθ' υπόδειξιν αλλά εκ θέσεως».
Οι 130 χιλιάδες τίτλοι, τα υψηλά επίπεδα δανεισμού και η δημόσια δυσκινησία
«Σήμερα, η συλλογή μας ανέρχεται σε 100.000 τίτλους περίπου, με τεκμηριωμένους τους 70.000. Το μέγεθος είναι μεγάλο, αν και όχι ιδιαίτερο για βιβλιοθήκες αυτής της τάξης. Όμως το ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτυπώνεται στην "κράση" των συλλογών και στην πολυσχιδή και ιδιαίτερη φύση της σύστασής τους.
Το δανειστικό μας τμήμα εξυπηρετεί καθημερινά, όπως μια οποιαδήποτε λαϊκή δανειστική βιβλιοθήκη μιας μεγάλης πόλης. Διαδικτυακά ο χρήστης μπορεί να έχει μια εικόνα των διαθέσιμων τίτλων, ενώ για συγκεκριμένες συλλογές ειδικού ενδιαφέροντος (παλαίτυπα, χειρόγραφα κτλ) χρειάζεται μια ειδική συνεννόηση, για προφανείς λόγους, με την υπηρεσία. Το δανειστικό τμήμα φέτος εμπλούτισε τη συλλογή του με περίπου 750 τίτλους, στη διαδικασία επιλογής των οποίων ερωτήθηκαν φυσικά και οι χρήστες. Τα επίπεδα δανεισμού, άλλωστε, στην περιοχή είναι υψηλά και αισιόδοξα και θέλουμε να πιστεύουμε πως ακόμη δεν έχουμε εξαντλήσει τα περιθώρια ανάπτυξης, καθώς το κοινό της Δυτ. Μακεδονίας φαίνεται να είναι από τα πιο φιλολογικά και φιλότεχνα της επικράτειας. Αυτό είναι και ένα μεγάλο πλεονέκτημα για την περιοχή, που η Βιβλιοθήκη οφείλει να διατηρήσει ανέπαφο. Σε καιρούς όπως αυτούς που διανύουμε, μάλιστα, επιπρόσθετος σκοπός της Βιβλιοθήκης είναι να υπερασπιστεί τους ανθρώπους της περιοχής απέναντι σε κάθε είδους "κρίση"», τονίζει, από τη μεριά της, η αρχιτέκτων μηχανικός Αννίτα Κουτσονάνου, σύμβουλος στο Δ.Σ. του οργανισμού.
Οι δυσκολίες το τελευταίο διάστημα έχουν πολλαπλασιαστεί. Η οικονομική εξαθλίωση της τοπικής αυτοδιοίκησης εν γένει και η δυσκινησία των δημόσιων διαδικασιών δυσχεραίνουν και δημιουργούν μια τάση προς ακινησία και μια απαξίωση της κοινωνίας και των δημοκρατικών θεσμών της. Αυτό, για έναν οργανισμό όπως η Βιβλιοθήκη ο οποίος απαιτεί την ευελιξία και την ταχύτητα, είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, προσθέτει.
Μία βιβλιοθήκη που αντιστέκεται
«Στον χώρο μας λαμβάνουν συνεχώς χώρα ομιλίες, διαλέξεις, σεμινάρια, εκθέσεις και εκδόσεις, συγκροτώντας ένα σχήμα δράσεων που καλύπτει μεγάλο εύρος ενδιαφερόντων και θεματικών. Βρισκόμαστε ακόμα βέβαια σε πιλοτικό στάδιο και σχεδιάζουμε την ακόμη μεγαλύτερη ένταση αυτής της σειράς. Παράλληλα, για πρώτη φορά, η Βιβλιοθήκη εκδίδει πλέον περιοδικά ένα "δελτίον βελτιώσεως", ένα τριμηνιαίο review με τον τίτλο "Προθήκη", το οποίο αποτυπώνει τη σκέψη των δημοτών σε σχέση με οικουμενικά θέματα, τη σκέψη άλλων για τη Βιβλιοθήκη και την ιστορία της, καθώς και τα τρέχοντα ζητούμενα και ζητήματά της.
Φιλοδοξούμε ό,τι κάνουμε για την Βιβλιοθήκη μας να έχει ένα σαφές αποτύπωμα, και να είναι η αρχή για κάτι μόνιμο και ευρύτερο που αφορά τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των δημοτών. Άμεσες προτεραιότητές μας είναι η συντήρηση των παλαιτύπων αλλά και των εύθραυστων εκδόσεων του 19ου αιώνα, καθώς και των έργων τέχνης που έχουμε στην κατοχή μας. Έπειτα ένα κρίσιμο και εκ των ων ουκ άνευ ζητούμενο είναι η ανάδειξη του χειρόγραφου υλικού, το οποίο συνιστά μωσαϊκό της πόλης μας και κληρονομιά όλων. Με λίγα λόγια η Βιβλιοθήκη πρέπει να γίνει ζωντανό κύτταρο, ώστε οι χρήστες, παλιοί και νέοι, να βρουν εδώ ίχνη, πάνω στα οποία θα συνδράμουν και οι ίδιοι ως κοινωνοί και συνεχιστές της κοινής ιστορίας μας», επισημαίνει ο Παναγιώτης Πτωχούλης, τοπογράφος μηχανικός και αντιπρόεδρος της Βιβλιοθήκης.
Η μετακίνηση στο εξωστρεφές, ο πολυχώρος πολιτισμού και το μεγάλο στοίχημα
Οι στοχεύσεις της Βιβλιοθήκης σήμερα είναι υψηλές αλλά απαιτούν σχεδιασμό. Ομόφωνα, τα τρία μέλη του Δ.Σ. της Βιβλιοθήκης επισημαίνουν τις λεπτομέρειές του:«Πρόκειται να μετακινηθούμε σε μία σύγχρονη δομή μεγάλης κλίμακας η οποία θα είναι αφορμή για την στέγαση ενός πολυχώρου πολιτισμού. Η ίδια η μετακίνηση και πρώτη λειτουργία της δομής αποτελεί εγχείρημα που παρουσιάζει προβλήματα και προκλήσεις. Πρόκειται, όμως, για μια στιγμή η οποία θα καθορίσει το πνευματικό γίγνεσθαι της περιοχής μας για ένα ευδιάκριτα μεγάλο διάστημα στο μέλλον. Η μετακίνηση, λοιπόν, είναι και μετακίνηση προτεραιοτήτων: από το μικρό στο μεγάλο, από το εσωστρεφές στο εξωστρεφές, από τη διαχείριση πραγματικοτήτων στον προσδιορισμό καλύτερων πραγματικοτήτων, από τη μνήμη στην ελεύθερη σκέψη.
Το μεγάλο στοίχημα για εμάς στη συγκεκριμένη συγκυρία είναι η αύξηση ταχυτήτων και η στελέχωση με τους ανθρώπους εκείνους που θα ταυτίσουν τη σταδιοδρομία τους με την ιστορία της Βιβλιοθήκης. Όσο κι αν ακούγεται αυτό ρομαντικό ή αναχρονιστικό, παραμένει το κύριο ερωτηματικό. Ο εκσυγχρονισμός, η υπεραξία και ο επικαιροποιημένος βηματισμός είναι μάλλον περισσότερο συμπτώματα των κατάλληλων ανθρώπων και της κατάλληλης λειτουργίας και λιγότερο απόρροια πολιτικών κατευθύνσεων. Εν ολίγοις, οι κυρίαρχες ανάγκες της εποχής παραμένουν οι γνωστές κλασσικές χωρίς παρεκκλίσεις: υψηλή στόχευση, συνέπεια, ομαδικότητα, πείσμα και κοινή πεποίθηση στις κοινές αποφάσεις.
Απώτερος σκοπός μας είναι να βάλουμε τις νέες στέρεες βάσεις για να γίνει η Βιβλιοθήκη μνημειώδης αλλά όχι μνημείο. Αυτή είναι, άλλωστε, η προϋπόθεση που θα αποδώσει στην περιοχή μας τον πνευματικό ρόλο που της αξίζει διεθνώς. Ο Δήμος Κοζάνης δεν είναι τίποτα λιγότερο από μία πρωτεύουσα ποιότητα. Και αυτό πρέπει να το αποδεικνύει συνεχώς και έμπρακτα. Σήμερα, η ευκαιρία του είναι η Δημοτική Βιβλιοθήκη. Οι τρόποι που θα το πετύχουμε αυτό είναι θέμα πεποίθησης, αν όχι πίστης. Και έχουμε την πίστη πως η Βιβλιοθήκη μας έχει να προσφέρει μυστικά και αλήθειες σε πολλούς ανθρώπους και λαούς που τα έχουν ανάγκη», καταλήγουν.
σχόλια