Το κινηματογραφικό δοκίμιο του Νεριτάν Ζιντζιρία για το Άγιο Όρος

ΝΕΡΙΤΑΝ ΖΙΝΤΖΙΡΙΑ-ΦΩΣ ΕΚ ΦΩΤΟΣ Facebook Twitter
Στο Άγιο Όρος έχει τρομερό ενδιαφέρον το ότι ο χρόνος τελικά σε εμποτίζει και καταλήγεις να είσαι ο χρονικογράφος της ανθρώπινης εξέλιξης.
0

Ένα ψάρι που ψυχορραγεί ανάμεσα στα δέντρα, μια σκοτεινή ανδρική φιγούρα πίσω από ένα θολό παραπέτασμα, η πρωινή πάχνη σε ένα δάσος με πυκνή βλάστηση, η θέα του ανταριασμένου Αιγαίου από το μπαλκόνι μιας μονής, ο ξύλινος ήχος του τάλαντου που καλεί για προσευχή, ένα ελάφι, πρόσωπα ενός άλλου αιώνα, ασκητές σε χειρωνακτικές εργασίες, μια κοπιαστική ανάβαση σε μια χιονισμένη πλαγιά. Δεκατρία λεπτά ασπρόμαυρου λυρισμού χωρίς λόγια, μια καταβύθιση σε έναν κόσμο αρχέγονο, μυστηριακό, αποκομμένο και αναλλοίωτο από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα. Η ταινία «Φῶς ἐκ Φωτός» του Νεριτάν Ζιντζιρία, που έντεκα χρόνια πριν εξέπληξε με τη μικρού μήκους ταινία του «Χαμομήλι», κέρδισε όχι μόνο το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο 46ο Διεθνές Φεστιβάλ Δράμας αλλά και μια θέση στην καρδιά όλων. 

— Θέλεις να μου πεις πώς ξεκίνησε η ιδέα να κάνεις μια ταινία για το Άγιο Όρος;
Ήρθα σε επαφή με την αγιορείτικη φωτογραφία το 2017, κατά τη διάρκεια ενός διερευνητικού ταξιδιού. Είχα πάρει μια ανάθεση από τον γνωστό αρχιτέκτονα Στέλιο Κόη, που είναι γεννημένος στην Ουρανούπολη, του οποίου όλη η εργασία έχει επηρεαστεί από τη μοναστηριακή αρχιτεκτονική. Όταν ετοιμάζαμε ένα βίντεο για να παρουσιάσουμε στο γραφείο του, του είπα ότι ήθελα να επισκεφθώ το Άγιο Όρος για να έχω πλήρη εικόνα του αντικειμένου.

Ήθελα να αποδώσω μια συγκεκριμένη αίσθηση, πέρα από την ωδή στο φιλμ, να μιλήσω για το τι σημαίνει η συνύπαρξη και να γίνεσαι κομμάτι ενός κόσμου. Ότι φτάνεις σε ένα σημείο απόλυτης ταύτισης με τον περιβάλλοντα χώρο.

Μπήκα μαζί με τον συνεργάτη μου στον ήχο, Λέανδρο Ντούνη, για να πάρουμε κάποια ηχοτοπία, με σεβασμό, γιατί δεν επιτρέπεται να φωτογραφίζεις χωρίς άδεια, αλλά είχα στο μυαλό μου τη χερτζοκική αντίληψη, ότι, αν σε πιάσουν, ζητάς συγγνώμη. Μέχρι που την τελευταία μέρα όντως με έπιασαν, αλλά με πολύ ευγενικό τρόπο, και με ρώτησαν τι τραβούσα. Είχα μαζί μου μια αναλογική και μια ψηφιακή κάμερα και τους έδειξα τι είχα τραβήξει. Oι φωτογραφίες άρεσαν και με ρώτησαν αν θα με ενδιέφερε να δω αυτές που έχει τραβήξει ένας αδελφός μοναχός. Έτσι πρωτοήρθα σε επαφή με αυτές τις φωτογραφίες.

Ο μοναχός που με ρώτησε, ο πατέρας Νήφωνας, ήταν εκείνος που είχε βρει τις φωτογραφικές γυάλινες πλάκες που ο ίδιος φρόντισε να αποκαταστήσει και να τις σαρώσει – σήμερα φυλάσσονται στη Μονή της Σίμωνος Πέτρας. Χάρη σε αυτόν έμαθα τα πάντα για την αγιορείτικη φωτογραφία. Επειδή εν τέλει επικεντρώθηκα στο έργο ενός συγκεκριμένου μοναχού, του ιεροδιάκονου Προκόπιου, είδα την ομορφιά του να είσαι αυτοδίδακτος, του να μαθαίνεις την τέχνη με αυτόν τον τρόπο. Όχι απαραίτητα για να εκφραστείς και να αναγνωριστείς καλλιτεχνικά αλλά για να διαφυλάξεις στο πέρασμα του χρόνου το όνομα και το πρόσωπο  των συνασκητών σου, των αδελφών μοναχών. 

ΝΕΡΙΤΑΝ ΖΙΝΤΖΙΡΙΑ-ΦΩΣ ΕΚ ΦΩΤΟΣ Facebook Twitter
Ξεκίνησα εντελώς διαισθητικά, καθώς, έχοντας προέλθει από τη μυθοπλασία, δεν ήξερα πώς να διαχειριστώ αυτόν τον κόσμο.

— Μια στάση ζωής που απέχει πάρα πολύ από τη σύγχρονη εποχή. Αυτό ήταν που σε έκανε να αποφασίσεις να το μεταφέρεις σε φιλμ; 
Εκείνο που με κράτησε τα πέντε χρόνια που διήρκεσε το όλο εγχείρημα και με έκανε να ξεκινήσω ήταν ότι κατά πάσα πιθανότητα ο Προκόπιος δεν είχε δει πολλές φωτογραφίες στη ζωή του, αλλά είχε στην κατοχή του κάμερα. Η φωτογραφία φτάνει στο Άγιο Όρος από Ρώσους εξερευνητές το 1845, οι οποίοι, φεύγοντας, άφησαν πίσω τους εξοπλισμό, ο οποίος όμως είχε πάθει ζημιά. Οι ντόπιοι μοναχοί βρήκαν αυτόν τον εξοπλισμό, τον αποκατέστησαν και ξεκίνησαν αλληλογραφία με την Κωνσταντινούπολη ώστε να μάθουν όλα τα σχετικά με τα χημικά και τη χρήση του.

— Τι γνωρίζεις για τον Προκόπιο; 
Ο ιεροδιάκονος Προκόπιος Καρυώτης, κατά κόσμον Παραδείσης Γαγάς, γεννήθηκε στον Πολύγυρο Χαλκιδικής και μπήκε στις Καρυές περίπου το 1863, σε ηλικία 20 ετών. Το ερώτημα που με απασχολούσε στην περίπτωσή του ήταν τι φωτογραφίζεις αν δεν έχεις δει φωτογραφίες, αλλά έχεις στην κατοχή σου κάμερα.

— Σε ποια εποχή ανήκουν οι φωτογραφίες που παρουσιάζεις; 
Η έντονη σειριακή φωτογραφική δράση ξεκινάει γύρω στο 1910. Η φωτογραφία αποτελούσε για εκείνον ένα κομμάτι της διακονίας του, ήταν όπως η ψαλτική και η αγιογραφία. 

— Αποκλείεται να είδε φωτογραφίες σε κάποιο ταξίδι του στη Θεσσαλονίκη;
Μην ξεχνάμε ότι δεν ήταν εύκολες οι μετακινήσεις, όπως σήμερα. Πιθανολογώ ότι δεν είχε έρθει σε επαφή με φωτογραφίες παρά μόνο μέσω αλληλογραφίας. Προσωπικά, για να ξεκινήσω ένα εγχείρημα, πρέπει να με διεγείρει και να ερεθίσει ορισμένα νευραλγικά σημεία. Αυτή ήταν, λοιπόν, η αφετηρία μου, μια αναζήτηση ενός πρώτου βλέμματος.

ΝΕΡΙΤΑΝ ΖΙΝΤΖΙΡΙΑ-ΦΩΣ ΕΚ ΦΩΤΟΣ Facebook Twitter
Ουσιαστικά, είναι ένα κινηματογραφικό δοκίμιο, υβρίδιο μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ.

— Βλέπουμε και κινηματογραφημένα στιγμιότυπα. Από πού προέρχονται; 
Αυτά είναι δικά μου, γυρισμένα ειδικά για την ταινία, αλλά και αρχειακό υλικό από το 1933 που μου εμπιστεύτηκε η Γερμανική Ταινιοθήκη. Αυτό προέκυψε από έρευνά μου για την κινούμενη εικόνα του ιεροδιακόνου Προκόπιου. Πέθανε το 1932 και έψαχνα οτιδήποτε μπορούσε να βρεθεί, έτσι εντόπισα κάποια σημεία στα αρχεία τους τα οποία λειτούργησαν σαν μαγιά για το υπόλοιπο υλικό.

ΦΩΣ
Η αφίσα του ντοκιμαντέρ

— Μας αποκαλύπτεται ένας κόσμος παράλληλος με τα ιστορικά γεγονότα και τις κοινωνικές διαστάσεις της περιόδου πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρατηρούμε πρόσωπα μιας άλλης εποχής.
Με τον μοντέρ μου, Γιώργο Αλεξίου, είχαμε τη διάθεση οι φωτογραφίες να κινούνται ακόμα πιο γρήγορα ώστε να φτάσουμε στο σημείο να υπάρχει η αίσθηση της ανωνυμίας, ότι όλοι είμαστε ένα, δηλαδή ότι δεν έχει σημασία ποιος αλλά το εκτόπισμά του. Ξεκίνησα εντελώς διαισθητικά, καθώς, έχοντας προέλθει από τη μυθοπλασία, δεν ήξερα πώς να διαχειριστώ αυτόν τον κόσμο. Ήθελα να αποδώσω μια συγκεκριμένη αίσθηση, πέρα από την ωδή στο φιλμ, να μιλήσω για το τι σημαίνει η συνύπαρξη και να γίνεσαι κομμάτι ενός κόσμου. Ότι φτάνεις σε ένα σημείο απόλυτης ταύτισης με τον περιβάλλοντα χώρο. 

— Το θεωρείς ντοκιμαντέρ ή μια πιο προσωπική κατάθεση; 
Ουσιαστικά, είναι ένα κινηματογραφικό δοκίμιο, υβρίδιο μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ. Εμπεριέχει σεκάνς που γυρίστηκαν εκτός Άγιου Όρους, την ανάβαση των μοναχών, που γυρίστηκαν εν μέσω πανδημίας και ήταν μια δύσκολη εμπειρία. Ήταν μια πλήρης παραγωγή με ηθοποιούς και κοστούμια. 

ΝΕΡΙΤΑΝ ΖΙΝΤΖΙΡΙΑ-ΦΩΣ ΕΚ ΦΩΤΟΣ Facebook Twitter
Εμένα με συγκίνησε το ότι με βοήθησε να πάψω να είμαι ο δημιουργός που ήμουν μέχρι τότε.

— Τι κοινό στοιχείο θα έλεγες ότι έχει με τις προηγούμενες ταινίες σου;
Μου αρέσει να βλέπω ανθρώπους που βρίσκονται σε καταστάσεις οι οποίες ορίζουν απόλυτα τη ζωή τους. Μου αρέσει να ρίχνω το βλέμμα μου σε αυτό που κάποιοι χαρακτηρίζουν περιθώριο, στα όρια της κοινωνικής πραγματικότητας. Η συγκεκριμένη ταινία μπορεί να μην έχει απόλυτη σχέση, αλλά ουσιαστικά έχει να κάνει με τον χρόνο και τις φιγούρες. Στο Άγιο Όρος έχει τρομερό ενδιαφέρον το ότι ο χρόνος σε εμποτίζει τελικά και έτσι γίνεσαι ο χρονικογράφος της ανθρώπινης εξέλιξης, το όργανο που καταγράφει ό,τι συμβαίνει. Εμένα με συγκίνησε το ότι με βοήθησε να πάψω να είμαι ο δημιουργός που ήμουν μέχρι τότε. Είχα στη διάθεσή μου επτά ώρες φιλμ. Μου πήρε πέντε χρόνια να το ολοκληρώσω, δεν είναι δυνατό να ασχοληθείς με κάτι που διέπεται από τον χρόνο και να μην αφήσεις τον χρόνο να σε διαπεράσει. 

— Από πόσες φωτογραφίες είχες να επιλέξεις;
Το αρχείο περιέχει 3.000 φωτογραφίες και κράτησα εν τέλει 73. Η τελική επιλογή έγινε με τη βοήθεια του πατρός Νήφωνα. Πρέπει να πω ότι έχουν βγάλει βιβλία, έχουν γίνει εκθέσεις, όπως αυτή πρόσφατα στον Έβρο και λίγο παλιότερα στη Φινλανδία. Είναι γνωστή και η αγιορείτικη φωτογραφία, όπως και ο ιεροδιάκονος Προκόπιος. 

— Οπότε δεν ήταν κρυφό υλικό.
Δεν έχει να κάνει με το αν κάτι είναι κρυφό αλλά με το πώς εγώ συναντήθηκα με αυτό. Είναι η σύζευξη με έναν άνθρωπο και ένα βλέμμα. Σχετίζεται με τη συνύπαρξη, είναι μια υπόθεση ουμανιστική. Στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ, όπου έκανε πρεμιέρα, με πλησίαζαν Ασιάτες, που έχουν εντελώς άλλες θρησκευτικές καταβολές, αλλά τους μίλησε η ταινία, το οντολογικό ζήτημα της ύπαρξης. Οπότε, από ένα σημείο και μετά, σημασία έχει πώς βλέπει εσένα η ταινία και πώς ανταποκρίνεσαι εσύ οργανικά σε κάτι τέτοιο. Εμένα μου συνέβη, ενώ δεν έχω ιδιαίτερη σχέση με την υπόθεση «αρχείο». Ένας φίλος χαρακτήρισε την ταινία ως «αρχαιολογία του βλέμματος», κάτι που βρήκα πολύ κολακευτικό. Το αρχείο, όταν αναμετρηθεί με τον χρόνο, αποκτάει μια άλλη ταυτότητα, γίνεται αφήγημα. 


 

Τρέιλερ του ντοκιμαντέρ

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Athos» στο Netflix: Από πού πάνε για το Άγιο Όρος;

Daily / «Athos» στο Netflix: Από πού πάνε για το Άγιο Όρος;

Παρά τις σκιές που έχουν κυκλώσει κατά καιρούς την Αθωνική Πολιτεία, είναι αναμφισβήτητη η έλξη που ασκεί στην κοινή συνείδηση το «άβατο» του Αγίου Όρους, που παρουσιάζεται με διακριτικό και ελκυστικό τρόπο στο γερμανικό ντοκιμαντέρ που βρίσκεται σταθερά στο top10 του ελληνικού Netflix.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

Οθόνες / Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

«Το άτακτο αγόρι του βρετανικού σινεμά βρήκε τον δρόμο του σε ώριμες επιλογές, είτε παίζοντας κάποιον αδυσώπητο κακό είτε αφήνοντας τα λακωνικά του διακριτικά σαν στάμπα, όνομα και πράγμα, σε σύντομες εμφανίσεις – εννοείται πως έχει υποδυθεί και τον διάβολο!»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Οθόνες / The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Η ταινία σημάδεψε μια γενιά εφήβων που φαντασιώνονταν ότι θα αντιστεκόντουσαν ηρωικά στους νταήδες που τους κακοποιούσαν καθημερινά. Και τώρα, ο μύθος επιστρέφει για έκτη φορά στην οθόνη, με πρωταγωνιστές τον Τζάκι Τσαν και τον Ραλφ Μάτσιο
THE LIFO TEAM
Ο άνθρωπος που έφερε την μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Daily / Ο άνθρωπος που έφερε τη μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Το ντοκιμαντέρ «Sunday Best: The untold story of Ed Sullivan» αναδεικνύει τη συμβολή του Εντ Σάλιβαν και της δημοφιλέστατης τηλεοπτικής εκπομπής του στην ανάδειξη τεράστιων μορφών της μαύρης μουσικής, από τη Nίνα Σιμόν και τον Τζέιμς Μπράουν μέχρι την Tίνα Τέρνερ και τον Στίβι Γουόντερ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Οθόνες / Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Με αφορμή τα σημερινά του γενέθλια, ανατρέχουμε στην καριέρα ενός ηθοποιού με την ερμηνευτική στόφα των μεγάλων ονομάτων του New Hollywood, μα καταδικασμένου να εργάζεται σε καιρούς που η κινηματογραφική βιομηχανία δεν ξέρει τι να κάνει μαζί του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Οθόνες / Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Η ελληνικής καταγωγής Αυστραλή σκηνοθέτιδα πίσω από το «Ten Pound Poms» μιλά στη LiFO για τη στάση των Αυστραλών απέναντι στους μετανάστες, την ταινία της που εξόργισε την ομογένεια, και το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος ακόμη κι όταν το έργο σου έχει δει πολύς κόσμος.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

Οι Αθηναίοι / Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

«Τρεις Χάριτες», «Βίρα τις Άγκυρες», «Δις εξαμαρτείν», «Safe Sex», «Το Κλάμα βγήκε από τον Παράδεισο», «Μπαμπάδες με ρούμι». Λίγοι μας έχουν κάνει να γελάσουμε τόσο τα τελευταία 30 χρόνια όσο ο Μιχάλης Ρέππας. Ο ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης που εξαιτίας του «το Τζέλα Δέλτα δεν είχε φουγάρα» αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Οθόνες / Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Μια ταινία που η Τζέιν Όστιν θα ήταν περήφανη να είχε σκηνοθετήσει, η Λίντσεϊ Λόχαν ανταλλάζει σώμα με την Τζέιμι Λι Κέρτις ξανά μετά από 22 χρόνια κι ένας μεταλλαγμένος Μπάμπι εκδικείται για τον θάνατο της μαμάς του. – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
«Νεαρές μητέρες»: Είναι καλοκαιρινή επιλογή μία ταινία των αδελφών Νταρντέν; 

The Review / «Νεαρές μητέρες»: Tα κατάφεραν πάλι οι αδελφοί Νταρντέν; 

Τι κάνει τις «νεαρές μητέρες» να ξεχωρίζουν από τις προηγούμενες δουλειές των Βέλγων δημιουργών; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητάνε για τη βραβευμένη ταινία που παίζεται στους θερινούς κινηματογράφους της Αθήνας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
American Apparel: Τα βρόμικα μυστικά της πιο ανατρεπτικής εταιρείας των ’00s

Οθόνες / American Apparel: Τα βρόμικα μυστικά της πιο ανατρεπτικής εταιρείας των ’00s

Η American Apparel πουλούσε απελευθέρωση, αλλά πίσω από τις βιτρίνες και το φίνο βαμβάκι το brand ήταν βουτηγμένο στα σκάνδαλα: σεξουαλική παρενόχληση, κατάχρηση εξουσίας και ένα εργασιακό κλίμα που κάθε άλλο παρά cool ήταν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Movies

Οθόνες / Η σπαρταριστή επιστροφή των «Τρελών Σφαιρών» και 9 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Ο Λίαμ Νίσον δείχνει την κωμική στόφα του, η Άλισον Μπρι και ο Ντέιβ Φράνκο πρωταγωνιστούν στην πιο αναμενόμενη ταινία τρόμου της χρονιάς, η νέα ταινία των αδερφών Νταρντέν και 4 επανεκδόσεις – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
Είδαμε την ταινία που διασκευάζει ο Γιώργος Λάνθιμος

Οθόνες / Η ταινία στην οποία βασίστηκε ο Λάνθιμος: Ένα κρυμμένο νοτιοκορεατικό διαμάντι

Η επικείμενη κυκλοφορία του «Bugonia» στάθηκε αφορμή για να επισκεφτούμε ξανά την κινηματογραφική του πηγή, το cult «Save the Green Planet!», έναν από τους κρυμμένους θησαυρούς του νοτιοκορεατικού σινεμά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ