Mark Mazower: Όσα δεν είπες
Tο «Όσα δεν είπες», μια τρυφερή και οξυδερκής αφήγηση, τα απομνημονεύματα ενός διακεκριμένου ιστορικού, εξερευνά τις ευρωπαϊκές συγκρούσεις του 20ού αιώνα μέσα από τη ζωή, τις ελπίδες και τα όνειρα μίας και μοναδικής οικογένειας – της οικογένειας του συγγραφέα. Διερευνώντας τις ιδιαίτερες και συγκινητικές ιστορίες των μελών της, ο Μαρκ Μαζάουερ αφηγείται τις θυσίες και τις σιωπές που σφράγισαν μια γενιά και τους απογόνους της. Η μοίρα θέλησε μέλη της οικογένειας να βιώσουν την πολιορκία του Στάλινγκραντ, τον εγκλεισμό στο γκέτο της Βίλνας, την Κατοχή στο Παρίσι, ή να βρεθούν ακόμα και στις γραμμές της Βέρμαχτ. Ο Βρετανός πατέρας του, γιος Ρωσοεβραίων εμιγκρέδων που διέφυγαν από τους μπολσεβίκους, τον εμφύλιο και την επανάσταση και εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο, υπήρξε ο τυχερός της οικογένειας. Ο Μαξ, ο παππούς του συγγραφέα, ένας σοσιαλιστής που είχε αγωνιστεί στα οδοφράγματα κατά των στρατιωτών του τσάρου, δεν μίλησε ποτέ γι' αυτό. Η Φρούμα, η γυναίκα του Μαξ, προερχόταν από μια οικογένεια η οποία, αν και δοκιμάστηκε από τις Μεγάλες Εκκαθαρίσεις, κατόρθωσε να βρει τον δρόμο της στη σοβιετική κοινωνία.
Εκατό χρόνια μετά τη Ρωσική Επανάσταση, το «Όσα δεν είπες» ξετυλίγει την ιστορία ενός σοσιαλισμού που έχει διαγραφεί από τη μνήμη – του παθιασμένου ουμανιστικού σοσιαλισμού που είχε απήχηση σε ευρύ φάσμα ανθρώπων. Παράλληλα, εξερευνά την απροσδόκητη ευτυχία που ενδέχεται να περιμένει τους χαμένους της Ιστορίας, τη δύναμη της φιλίας, καθώς και της αγάπης για έναν τόπο, ένα αίσθημα που επέτρεψε στον γιο του Μαξ και της Φρούμα να θεωρήσει πατρίδα του την Αγγλία.
