«Το ντοκιμαντέρ ΙΧΘΥΣ ξεκίνησε ως ένα σπουδαστικό πρότζεκτ, μια εργασία για την SAE όπου έκανα digital film making και ήρθα σε επαφή με αυτή την οικογένεια εντελώς τυχαία» λέει ο Χρήστος Καραλιάς, σκηνοθέτης της ταινίας και ένας εκ των δύο δημιουργών της (την έφτιαξε μαζί με τον Παναγιώτη Ποντικίδη, που έκανε την παραγωγή). «Είχαμε πάει αρχικά για τον μεγαλύτερο γιο της οικογένειας, τον Αθανάσιο, ο οποίος το 2014 είχε κερδίσει το διαγωνισμό cosplay στο Comic Con, εδώ, στην Αθήνα. Είχε φτιάξει μια στολή του Ezio Firenze από το Assassin's Creed και είχαμε πάει να του πάρουμε συνέντευξη για να κάνουμε ντοκιμαντέρ αυτό το θέμα.
Αυτός μας κάλεσε στο σπίτι του για τη συνέντευξη γιατί δεν πολύ-βγαίνει από το σπίτι, ούτε αυτός ούτε η υπόλοιπη οικογένεια, και όταν πήγαμε εκεί και είδαμε την κατάσταση στο σπίτι, τον τρόπο που οι γονείς έχουν διαχειριστεί τη ζωή των παιδιών τους, αποφασίσαμε ότι θέλουμε να ασχοληθούμε με αυτό το πράγμα. Τους το είπαμε και μας είπαν «κάντε ό,τι σας φωτίσει ο θεός». Είναι μία εξαμελής οικογένεια, ο πατέρας είναι γιατρός σε μεγάλο νοσοκομείο και η μητέρα πριν έρθουν στην Ελλάδα δούλευε ως δασκάλα. Έχουν έρθει από την Αμερική, ο πατέρας είναι ελληνικής καταγωγής, η μητέρα κατάγεται από τη Σερβία, αλλά τα παιδιά έχουν γεννηθεί όλα στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια οικογένεια αρκετά θρησκευόμενη με τέσσερα παιδιά: τον Αθανάσιο, τον Αρσένιο, τον Αλέξιο και την Αγάπη.
— Όλα με όνομα που ξεκινάει από Α! Και τι το ιδιαίτερο έχει αυτή η οικογένεια;
Το ιδιαίτερο με την όλη υπόθεση είναι ότι ζουν σε προάστιο σε ένα σπίτι με έναν πολύ ψηλό φράκτη και πίσω από αυτόν τον φράκτη έχουν φτιάξει την φάση τους.
— Ακούγεται κάπως σαν το σκηνικό από τον Κυνόδοντα.
Mόνο οπτικά θα μπορούσες να το παραλληλίσεις με τον Κυνόδοντα, ειδικά ο φράκτης μοιάζει πάρα πολύ. Δεν υπάρχει όμως τέτοια μορφή επιβολής. Τα παιδιά έχουν γεννηθεί μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το οποίο δεν είχε πολλές απαγορεύσεις, είχε όμως ένα πλαίσιο που σου έλεγαν θα αναλάβεις τις συνέπειες των πράξεών σου. Και αυτό όχι με την έννοια τόσο την τιμωρητική.
— Τι σημαίνει αυτό;
Δεν υπάρχει έντονα το στοιχείο της επιβολής. Τα παιδιά κάνουν τις επιλογές τους. Τώρα, το αν υπάρχει μια εσωτερικευμένη εξουσία στα παιδιά, αυτό είναι άλλο θέμα. Μπαίνοντας σε αυτή την οικογένεια, είδαμε ότι τα παιδιά κάνουν μαθήματα στο σπίτι, home schooling…
— Δεν έχουν πάει ποτέ σχολείο;
Έχουν κάνει μικρά διαλείμματα παρακολούθησης σχολείου. Έχουν γράψει τα παιδιά τους σε ιδιωτικό, κι έχουν κάνει μια συνεννόηση οπότε πάνε να δώσουν τις εξετάσεις και παρακολουθούν και κάποια πράγματα που είναι απαραίτητο να παρακολουθήσουν. Η μητέρα τους είναι δασκάλα, ούτως ή άλλως, και έχει αναλάβει να κάνει τα μαθήματα στο σπίτι στα παιδιά, μέχρι κάποια ηλικία.
— Οk, αλλά στο σχολείο δεν πας μόνο για να πάρεις γνώσεις, πας και να κοινωνικοποιηθείς, τα παιδιά αυτά πώς είναι;
Η δική μου άποψη είναι ότι τα παιδιά αυτά είναι πάρα πολύ επιδέξια, πάρα πολύ έξυπνα και πολύ χαρούμενα επίσης. Οι ανάγκες που μπορεί να έχουν από την πλευρά της κοινωνικοποίησης καλύπτονται. Είναι τέσσερα αδέρφια έτσι κι αλλιώς, έχουν σχέση με τους γείτονες που έχουν και αυτοί πολλά παιδιά, είναι νορμάλ παιδιά με φίλους… Το πολύ βασικό είναι ότι μπαίνεις στο χώρο τους και βλέπεις ένα χαρούμενο σπίτι που είναι πολύ δύσκολο να το δεις γενικά. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν μια αντισυμβατικότητα πολύ περίεργη, η οποία δεν είναι απαραίτητα καλή ή κακή. Σίγουρα, όμως, είναι μακριά από την νεοελληνική αντίληψη του πώς μεγαλώνεις παιδιά.
— Όταν λες ότι είναι θρησκευόμενοι τι εννοείς, ανήκουν σε κάποια σέχτα;
Όχι. Είναι χριστιανοί ορθόδοξοι και οι δύο γονείς. Ο πατέρας της μαμάς, μάλιστα, ήταν παπάς ορθόδοξος στη Σερβία.
— Θρησκευόμενοι, που ζουν απομονωμένοι, το πρώτο πράγμα που μου φέρνουν στο μυαλό είναι οι Άμις.
Δεν είναι, καμία σχέση. Απλά έχουν μια πιο πρωτοχριστιανική ορθόδοξη αντίληψη για τη θρησκεία. Από κει και πέρα, μέσα στο σπίτι ασχολούνται με πολλές δραστηριότητες, τις οποίες δύσκολα φαντάζεται κάποιος που έχει στο νου του τον τυπικό θρησκευόμενο ορθόδοξο. Αυτό είναι κάτι που το αναφέρει ο μεγαλύτερος γιος, ο μόνος από τα παιδιά που μιλάει στη συνέντευξη, ο οποίος όταν ξεκινήσαμε τα γυρίσματα ήταν 18 χρονών. Τον πετύχαμε στο μεταίχμιο, πριν φύγει από το σπίτι και τον ακολουθήσαμε μέχρι τα 20 του. Ο Αθανάσιος, λοιπόν, μας έλεγε ότι δεν νιώθει την ανάγκη να βγαίνει έξω, όπως κάνουν τα άλλα παιδιά που πηγαίνουν στα «καφενεία». Κι αυτός είχε συγκεκριμένα ενδιαφέροντα, τα οποία αν τον έκαναν να βγει έξω από το σπίτι το έκανε, και μάλιστα χωρίς δυσκολία. Η μόνη δυσκολία ήταν ότι μένουν μακριά απ'το κέντρο και θα έπρεπε με κάποιον τρόπο να μετακινηθεί. Κατά τ' άλλα, και στο Comic Con πήγε, και κέρδισε το cosplay, τους είχαμε δει και σε μια εκδήλωση του σχολείου όπου έπαιζαν μουσική.
Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς, αν τελικά αυτή η εκπαίδευση στο σπίτι τους έκανε καλό ή κακό, θα φανεί στην πορεία, αλλά τα παιδιά αυτά κάνουν δουλειές στο σπίτι που ένα παιδάκι μιας τυπικής ελληνικής οικογένειας δεν θα έκανε.
— Από τι τα προστατεύουν τα παιδιά τους, γιατί το έκαναν όλο αυτό;
Αρχικά να πω ότι έχουν μεγάλη εμπιστοσύνη στις επιλογές τους, και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που δέχτηκαν να τους κινηματογραφήσω. Το έκαναν αυτό γιατί δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, γενικότερα στα εκπαιδευτικά συστήματα με τον τρόπο που είναι δομημένα, δηλαδή σου λένε σαν επιχείρημα ότι είναι αντιανθρώπινο να βάζεις όλα τα παιδιά να μαθαίνουν το ίδιο πράγμα στην ίδια χρονική στιγμή, απλά επειδή έτυχε να γεννηθούν τον ίδιο χρόνο. Η μητέρα μας περιγράφει πώς ήταν η εμπειρία να διδάσκει τα παιδιά της στο σπίτι και πόσο διαφορετικό είναι από την εμπειρία του σχολείου. Αν κάποιος προσπεράσει την προκατάληψη που μπορεί να έχει όταν ακούσει ότι πρόκειται για μια θρησκευόμενη οικογένεια η οποία ζει πίσω από έναν μεγάλο φράκτη, και δεν στέλνει τα παιδιά της στο σχολείο, θα δει ότι οι συνθήκες που μεγαλώνουν αυτά τα παιδιά είναι πολύ καλές.
— Όταν λες θρησκευόμενη τι εννοείς;
Όχι θρησκόληπτη. Δεν υπάρχουν απαγορεύσεις. Τα παιδιά έχουν μεγαλώσει σε ένα σπίτι, όμως, που η πίστη στο Χριστό είναι πολύ έντονη. Το κέντρο της ζωής τους είναι η ενορία. Σε αυτά τα ερωτήματα οι εικόνες τις ταινίας απαντούν από μόνες τους. Όταν ξεκινήσαμε να κινηματογραφούμε την ιστορία τους, ο μεγάλος γιος είχε πει ότι «ιδανικά εγώ θα ήθελα να πάω στην Αμερική να σπουδάσω film scoring, soundtrack και τέτοια». Δηλαδή τα παιδιά έχουν φιλοδοξίες και οι γονείς τους τα στηρίζουν.
— Οπότε, δεν μπορείς να πεις ότι δεν πέτυχαν ως γονείς. Γιατί οι περισσότεροι γονείς αυτό θα θεωρούσαν επιτυχία, να δουν το παιδί τους σε μία καλή σχολή. Και στην ουσία δεν είναι πολύ διαφορετικό το να μεγαλώνει ένα παιδί σε ένα χωριό ή μια μικρή επαρχιακή πόλη από το να μεγαλώνει περιτριγυρισμένο από ένα φράκτη. Ίσα-ίσα, που αν δεν πάει σχολείο γλιτώνει και από τη πιθανότητα να πέσει σε κακούς δασκάλους και το μπούλινγκ από τα άλλα παιδιά. Το μόνο που έχει σημασία είναι οι συνθήκες που μεγαλώνει και τα ερεθίσματα που δέχεται. Για τα πιο πολλά παιδιά το μόνο ερέθισμα που έχουν είναι το ίντερνετ. Αυτοί χρησιμοποιούν ίντερνετ;
Χρησιμοποιούν, ναι.
— Το ενδιαφέρον της ιστορίας είναι ότι η αυτή η οικογένεια, ενώ μεγάλωσε τα παιδιά της με έναν εντελώς ανορθόδοξο για τους πολλούς τρόπο, ξένο για την ελληνική πραγματικότητα, έχει βγάλει μια χαρά παιδιά.
Εμείς που παρακολουθήσαμε για λίγο την όλη διαδικασία του home schooling ήταν εντυπωσιακή. Η μαμά μπορούσε να διδάσκει μαθηματικά φτιάχνοντας πίτα και βάζοντας να υπολογίσουν τα ml, τα κιλά και τα γραμμάρια. Με διαδραστικούς τρόπους. Φυσικά το home schooling δεν είναι κάτι που έχει πέσει από τον ουρανό, στην Αμερική και σε κάποιες αγγλοσαξονικές χώρες υπάρχουν πολλά παραδείγματα.
— Είναι και ο πιο αρχαίος τρόπος μάθησης. Αλλά κι εδώ σημασία έχει ποιος και τι θα σε διδάξει. Εκτός από τα μαθήματα, τι άλλο κάνουν για να περάσουν την ημέρα τους;
Υπάρχουν διάφορες δραστηριότητες, από πιο αγροτικές μέχρι πιο καλλιτεχνικές και τεχνολογικές. Είναι εντελώς διαφορετικές συνθήκες από τις οποίες θα μεγάλωνε ένα παιδί στην Ελλάδα, όπως θα δείτε και στην ταινία. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι που έχουν χάσει αυτά τα παιδιά σε σχέση με ένα παιδί που πάει σχολείο. Εγώ, έχοντας πάει σε ένα συνοικιακό σχολείο, είχα φίλους από μικρός. Αυτό ήταν το πιο μεγάλο μου κέρδος. Αυτοί όμως το έχουν ούτως ή άλλως αυτό το πράγμα. Έχουν φίλους στην ηλικία τους που είναι κοντά τους. Έχουν παρέα. Από άποψης ικανοτήτων, εξυπνάδας και γνώσεων, βρίσκονται σε καλύτερο επίπεδο από ένα παιδί που θα πήγαινε σχολείο. Είναι πολύ λιγότερο μαμόθρευτα από τα πιο πολλά παιδιά μιας τυπικής ελληνικής οικογένειας. Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς αν τελικά αυτή η εκπαίδευση στο σπίτι τους έκανε καλό ή κακό, θα φανεί στην πορεία, αλλά τα παιδιά αυτά κάνουν δουλειές στο σπίτι που ένα παιδάκι μιας τυπικής ελληνικής οικογένειας δεν θα έκανε. Τα κάνουν όλα οι γονείς του. Το σπίτι αυτών των ανθρώπων είναι εξαιρετικά ανοιχτό σε κόσμο. Και η οικογένεια δεν μένει εντελώς περιορισμένη μέσα στο σπίτι. Πάνε διακοπές, για φαγητό, ο Αθανάσιος τα δύο αυτά χρόνια που κινηματογραφούσαμε πήγαινε ωδείο. Έχουν φροντίσει να τους παρέχουν όλα όσα χρειάζονται και τους δίνουν κίνητρα να δημιουργήσουν. Ο Αθανάσιος φτιάχνει μόνος του τις στολές του και είναι εξαιρετικός, επεξεργάζεται δέρμα και τα Χριστούγεννα που ήρθε για διακοπές έφτιαξε μόνος του ένα παλτό για το χειμώνα. Είναι μια οικογένεια που σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται να έχει αντιφάσεις, αλλά πρόκειται για μια εξαιρετική περίπτωση που ξεδιπλώνεται μέσα στο ντοκιμαντέρ και γεννάει ερωτήματα για το τι είναι σωστό και τι λάθος, όταν μεγαλώνεις ένα παιδί.
— Πότε θα παιχτεί η ταινία στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;
Στις 9 και 10 Μαρτίου.
ΙΧΘΥΣ, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΑΛΙΑΣ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ: PANO PONTI. Η ταινία θα προβληθεί στις 9 και 10 Μαρτίου στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
ichthysmovie.com
