Ο #psofos στα ελληνικά social media

Ο #psofos στα ελληνικά social media Facebook Twitter
8

Oι περισσότερο αυτομαστιγούμενοι Έλληνες ανάμεσά μας συχνά αναμασούν (αναμασάμε) το γνωστό ανέκδοτο με την "κατσίκα του γείτονα" που αποτελεί -υποτίθεται- το άπαν του φθόνου και , εν τέλει, του κοινωνικού αυτοματισμού που μας θέλει να στρεφόμαστε πάντοτε εναντίον του διπλανού μας. Πάγιο τμήμα του περιλάλητου ελληνικού "ίχνους", όπως ισχυρίζονται μερικοί, ή στιλβοποίηση του εποικοδομήματος, όπως θεωρητικοποιούν άλλοι; Ίσως το θέμα δεν είναι καν τοποθετημένο στην βάση του εθνικού ή μη χαρακτηριστικού, αλλά αποτελεί πανανθρώπινη "παγίδα" αξιών.

 

Όπως λέει ο Νίτσε "Οι άνθρωποι δεν ντρέπονται να σκεφτούν κάτι βρώμικο, νιώθουν ωστόσο ντροπή μόλις τους περάσει η ιδέα ότι οι άλλοι μπορεί να τους θεωρήσουν ικανούς για τέτοιες βρώμικες σκέψεις". Η επιχαιρεκακία όμως αποτολμά και λογική υπέρβαση και βάζει το υποκείμενο να χαίρεται κι από πάνω με την δυστυχία του γείτονα!

 

Η "επιχαιρεκακία" που αναφέρει ο Αριστοτέλης στα "Ηθικά Νικομάχεια" δεν συνάδει με το γνωστό τριαδικό σχήμα του για τις ηθικές ποιότητες (που σε γενικές γραμμές διπλασιάζει τις απαξίες σε σχέση με τις αξίες, πρόκειται για την ελληνική πατέντα του "μέτρου"!). Αντίθετα ομαδοποιείται με τον φθόνο και την αναισχυντία, ποιότητες πάντοτε κακές σύμφωνα με τον φιλόσοφο. Φθόνος είναι η ζήλεια για την ευτυχία του άλλου, το κέντημα της ψυχής στην ενόχληση γι'αυτήν (η κατσίκα του γείτονα του ανεκδότου μας). Όσο για την αναισχυντία, αυτή προυποθέτει την έλλειψη αιδούς (δεν χολοσκάμε για το θάνατο της κατσίκας του γείτονα κι ας του δημιουργεί πρόβλημα), ενώ όπως λέει ο Νίτσε "Οι άνθρωποι δεν ντρέπονται να σκεφτούν κάτι βρώμικο, νιώθουν ωστόσο ντροπή μόλις τους περάσει η ιδέα ότι οι άλλοι μπορεί να τους θεωρήσουν ικανούς για τέτοιες βρώμικες σκέψεις". Η επιχαιρεκακία όμως αποτολμά και λογική υπέρβαση και βάζει το υποκείμενο να χαίρεται κι από πάνω με την δυστυχία του γείτονα!

Ως εδώ περίπου καλά. Πόσοι από μας άραγε χρησιμοποιούμε έστω την λέξη "χαιρεκακία" στην καθημερινότητά μας; Oι λέξεις αντανακλούν τα αισθήματα και τις σκέψεις και με την σειρά τους διαπλάθουν νέα αισθήματα και νέες σκέψεις. Γι'αυτό τον λόγο η ένδεια της γλώσσας κλείνει τους ορίζοντές μας, αλλά αυτό είναι ίσως άλλη ιστορία για άλλη μέρα. Στο προκείμενο, η επιχαιρεκακία επιβιώνει στην γερμανική λέξη Schaudenfreude, που σημαίνει κατά λέξη "χαρά με την δυστυχία του άλλου". Μάλιστα στην Αγγλική έρχεται "δανεική" (και όχι Δανική), έχει θέση ουσιαστικού και μερικές φορές γράφεται με κεφαλαίο κατά μίμησιν της αντίστοιχης Γερμανικής. (Κι ας μη βιαστούμε να ζωγραφίσουμε μουστακάκια & κερατάκια στα σκίτσα που απεικονίζουν την κυρία Μέρκελ, αντίστοιχες λέξεις υπάρχουν στα Ολλανδικά, στα Νορβηγικά, στα Σουηδικά, στα Φιλανδικά -βλέπετε κάποιο pattern?- και στα Αραβικά).

Ποια άγρια, χθόνια χαρά, παράλογη κι όμως θρεφόμενη με την ακύρωση, την πτώση του Εσύ, ταλανίζει τα έσω μας και μας κάνει να γελάμε με τα κλασσικά gags της κωμωδίας slapstick, όπου ο τύπος που πατάει την μπανάνα γλυστράει φαρδύς πλατύς κάτω, το δύστυχο κογιότ περνά από τα 40 κύματα κυνηγώντας (μάταια) τον Road Runner κι ο δύστυχος που τρώει τις τούρτες κατά πρόσωπο ωθεί μικρούς- μεγάλους σε ξεκαρδίσματα; Που ήταν η καρδιά μας και το "ξεκάρδισμα" μας την τράβηξε λίγο εκτός της φυσικής της θέσης; Σίγουρα όχι με τον συμπάσχοντα "πλησίοντα" του εβραιο-χριστιανικού ιδεώδους με τον οποίο γαλουχούμεθα.

Η "επιχαιρεκακία" που αναφέρει ο Αριστοτέλης στα "Ηθικά Νικομάχεια" ομαδοποιείται με τον φθόνο και την αναισχυντία, ποιότητες πάντοτε κακές σύμφωνα με τον φιλόσοφο.

 

 

Πράγμα που ίσως εξηγεί την ετυμολογική έστω προέλευση της λέξης που χαρακτηρίζει αυτή την αυτάρεσκη επιθετικότητα, αυτή την αλαζονική απανθρωπιά. Στην φυσική ροπή του ενστίκτου που θρέφει τον Παγανισμό φαίνεται απόλυτα αναμενόμενο, η υπέρβαση του δυνατού κι η τελική επικράτησή του. Στους υπερβόρειους που χτίζουν με βάση τον αρχέγονο φυσικό νόμο και σκοντάφτουν στον Λουθηρανισμό και τον Καλβινισμό, το Schadenfreude, η χαρά με την δυστυχία του άλλου, παίρνει την μορφή μιας ξινής εκδίκησης γιατί κάποιος άλλος ζει κάτω από τα φώτα μιας υπέρλαμπρης Μεσογείου. Ένας μικρός σαδισμός, να, ίσα που πατάει η γάτα, "το να ξυπνάς νυκτοφύλακες, να μαθαίνεις ότι ο αριστούχος της τάξης πήρε Β ή να βλέπεις ποδοσφαιριστές να δέχονται tackling", όπως αναφέρει το Urban Dictionary. Ένα "καλά να πάθετε".

 

Μια κρυμμένη άφατη θλίψη.

 

Όμως όσο στυφή είναι η γεύση που μου μένει από το γλυκό που εσένα σου έπεσε στο πάτωμα πριν καν το δοκιμάσεις, όσο κενή, άκυρη και μοναχική είναι η χαρά μου για την δυστυχία σου, τόσο αντίθετη είναι η σανσκριτική έννοια της mudita, η αδόλευτη κι ανόθευτη χαρά για την πρόοδο και επιτυχία των άλλων. Παράλληλη λέξη (naches) υπάρχει και στα Yiddish, την γλώσσα των Εβραίων Ασκενάζι. Κι αναρωτιέται κανείς πως το ιδανικό της mudita, της "επιχαιρεκαλοσύνης" για να γίνω για λίγο γλωσσοπλάστης, συνεβίωσε με την Schadenfreude. Προφανώς για να ευοδώνεται και να πριμοδοτείται στον πίνακα των αξιών η χαρά για την ευτυχία των άλλων, το αντίθετό της, η βδελυρή και νοσηρή Schadenfreude υφίστατο οπωσδήποτε. Όπως λέγαμε και προηγουμένως η γλώσσα αντανακλά την σκέψη και το αίσθημα!

Και με τι αίσθημα "δικαίου" άραγε σήμερα επιχαιρόμαστε ευχόμενοι #psofo στα social media, σχολιάζοντας στην δημόσια κονίστρα επιρρίπτοντας κατάρες, και υποπτευόμενοι μύρια μηχανεύματα πίσω από μια παροδική ευτυχή στιγμή; Στην δική μας συγχορδία συνθηκών οι σκοτεινές κι ελάσσονες νότες παίρνουν την πρωτοκαθεδρία για να γίνουν μείζονες και κυρίαρχες. Η κατσίκα του γείτονα συνεχίζει την βοσκή μέχρι το γρασίδι να μολυνθεί από τον δηλητηριασμένο υδροφόρο ορίζοντα που θα παρασύρει κι εμάς στο διάβα του. Αλλά κι αυτό ακόμα είναι μια ψευδεπίγραφη αρετή, αφού όπως λένε οι Παροιμίαι Σολομώντος (κδ' 17-18) " Στην πτώση του εχθρού σου, μη χαρείς, και στο γλίστρημά του, ας μην ευφραίνεται η καρδιά σου. Μήπως, κάποτε, ο Κύριος δει, κι αυτό φανεί κακό στα μάτια του, και μεταστρέψει τον θυμό του απ'αυτόν."

Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο.

 

Οπτική Γωνία
8

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Μήπως οι εχθροί της «σώζουν» την Ευρώπη (που προκαλεί πλήξη στους άλλους);

Οπτική Γωνία / Μήπως οι εχθροί της «σώζουν» την Ευρώπη (που προκαλεί πλήξη στους άλλους);

Όσο τα θέματα της Ευρώπης θεωρούνται συζητήσεις που δεν «πουλάνε» δημοσιογραφικά ή θέματα επίδειξης λαμπερών ονομάτων, τόσο η Ευρώπη θα συναρπάζει κυρίως τους εχθρούς της.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Γιατί πεθαίνουν τα πλατάνια;

Ρεπορτάζ / Γιατί πεθαίνουν τα πλατάνια στην Ελλάδα;

Μια μεγάλη οικολογική καταστροφή βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλη τη χώρα. Πολύτιμα οικοσυστήματα πλατάνων νεκρώνονται από μια μολυσματική ασθένεια, η οποία μέχρι στιγμής αποδεικνύεται ανίκητη και έχει αποδεκατίσει χιλιάδες δέντρα. Υπάρχει λύση;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα δεν είναι πια εντελώς «ξεκρέμαστα»

Ρεπορτάζ / Τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα δεν είναι πια εντελώς «ξεκρέμαστα»

Χρειάστηκαν επίμονες προσπάθειες από πολλούς ανθρώπους και φορείς, όμως το ζήτημα της φροντίδας των ασυνόδευτων παιδιών-προσφύγων, που είχε επανειλημμένως εκθέσει τη χώρα, φαίνεται ότι διευθετείται πλέον αρκετά ικανοποιητικά. Εξίσου μεγάλη σημασία έχει όμως το «μετά», καθώς μέχρι πρόσφατα, όσα παιδιά ενηλικιώνονταν, βρίσκονταν κυριολεκτικά στον «αέρα», κάτι που πλέον αλλάζει χάρη σε προγράμματα όπως αυτό του Κέντρου Κυψέλη που τρέχουν η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και η IRC Hellas. Ο Κασμίρ και ο Ουσμάν, που πλέον ενηλικιώθηκαν, θέλουν να ζήσουν μόνιμα στην Ελλάδα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Τραμπ και η μαύρη μειονότητα

Οπτική Γωνία / Ο Τραμπ και η μαύρη μειονότητα

Ο Τραμπ συνεχίζει απτόητος να επιμένει ότι συκοφαντείται με στόχο την περιθωριοποίησή του, όπως συμβαίνει με τους Μαύρους Αμερικανούς. Επιμένει ότι, αντίθετα με τις «συκοφαντίες», δεν ήταν και δεν είναι καθόλου ρατσιστής.
ΑΝΝΑ ΦΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ
Αριστείδης Χατζής: «Εκπαιδευτικοί μιλούν για το 1821 ως γυμνασιάρχες της δεκαετίας του 1950»

Οπτική Γωνία / «Εκπαιδευτικοί μιλούν για το 1821 σαν γυμνασιάρχες της δεκαετίας του 1950»

Το νόημα της εθνικής επετείου, τα κομβικά γεγονότα, οι πρωταγωνιστές και οι παρελάσεις. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ, Αριστείδης Χατζής.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το φάντασμα του πολέμου πλανιέται πάνω από την Ευρώπη; 

Μ. Καραγιάννης / Το φάντασμα του πολέμου πλανιέται πάνω από την Ευρώπη; 

Πόσο πιθανή είναι η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού; Οδηγείται η Ευρώπη σε πολεμική αναμέτρηση με τη Ρωσία; Και πόσο θα επηρεάσει μια πιθανή εκλογή του Τραμπ; Απαντά ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Μάνος Καραγιάννης. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η κοινωνική δυσαρέσκεια και οι ανατροπές που καταγράφονται για πρώτη φορά στις δημοσκοπήσεις

Οπτική Γωνία / Η κοινωνική δυσαρέσκεια και οι ανατροπές που καταγράφονται για πρώτη φορά στις δημοσκοπήσεις

Οι μισοί σχεδόν ψηφοφόροι απαντούν στις δημοσκοπήσεις ότι θα πάνε στην κάλπη των ευρωεκλογών για να στείλουν μήνυμα στο κόμμα που ψήφισαν στις εθνικές εκλογές.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Μας πολιορκούν, αλλά ούτε το Δίπορτο θα κλείσει, ούτε το κτίριο πουλήθηκε»

Αθήνα / «Μας πολιορκούν, αλλά ούτε το Δίπορτο θα κλείσει, ούτε το κτίριο πουλήθηκε»

Ο Χρήστος Μαργαρίτης, συνιδιοκτήτης του νεοκλασικού (γωνία Θεάτρου και Σωκράτους) στο υπόγειο του οποίου στεγάζεται η θρυλική ταβέρνα, διαψεύδει τα περί πώλησής του και ξετυλίγει την ιστορία του πατρικού του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
σπιρτζης καραμανλής

Οπτική Γωνία / Τα Τέμπη, η ευθύνη των υπουργών και η υποκρισία

Άλλη μία εξεταστική επιτροπή της Βουλής ολοκληρώθηκε χωρίς να καταλήξει πουθενά, με τα κόμματα να δίνουν τη μάχη των εντυπώσεων. Η Δικαιοσύνη, όμως, συνεχίζει την έρευνα και όλα παραμένουν ανοιχτά.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μετς: Μια τριπλή ζημιά στον αρχαιολογικό και αρχιτεκτονικό πλούτο από τον δήμο Αθηναίων

Ρεπορτάζ / Μετς: Μια τριπλή ζημιά στον αρχαιολογικό και αρχιτεκτονικό πλούτο από τον δήμο Αθηναίων

Ο Δήμος ετοιμάζεται να κατεδαφίσει μια από τις παλαιότερες κατοικίες της Αθήνας, υπονομεύοντας την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Αγροτέρας Αρτέμιδος.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ποιος φοβάται τη Μαρίνα Σάττι;/ Ζάρι: Μια πικρή «ερωτική εξομολόγηση»/

Οπτική Γωνία / Ποιος φοβάται τη Μαρίνα Σάττι;

Καρυάτιδες, συρτάκι, χωριάτικη και τζατζίκι, meraki, παντιλίκια στον Λυκαβηττό. Το «Ζάρι» μοιάζει με μια πικρή ερωτική εξομολόγηση, με αρκετή διάθεση αυτοσαρκασμού. Αντέχουμε να δούμε το πρόσωπό μας στον καθρέφτη;
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ

σχόλια

4 σχόλια
Ο Αλφεικός Heathen Κόσμος αυτοδημιούργητος καί φυσικά εξελιζόμενος θά συνεχίσει νά προσφέρει χυμώδεις ερωτικά απελευθερωμένες γυναίκες, μέσα από τίς πλέον αγωνιώδεις αντιπαραθέσεις. Οι άλλοι φύσει δούλοι μέ κλειστά τά μάτια από φόβο περιμένουν νά ξανακούσουνε τά κρύσταλλα τού γυάλινου σπιτιού τους νά σπάνε.
Ναι... όντως η αρθρογράφος επιστρέφει στον εβραιο-χριστιανικό φόβο του αισθήματος, που και αυτός ντάξει...σε κάτι ήθελε να βάλει τάξη, μήπως και οι παγανισμοί το ίδιο δεν επεδίωκαν...; Είναι μια φαντασίωση το να επιμένει κανείς στο αντίθετο...Δομημένες θρησκείες είναι όλες...Όμως πάντως, είμαι σχεδόν σίγουρος, ότι κι η κατσίκα που πήδηξε ο Κρόουλι, του γείτονα θα ταν...Συνεπώς, όσο και να παραδεχτούμε ότι η κοινωνία είναι ένα ..θεμιτό ταμπλό όπου παίζεται το παιχνίδι της ισχύος, ώστε το να βάζεις τάκλιν στο ποδόσφαιρο επιτρέπετε το ίδιο και στην πραγματική ...παιχνιδιάρα ζωή παρά των άγραφων και γραμμένων νόμων και την ιστορικά φυσικώς αναγκαία διατρητότητα των θεμισμένων συστημάτων συνύπαρξης, η Ηθική είχε πάντοτε μεγαλύτερη ανάγκη τους πολέμιούς της ;). Αν οι σκλάβοι είναι τότε αυτοί που υπερασπίζονται ηθικές και τις ιεραρχίες των, σάμπως τί είναι αυτοί που ακολουθούν τους πολέμιους τους; Πουστιά ε; Σόρρυ...Έτσι όμως δεν είναι; στην ζωή δέν γεννιέσαι με το δικαίωμα να είσαι ο ένας ή ο άλλος μαλάκας;Το "καλά να πάθετε" είναι στα χέρια όλων, και είναι αρκετό ακόμα και εκεί που η χαιρεκακία θρέφεται από εκβάσεις μετα-αποκαλυπτικές. Έχει καμιά σημασία άλλωστε;Έχει, στην διαφορά του "καλά να πάθετε" με το "καλά σας έκανα" όταν το τελευταίο είναι σαδιστικό όσο πατάει ο ελέφαντας. Και προς Θεού...δεν θα μιλήσω για κανονικότητα και νοσηρότητα.. Απλώς...ποιος είναι έτοιμος να δοκιμάσει τον εαυτό του στην απόλυτη ελευθερία του και χωρίς(έτσι τους θέλω) να αναλάβει την ευθύνη; Κυρίως φαντάζομαι θα πρεπε αυτοί που σιχαίνονται τον οίκτο...χεχε..(άντε να σας δω...) Ο πόνος που θα παράξει να ενημερώσω βέβαια... νομοτελειακά θα γεννήσει τις έννοιες, τις λέξεις, τον λόγο, άλλωτε ορθό, άλλοτε ορθότερο, για να γραφτούν οι ηθικές, οι αξίες, οι θρησκείες, οι νόμοι κτλ..για να τις αντι-γράψουν μετά οι πολέμιοι τους...Και ο "ορθός λόγος", έξω από τα ηθικα σκευάσματα και την σχέση του καθενός με αυτά, αφορά σε αυτόν που πόνεσε και δικό του κεκτημένο είναι. Τί δηλαδή...να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε αν επί της φασιστικής πράξης φταίει το θύμα; (Μπούμερανγκ)
Αυτό που κατάλαβα κάλα με τα χρόνια,είναι ότι οι περισσότεροι δεν θέλουν να πάθεις κακό,κανένα κακό,αλλά ποτέ μην γίνεις καλύτερος από αυτούς.Προσωπικά ανταγωνιζόμουν μόνο τον εαυτό μου και ποτέ τους άλλους,πάντα χαιρόμουν με τις επιτύχιες των φίλων αλλά και των λιγότερο γνωστών.Την ώρα που κατάλαβα οτι αυτό πολλές φορές δεν είναι αμοιβαίο,απλά σταμάτησα να λέω τι κάνω και τι πετυχαίνω,αλλά εντελώς και σε όλους.