7 βιβλία που θεωρούνται σημεία αναφοράς, επανεκδίδονται

Virginia Woolf

Ορλάντο - Μια βιογραφια

Μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου, Gutenberg-Aldina

Το Ορλάντο, δηλαδή η μυθιστορηματική βιογραφία που ξετυλίγει την ιστορία του ευνοούμενου της Aυλής που αλλάζει φύλο μέσα σε μια βδομάδα και ξυπνάει ως λαίδη Ορλάντο, δεν είναι μόνο ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα αλλά ίσως το πλέον αντιπροσωπευτικό έργο της Βιρτζίνια Γουλφ. Γραμμένο με τη διεκδικητική πένα μιας συγγραφέως που σάρωνε όλες τις βεβαιότητες και προκαταλήψεις, ακροβατώντας ανάμεσα σε διαφορετικές μορφές έκφρασης και είδη, διαβάζεται ακόμα και σήμερα ως ένα από τα πιο φρέσκα, ανατρεπτικά, τραγικά και συνάμα διασκεδαστικά λογοτεχνικά κείμενα. Όπως επισημαίνει στην εισαγωγή της η Αργυρώ Μαντόγλου, η οποία υπογράφει και την αναθεωρημένη απόδοση του κειμένου στα ελληνικά: «Στο Ορλάντο και στο Ένα δικό σου δωμάτιο η Γουλφ ελευθερώνεται από τις εμμονές, την αυτολογοκρισία και τις ψευδαισθήσεις της, έχοντας πλέον επιβεβαιωθεί και καθιερωθεί ως συγγραφέας. Ώριμη, πλέον, γράφει, όπως και η ηρωίδα της "αυτά που θέλει να γράψει" και μοιάζει να εφαρμόζει τη φράση της Ορλάντο "μεγαλώνω"». Και δεν είναι ένα έργο που αποκαλείται τυχαία, έστω και κάπως περιπαικτικά, βιογραφία, καθώς, σύμφωνα με την προσέγγιση της Κατερίνας Κίτση-Μυτάκου, η οποία υπογράφει το σχετικό επίμετρο, αντιστοιχεί σε ένα roman à clef, το οποίο εμπνέεται από τη Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, με την οποία η Γουλφ διατηρούσε στενότατη σχέση. Η συγκεκριμένη έκδοση του Gutenberg είναι η πληρέστερη που έχουμε στα ελληνικά, καθώς συνοδεύεται από εισαγωγή, προλεγόμενα, τρία επίμετρα και πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό.

Rοberto Bοlañο

2666

Μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος, Άγρα, 2011

Αν καταφέρεις να το διαβάσεις, θα το θυμάσαι για πάντα, γιατί το 2666 είναι από τα βιβλία που διασαλεύουν όλες τις βεβαιότητες, τινάζουν τα μυαλά στον αέρα, σε κάνουν και αμφισβητείς τα όρια και τις αντοχές της λογοτεχνικής ευταξίας. Ευτυχώς, οι εκδόσεις Άγρα αποφάσισαν να ανατυπώσουν το αριστούργημα των χιλίων και βάλε σελίδων, κάτι που περίμεναν χρόνια οι φανατικοί «μπολανιακοί», για να αποπειραθούν και πάλι το τολμηρό ταξίδι στην καρδιά του σκότους. Όχι τυχαία, η «όαση φρίκης εν μέσω μιας ερήμου ανίας» κατά τον Μποντλέρ, στον οποίο παραπέμπει ο Μπολάνιο, δίνει το στίγμα της αφήγησης, αφού τελικά αυτός είναι και ο προορισμός των βιβλίων, να αφανίσουν κάθε υπόνοια άπνοιας ή ακηδίας, δείχνοντας πως ο κόσμος δεν ταράζεται τόσο από το έγκλημα ή το κακό αλλά από την ικανότητα των πιο σαλεμένων συγγραφέων να αναπαριστούν με ακρίβεια τους αμέτρητους τρόπους της επικράτησής του. Έτσι κι εδώ, το κακό αποκαλύπτει την απόλυτη ισχύ του παντού, τόσο στη συνοριακή πόλη Χουάρες, όπου συμβαίνουν πάντα τα εγκλήματα, όσο και σε οποιαδήποτε έκφανση του ανθρώπινου βίου. Ο άγρια ποιητικός κόσμος του Μπολάνιο που χωράει σε ένα βιβλίο, το οποίο ενδεχομένως διαβάζεται και ως πέντε διαφορετικά μυθιστορήματα, δεν μοιάζει με κανέναν και είναι απόλυτα ατμοσφαιρικός και υποβλητικός. Και ατελείωτος, όπως ατελείωτα είναι και τα βιβλία, γιατί «είναι απαραίτητο να υπάρχουν πολλά βιβλία, πολλά σαγηνευτικά πεύκα, για να καλύψουν με βέλο από τα μοχθηρά βλέμματα το βιβλίο που αληθινά έχει σημασία, τη γαμημένη σπηλιά της δυστυχίας μας, το μαγικό άνθος του χειμώνα!».

Ηλίας Βενέζης

Το νούμερο 31328

Επίμετρο-γλωσσάριο: Σωτήρης Μετεβελής, Εκδόσεις της Εστίας

Όσες φορές και να διαβάσει κανείς τη συγκλονιστική μαρτυρία του Βενέζη για την αιχμαλωσία του στα κάτεργα της Ανατολής από τους Τούρκους, να συγκλονιστεί από τα αβάσταχτα βασανιστήρια γι' «αυτούς που τα κορμιά τους βασανίστηκαν, ενώ πάνω τους σαλάγιζε ο θάνατος», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο, δεν είναι αρκετές. Εκτός από σπουδαίο ανάγνωσμα, το Νούμερο 31328, που επανακυκλοφόρησε πρόσφατα σε επετειακή έκδοση, είναι ένα από τα σπάνια χρονικά για τις περιπέτειες των Ελλήνων κατά τους διωγμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πρόκειται για ένα πραγματικό ντοκουμέντο για τη ζωή του δεκαοχτάχρονου τότε Βενέζη στα τάγματα εργασίας που είχαν συγκροτήσει οι Τούρκοι μετά το '14. Όπως επισημαίνει ο ιστορικός Σωτήρης Μετεβελής στο πλήρες και κατατοπιστικό επίμετρο που συνοδεύει την έκδοση για όσα συνέβαιναν τότε στο αλλοτινό κέντρο του ελληνισμού: «Παρά τα όσα τραγικά έζησε και παρά την πικρία για τις χαμένες πατρίδες, ο Βενέζης αρνείται πεισματικά, τόσο στο Νούμερο όσο και στα υπόλοιπα βιβλία, να στιγματίσει συλλήβδην τον τουρκικό λαό. Δεν διστάζει μάλιστα να αναδείξει κάθε ψήγμα ανθρωπιάς προερχόμενο από τον απλό Τούρκο, όπως δεν διστάζει να αναφερθεί στις ακρότητες που συντελέστηκαν από μερίδα του ελληνικού στρατού στη Μ. Ασία».

Curzio Μalaparte

Καπούτ

Mτφρ. Παναγιώτης Σκόνδρας, Μεταίχμιο

Πολύ σοφή η απόφαση των εκδόσεων Μεταίχμιο να ανατυπώσουν τα σπουδαία βιβλία του Μαλαπάρτε, του δημοσιογράφου και λογοτέχνη που έζησε και κατέγραψε τη φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τόσο του θανάτου όσο και του τέλους των ψευδαισθήσεων, το μεγάλο ερωτηματικό ως προς το τι έχει απομείνει στην ψυχή του ανθρώπου μετά τον πόλεμο. Αμφιλεγόμενος ο ίδιος, καθώς υπήρξε μέλος του ναζιστικού κόμματος, απ' όπου και αποχώρησε στη συνέχεια για να διατρέξει όλο το ανατολικό μέτωπο με τη στολή του αξιωματικού, από Ουκρανία μέχρι Βεσσαραβία και Ρουμανία. Παρότι απόλαυσε περίοπτα δείπνα παρέα με ναζιστές, τελικά είδε και συγκλονίστηκε από το πογκρόμ των Εβραίων στο Ιάσιο και την εκτέλεση των Ρώσων αιχμαλώτων στην Ουκρανία. Εκτός από τους ξένους διαλόγους, στο βιβλίο πρωταγωνιστικό ρόλο κρατούν τα πάσης φύσεως ζωντανά, τα οποία δίνουν και τους τίτλους στα επιμέρους κεφάλαια, ενδεχομένως γιατί μετά τον πόλεμο ο άνθρωπος είναι απλώς «καπούτ», αφού τίποτε ανθρώπινο δεν έχει μείνει στις ψυχές ως ελπίδα. Και όμως, στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, το οποίο προλογίζει ο Αναστάσης Βιστωνίτης, ο Μαλαπάρτε περιγράφει ανάγλυφα τι σημαίνει να περπατάς ελεύθερος μετά τον πόλεμο στο πανέμορφο σκηνικό του Κάπρι και να ενώνεσαι με αυτά τα «μπουλούκια ξεγοφιασμένων, σακάτηδων, κουτσών, καμπούρηδων, κουλών» για να ξαναβρείς, ανάμεσα στην απελπισία και τη βρόμα, την πόλη που τόσο αγάπησες, τη Νάπολη.

Γιάννης Ξανθουλης

Το Πεθαμένο Λικέρ

Διόπτρα

Το βιβλίο το οποίο έθρεψε τα αναγνωστικά όνειρα διαφορετικών γενεών που το αγάπησαν, ξαναζωντανεύοντας τον αστικό μύθο μέσα από αρώματα, αισθήσεις και συγκινήσεις. Εκεί, στην Κυψέλη της δεκαετίας του '50, τότε που οι μυρωδιές και οι μουσικές ήταν κάπως πιο δυνατές απ' ό,τι τώρα, δυο δίδυμα αγόρια θα εμπλακούν σε ένα παράξενο τρίγωνο με τη μεγαλύτερη αδελφή, καθώς θα ανακαλύπτουν τον έρωτα στις πρώτες σπαρακτικές και τελετουργικές στιγμές του. Η Ραλλού θα είναι η συμβολική ιέρεια του έρωτα, η μάνα, η μεγαλύτερη αδελφή, η μυσταγωγός σε αυτό τον παράξενο «γάμο» μεταξύ υπογείου και κυρίως σπιτιού, μεταξύ συνειδητού και ασυνειδήτου. Άλλωστε το διονυσιακό στοιχείο ενυπάρχει στα απομεινάρια του παλιού ποτοποιείου, που ήταν κάποτε οικογενειακή επιχείρηση, για να τους θυμίσει τις αποκαθαρμένες από το κανονιστικό πλαίσιο στιγμές αλλά και τα όρια του έρωτα και του θανάτου. Δεν είναι τυχαίο το ότι ανάμεσα στις αναμνήσεις τις βγαλμένες από τις εποχές που ο θάνατος μετρούσε, όπως και οι ιστορίες του, ξεπροβάλλει και ο πνιγμός της εργάτριας για λόγους ερωτικούς. Η μεταβατική αυτή εποχή από τα κανονικά σπίτια στις απρόσωπες πολυκατοικίες και από τις μνήμες στη ροή του χρόνου περιγράφεται με ακρίβεια από τον Ξανθούλη, έναν δικό μας συγγραφέα που μπορείς όχι μόνο να διαβάσεις αλλά και να νιώσεις και να αισθανθείς.

Ραλφ Έλισον

Αόρατος άνθρωπος

Μτφρ. Αγορίτσα Μπακοδήμου, Κέδρος

Τι σημαίνει αλήθεια να είσαι νέγρος και κομμουνιστής σε μια κοινωνία λευκών, και μάλιστα στην καρδιά της ρατσιστικής Αμερικής; Απλώς ότι δεν έχεις καμία ταυτότητα, όπως ακριβώς ο ανώνυμος πρωταγωνιστής του επικού αυτού βιβλίου του Έλισον, σημείο αναφοράς για την αμερικανική κοινωνία και τη σύγχρονη λογοτεχνία. Όταν γράφτηκε το αριστουργηματικό αυτό βιβλίο, τη δεκαετία του '50, θεωρήθηκε τεράστιο γεγονός και αυτό επικαλούνται ακόμα ως κλασικό οι μεγαλύτεροι μυθιστοριογράφοι και όσοι δεν μπορούν καν να διανοηθούν τι σημαίνει κοινωνικός αποκλεισμός.

Hunter S. Thompson

Μεθυσμένο Ημερολόγιο

Μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, Οξύ

Το εμβληματικό κείμενο για την ποτισμένη με ρούμι και μια αλλόκοτη ζωή δημοσιογραφία διαβάζεται πάντα με την ίδια περιέργεια. Διασκεδαστικό, ζαλιστικό και απολαυστικό, προσπαθεί να ορίσει τα όρια μεταξύ βιώματος και χρονικού σε μια εποχή κατά την οποία οι δημοσιογράφοι ήταν απλώς ρεπόρτερ. Εδώ εγκαινιάζεται με τρόπο ρηξικέλευθο η «γκόντζο δημοσιογραφία», όπως χαρακτηρίστηκε η γραφή που εμπνέεται από πρώτης τάξης βιώματα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO