«Σε γενικές γραμμές αποφεύγω να μιλώ συγκεκριμένα για φωτογραφίες, αλλά θα κάνω μια εξαίρεση», μου λέει ο Στέλιος Καλλινίκου όταν του ζητώ να μου μιλήσει για μια φωτογραφία του που μου έκανε εντύπωση όταν την είδα στην έκθεση The Equilibrists που τρέχει αυτή την περίοδο στο Μουσείο Μπενάκη και στην οποία φυσικά συμμετέχει.
Στην συγκεκριμένη φωτογραφία βλέπουμε με μια πρώτη ματιά μια σκυμμένη κοπέλα στην παραλία να ψάχνει τα πράγματά της. Τι να ψάχνει άραγε; Καθώς το βλέμμα κινείται, κανείς παρατηρεί ένα φράκτη ο οποίος χωρίζει την εικόνα στη μέση. «Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η αρχιτεκτονική του φράκτη ο ποίος εκτείνεται σαν γλυπτική εγκατάσταση και στη θάλασσα. Στον φράκτη υπάρχουν επίσης δύο άνθρωποι που από μία χαραμάδα βλέπουν την εγκαταλελειμμένη και περιφραγμένη από το 1974 πόλη της Αμμόχωστου. Πάνω στον φράκτη επίσης ένα σημαντικό στοιχείο, μια κόκκινη πινακίδα που λέει ότι απαγορεύονται οι φωτογραφίες. Η συνάντηση όλων αυτών των στοιχείων δημιουργεί μια κωμικοτραγικότητα που μου θυμίζει τον Νίτσε και το ότι «εκείνος που ανεβαίνει στα πιο ψηλά βουνά γελά με όλες τις τραγωδίες, είτε είναι αληθινές είτε παίζονται». Γενικά με ενδιαφέρει να φωτογραφίζω «τραγικούς τόπους». Είναι λες και αγκαλιάζεις μια πληγή για να την καταπραΰνεις», λέει ο ίδιος.
Στην έκθεση στο Μπενάκη κανείς μπορεί να δει ένα μικρό μέρος από το τελευταίο πρότζεκτ του Στέλιου- το ονομάζει Local Studies- το οποίο παρουσιάζεται μετά από την πρόσκληση που έλαβε να συμμετάσχει στην έκθεση, από τους επιμελητές Gary Carrion-Murayari και Helga Christoffersen, με αφορμή την 33η επέτειο του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. « Σε αυτή τη σειρά επιχειρώ να κάνω μια ανάγνωση του τόπου ως ολότητα. Αγνοώντας τον διαχωρισμό όπως αυτός ορίστηκε και εδραιώθηκε με την πράσινη γραμμή, κινούμαι από Βορρά ως Νότο φωτογραφίζοντας το αστικό, ημιαστικό και φυσικό περιβάλλον. Το τοπίο ως το αποτέλεσμα της συλλογικής μας δράσης συνήθως είναι αποκαλυπτικό για το ποιοι είμαστε και το πώς πράξαμε και ποια είναι τα συνεπακόλουθα των επιλογών μας. Βουνά, σπίτια, δέντρα, αγάλματα κ.α, συνιστούν μια ποιητική του τόπου και εγείρουν ζητήματα που αφορούν την πολυπλοκότητα της κυπριακής ταυτότητας», μου εξηγεί ο Στέλιος κάνοντας με να συνειδητοποιήσω πως αυτή η πολυπλοκότητα είναι αυτό που κάνει το κυπριακό τοπίο τόσο ελκυστικό και ενδιαφέρον.
Ο Στέλιος, εκτός από τα διάφορα φωτογραφικά πρότζεκτ που τρέχει, εγκαινίασε πέρσι μαζί με τον εικαστικό Πίτερ Εραμιάν έναν χώρο που στεγάζει καλλιτεχνικές δράσεις στην Λευκωσία. Τον ονόμασαν Θκιό Ππαλιές, που στην κυπριακή διάλεκτο σημαίνει "στα γρήγορα". Εκεί, μέχρι και πριν από λίγους μήνες έτρεχε και μια άλλη έκθεση του Στέλιου ονόματι Flamingo Theatre.
«Το Flamingo Theatre τοποθετείται πέρα και κατά μήκος μίας επίπεδης έκτασης γης,μήκους 7 χιλιομέτρων, η οποία βρίσκεται στην ανατολική ακτή του Ακρωτηρίου, στη Λεμεσό, και ονομάζεται Λέιτις Μάιλ (Lady's Mile). Η παραλία εμπίπτει στη δυτική Περιοχή των Βρετανικών Κυρίαρχων Βάσεων του νησιού, που κατά τρόπο αμφιλεγόμενο βρίσκεται υπό βρετανική κυριαρχία από το 1960 με τη Συνθήκη της Ανεξαρτησίας της Κύπρου. Αξίζει, στο σημείο αυτό, να σημειωθεί η ιδιότυπη ετυμολογία της: το όνομά της προέρχεται από το άλογο του πρώτου Βρετανού κυβερνήτη, που άκουγε στο όνομα «Lady» και το οποίο συνήθιζε να προπονείται κατά μήκος της παράκτιας αυτής λωρίδας. Για πολλές κυπριακές οικογένειες, το Λέιτις Μάιλ παραμένει μια αγαπημένη παραλία. Ούτε τόπος, ούτε μη-τόπος, ούτε κυπριακό, ούτε μη-κυπριακό: θυμίζει περισσότερο ένα δυνητικό ονειρεμένο σκηνικό. Από τα νότια της παραλίας, όπου βρίσκονται οι περιφρουρούμενες βάσεις της Βασιλικής Βρετανικής Αεροπορίας (RAF), φαίνονται συχνά τα μαχητικά αεροσκάφη και ακούγονται οι στρατιωτικές ασκήσεις τους ή οι απογειώσεις τους σε αποστολές με προορισμό την Ανατολική Μεσόγειο∙ πρόσφατα, το Βρετανικό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Συρία από τις βρετανικές βάσεις του Ακρωτηρίου. Επιπρόσθετα, οι γιγάντιες κεραίες εκπομπής του βρετανικού ραδιοφωνικού σταθμού πλανώνται πάνω από το τοπίο, ενώ η παρουσία τους αποτελεί αντικείμενο διαρκούς προβληματισμού για τους ντόπιους που ανησυχούν ιδιαιτέρως για τις εκπομπές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Πλοία μήκους μέχρι και 250 μέτρων που πλέουν με βραδείς ρυθμούς γίνονται ορατά στα βόρεια της παραλίας, καθώς σε μικρή απόσταση βρίσκεται το μεγαλύτερο και πιο πολυσύχναστο λιμάνι της Κύπρου, αποτελώντας μάλιστα σημείο εκκένωσης των προσφύγων που εγκαταλείπουν τις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής. Τέλος, η μεγάλη βαλτώδης αλυκή του Ακρωτηρίου, που βρίσκεται περίπου στα εκατό μέτρα, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υγρότοπους της Ανατολικής Μεσογείου, πόλος έλξης για χιλιάδες αποδημητικά πουλιά, όπως για τα λατρεμένα Μεγάλα Φλαμίνγκο, που αξιοποιούν την αλυκή αυτή ως στάση για το ταξίδι τους μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης. Τα τελευταία δύο χρόνια, ο Καλλινίκου επεξεργάζεται μία αλληγορική έννοια μέσα από αυτές τις συνυπάρχουσες διαστάσεις, μία χρονική ζώνη που γεφυρώνει πολιτική και ποίηση, όπου κλίμακες, αξίες και αφηγηματικότητα συνθέτουν τη βάση συνυφασμένων εννοιών, που φλερτάρουν με την αφαιρετικότητα. Τα φλαμίνγκο απεικονίζονται ως συμβολισμοί της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας, ενώ τα αερομοντέλα μιμούνται τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Το τοπικό συνυπάρχει με το οικουμενικό, οι ταυτότητες αναλύονται και η οικολογία συναντάει την ιστορία. Πρόκειται για μία σκηνή που πλαισιώνει τα τρέχοντα γεγονότα σαν παράσταση, ως αντιπρόταση στους σημερινούς ταραχώδεις ρυθμούς. Το κοινό που παρακολουθεί το Flamingo Theatre καλείται να λάβει θέση, να διαλογισθεί και να δει με τα ίδια του τα μάτια την ιστορία να ξεδιπλώνεται από την πιο απίθανη σκοπιά: από μία μικρή οικογενειακή παραλία της Κύπρου », σημειώνει ο Πίτερ Εραμιάν στον κατάλογο της έκθεσης.
Ο ίδιος ο Στέλιος λέει πως το πρότζεκτ ξεκίνησε όταν μετά από πολύ καιρό πήγε για φαγητό με φίλους στην περιοχή και ξαφνικά άρχισε να συνειδητοποιεί πόσο διαφορετικά πράγματα υπάρχουν εκεί μαζεμένα που κάνουν το μέρος τρομερά ενδιαφέρον. « Ξεκίνησα να δουλεύω συστηματικά στην περιοχή. Το Lady' s Mile είναι ένα μυστηριώδες μέρος. Μια αγαπημένη παραλία για τους κατοίκους της Λεμεσού, η οποία έχει δύο τεχνητά όρια. Από τη μία είναι το λιμάνι της Λεμεσού και από την άλλη είναι ο φράκτης της Αγγλικής στρατιωτικής βάσης. Λίγα μέτρα πιο κάτω βρίσκεται και η αλυκή της Λεμεσού. Ένας πολύ σημαντικός υδροβιότοπος ο οποίος φιλοξενεί αποδημητικά πουλιά κατά τη διάρκεια του μεταναστευτικού τους ταξιδιού. Ολόκληρη η περιοχή του Ακρωτηρίου είναι κάτω από αγγλική κυριαρχία. Όλες αυτές οι διαφορετικές ταυτότητες συνυπάρχουν σε ένα λεπτό κομμάτι γης. Με ενδιαφέρει που ένας πατέρας με την ίδια ευκολία δείχνει στο παιδί του ένα φλαμίνγκο, ή ένα στρατιωτικό αεροπλάνο που μπορεί εκείνη τη στιγμή να πηγαίνει για επιχείρηση στη Μέση Ανατολή. Μέσα από το Flamingo Theatre επιχειρώ να φτιάξω ένα κόσμο μέσα στον οποίο υπάρχει ο χώρος να παρατηρήσει κανείς όλα αυτά τα στοιχεία με καθαρότητα. Οι εικόνες μέσα στο βιβλίο φαινομενικά μοιάζουν αθώες αλλά αποκτούν ουσιαστικό νόημα μόνο με τη συνειδητοποίηση τους. Ολόκληρη η σειρά λειτουργεί σαν μια αλληγορία όπου τα πολεμικά παίγνια μπλέκονται με τα παιδικά κάστρα στην παραλία και η ποιητικότητα της φύσης συνδιαλέγεται με τα γεωπολιτικά συμφέροντα.»
Info: Ένα δείγμα της σειράς Local Studies εκτίθεται στην έκθεση "The Equilibrists / Οι Εξισορροπιστές" μια συνεργασία του New Museum της Νέας Υόρκης, του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ και του Μουσείου Μπενάκη, με την ευκαιρία της 33ης επετείου από την ίδρυση του ΔΕΣΤΕ. Η έκθεση θα τρέχει έως και τις 09 Οκτωβρίου, 2016.
