O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, Δύο γυμνά σε Κρεβάτι (Δύο Μοντέλα), περίπου 1907-8 Kunstmuseum Bern
0

Στην ταχεία που εκτελεί το δρομολόγιο Μόναχο-Ζυρίχη στις 22 Σεπτεμβρίου 2010 κάτι κινεί την υποψία ενός τελωνειακού υπαλλήλου ο οποίος πλησιάζει έναν 76χρονο επιβάτη ονόματι Κορνέλιους Γκούρλιτ και του ζητά να ανοίξει την βαλίτσα του, που είναι γεμάτη με χρήματα και έργα τέχνης.

Ο Γκούρλιττ ισχυρίζεται πως μόλις πούλησε ένα έργο τέχνης σε μια γκαλερί και δεν συλλαμβάνεται αλλά μπαίνει στο στόχαστρο των γερμανικών αρχών για πιθανή φοροδιαφυγή.

Η έρευνα που ξεκινά αποκαλύπτει ότι δεν έχει εργαστεί ποτέ, δεν διαθέτει κάποια προφανή πηγή εισοδήματος, δεν είναι καταγεγραμμένος στην εφορία, στο μητρώο κατοικίας, δεν έχει ΑΜΚΑ και δεν είναι ασφαλισμένος πουθενά. Η εισαγγελική αρχή συνεργάζεται με το σώμα δίωξης οικονομικών εγκλημάτων και την ομοσπονδιακή αστυνομία, και τον Φεβρουάριο του 2012 ανακαλύπτουν έναν σπουδαίο θησαυρό. Τόσο σπουδαίο ώστε να χρειαστούν τρεις ολόκληρες ημέρες προκειμένου να συσκευαστεί κατάλληλα και να μεταφερθεί από το διαμέρισμα του Γκούρλιτ.

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Ο φοριαμός στον οποίο ο Γκούρλιτ φύλασσε τους περισσότερους πίνακές του, εκτίθεται και αυτός στο Kunstmuseum της Βέρνης.

Ας αναζητήσουμε όμως την αρχή του νήματος εκεί που πραγματικά ξεκίνησαν όλα: στην xιτλερική Γερμανία. Ο πατέρας του Κορνέλιους, ο Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ, χάνει την θέση του διευθυντή μουσείου για τους εξής τρεις λόγους: αρνείται να υψώσει την ναζιστική σημαία, έχει Εβραία γιαγιά και επιμένει να οργανώνει εκθέσεις εξπρεσσιονιστών ζωγράφων.

Ωστόσο δεν πτοείται πολύ. Μετακομίζει με την οικογένεια του στην Δρέσδη και ιδρύει μια επικερδή επιχείρηση εμπορίας έργων τέχνης, με ειδίκευση στην μοντέρνα τέχνη, στο όνομα της Αρείας συζύγου του. Αργότερα, άγνωστο πως ακριβώς, επιλέγεται προσωπικά από τον Χέρμαν Γκέρινγκ για να στελεχώσει την "Επιτροπή για την Εκμετάλλευση της Εκφυλισμένης Τέχνης".

Επρόκειτο για την επιτροπή που ίδρυσε ο Γιόζεφ Γκέμπελς κατ΄εντολή του ίδιου του Χίτλερ προκειμένου να "καθαρίσει" την Γερμανία από την μοντέρνα τέχνη που οι Ναζί θεωρούσαν ότι διέφθειρε τον λαό και δεν ενσάρκωνε τα τευτονικό ιδεώδες.

Το έργο της ήταν να μαζέψει τα έργα αυτά από μουσεία και συλλογές, και στη συνέχεια είτε να τα καταστρέψει είτε να πουλήσει τα σημαντικότερα και πιο ακριβά στο εξωτερικό, ώστε να "βγάλουμε τουλάχιστον κάποιο κέρδος από αυτά τα σκουπίδια" όπως είχε γράψει στο ημερολόγιο του ο Γκέμπελς. Ως μέλος της επιτροπής αυτής ο Χίλντεμπραντ κατόρθωσε να συγκεντρώσει πάνω από 1.500 έργα, τα οποία σιωπηρά κληροδότησε στα παιδιά του.

"Χαίρεσαι καθόλου αυτά που έχεις;" γράφει σε ένα γράμμα της η κόρη του στον αδελφο της, τον Κορνέλιους. "Κάποιες φορές νιώθω πως το πιο προσωπικό και πολύτιμο κληροδότημα του, έχει μετατραπεί στο πιο ζοφερό βάρος."

"Χαίρεσαι καθόλου αυτά που έχεις;" γράφει σε ένα γράμμα της η κόρη του στον αδελφο της, τον Κορνέλιους. "Κάποιες φορές νιώθω πως το πιο προσωπικό και πολύτιμο κληροδότημα του, έχει μετατραπεί στο πιο ζοφερό βάρος."

Αυτή η σκοτεινή κληρονομιά στην οποία αναφέρεται η Ρενάτε Γκούρλιτ είναι οι περίπου 1.400 πίνακες που κατασχέθηκαν από τις γερμανικές αρχές το 2012. Η κοινή γνώμη όμως δεν ενημερώθηκε γι' αυτό παρά έναν χρόνο αργότερα, μέσω ενός δημοσιεύματος του περιοδικού Focus, γεγονός που προκάλεσε την διατύπωση πλήθους ερωτημάτων σχετικά με την μυστικότητα της έρευνας, την συνολική αξία και την ταυτότητα των έργων και φυσικά την προέλευση τους.

Εν μέσω βάσιμων επικρίσεων σχετικά με την διαφάνεια με την οποία χειρίστηκε την υπόθεση αυτή η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, η Υπουργός Πολιτισμού Μόνικα Γκρίτερς εκχωρεί το ποσό των 6,5 εκατομμυρίων ευρώ για την διερεύνηση του παρελθόντος των πινάκων και άλλων αντικειμένων τέχνης που απαρτίζουν την συλλογή Γκούρλιτ.

Πριν όμως ξεκαθαριστεί το ζήτημα της νομιμότητας ή μη της συλλογής και της κατάσχεσης της, ο Κορνέλιους πεθαίνει και με την διαθήκη του δωρίζει το σύνολο των έργων στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βέρνης (Kunstmuseum Bern). Η προσβολή της διαθήκης του Γκούρλιτ από τον εξάδελφο του και άλλες νομικής φύσεως επιπλοκές ήταν οι κυριως λόγοι που μέχρι σήμερα δεν είχε καταστεί δυνατή η διοργάνωση εκθέσεων ώστε να θαυμάσει το κοινό αυτά τα χαμένα αριστουργήματα.

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Αριστερά: ο Κορνέλιους Γκούρλιτ σε νεαρή ηλικία... Δεξιά: Ο δήμαρχος του Ντίσελτνορφ Josef Gockeln, ο πατέρας του Κορνέλιους, Hildebrand, και ο Paul Kauhausen, διευθυντής των δημοτικών αρχείων του Ντίσελντορφ, γύρω στο 1949.

Στις αρχές Νοεμβρίου όμως πραγματοποιήθηκαν επιτέλους τα εγκαίνια δύο εκθέσεων που εξελίσσονται παράλληλα και φιλοξενούν έργα από την "κρύπτη" των Γκούρλιτ. Η μία βρίσκεται στην Βέρνη, όπου το Kunstmuseum ξεπερνώντας το αρχικό σοκ αποφάσισε να αποδεχθεί μόνο τα έργα του κληροδοτήματος των οποίων η προέλευση είναι "καθαρή", και η άλλη στην Bundeskunsthalle της Βόννης.

Οι επιμελητές των δύο συμπληρωματικών εκθέσεων επέλεξαν να φωτίσουν διαφορετικές πτυχές της ιστορίας που κρύβεται πίσω από αυτή την κιβωτό σπουδαίων έργων τέχνης.

Οι Ελβετοί διάλεξαν να παρουσιάσουν τα έργα των καλλιτεχνών που το ναζιστικό καθεστώς θέλησε να εξαφανίσει από προσώπου γης ως προϊόντα "εκφυλισμένης" ή "εβραιο-μπολσεβίκικης" τέχνης. Μερικά από τα κινήματα που εμπίπταν στην κατηγορία αυτή ήταν ο φωβισμός, ο κυβισμός, ο εξπρεσσιονισμός, ο ντανταϊσμός και ο υπερρεαλισμός.

Κινήματα με επιφανείς εκπροσώπους όπως οι Πάμπλο Πικάσο, Καμίλ Πισσαρό, Όττο Ντιξ, Ένβαρντ Μυνχ, Σαλβαδόρ Νταλί, Πάουλ Κλέε, Ζουάν Μιρό και άλλοι. 

Η επιμελήτρια της έκθεσης της Βέρνης Νίνα Τσίμμερ, αναφέρει ότι πρόκειται για έναν "φόρο τιμής στους ανθρώπους που υπήρξαν θύματα της κλοπής έργων τέχνης από τους Ναζί καθώς και στους καλλιτέχνες που συκοφαντήθηκαν και διώχθηκαν από το καθεστώς ως εκφυλισμένοι."

Στην Βόννη οι επιμελητές θέλησαν να εστιάσουν στο θέμα της πολιτιστικής πολιτικής των Ναζί και τον ύποπτο ρόλο που έπαιξαν οι έμποροι τέχνης την περίοδο εκείνη, μέσα από την παρουσίαση εγγράφων και στοιχείων. Για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα, το μουσείο έχει δημιουργήσει μία βάση δεδομένων όπου μπορούν να αναζητήσουν συγκεκριμένα έργα και καλλιτέχνες.

Στην συλλογή Γκούρλιτ όμως δεν συμπεριλαμβάνονται μόνο έργα των καταδιωκόμενων Μοντερνιστών, αλλά και άλλων κινημάτων και περιοδών όπως του Άλμπρεχτ Ντύρερ ή του Λούκας Κράναχ και τεχνουργήματα όλων των εποχών. 

Το γεγονός αυτό εγείρει πρόσθετα ερωτήματα και αμφιβολίες για την δράση του ίδιου ενώ στηρίζει τις υποψίες που στρέφονται κατά των εμπόρων τέχνης και των γκαλερίστων και γεννά αμφιβολίες και για την πραγματική προέλευση των υπόλοιπων έργων. 

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Κλοντ Μονέ, Η Γέφυρα του Βατερλό, 1903. Φωτό: Νταβίντ Ερτλ, Bundeskunsthalle Bonn

"Η σημασία της Υπόθεσης Γκούρλιτ έγκειται στην νέα ώθηση που έδωσε στην διερεύνηση της έρευνας προέλευσης, "λέει ο διευθυντής της Bundeskunsthalle Ράιν Βολφς. "Μένει ακόμα μεγάλο κομμάτι της έρευνας που πρέπει να διεκπεραιωθεί, και πολλή δουλειά θα έπρεπε να έχει γίνει πιο πριν."

Η συλλογή Γκούρλιτ έφερε ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα της αναζήτησης, της ταυτοποίησης και της αποκατάστασης έργων τέχνης που λαφυραγωγήθηκαν κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στους τυχόν νόμιμους ιδιοκτήτες τους. Η πίεση της κοινής γνώμης λειτούργησε ευεργετικά ώστε να κατανεμηθούν πόροι, τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η απαραίτητη έρευνα.

Το Kunstmuseum Bern για παράδειγμα επιχορηγήθηκε με σημαντικά ποσά ώστε να επανεξετάσει το σύνολο των έργων που βρίσκονται στην ιδιοκτησία του. Αξίζει να σημειωθεί πως από τα 1039 έργα του Γκούρλιττ που εξετάσθηκε η προέλευση του, τα 735 κρίθηκε πως πρέπει να ερευνηθούν περαιτέρω. Εξ αυτών για τα 152 πιθανολογείται πως είναι λάφυρα των Ναζί. 

Προς το παρόν έχουν ταυτοποιηθεί οι νόμιμοι ιδιοκτήτες μόνο έξι έργων, ενώ η χρηματοδότηση της γερμανικής κυβέρνησης για την διερεύνηση τους λήγει στα τέλη του έτους.

Μπορεί το παρελθόν των έργων που αποκαλύφθηκαν να περιβάλλεται από πυκνό σκότος, όμως το παρελθόν του Χίλντεμπραντ αποκαταστάθηκε πλήρως μετά τον πόλεμο και το όνομα του "καθάρισε" από την κηλίδα του συμμετόχου στα έργα του ναζιστικού καθεστώτος.

Ο Γκούρλιτ παρουσιάστηκε ως αθώο θύμα του συστήματος λόγω της εβραϊκής καταγωγής της γιαγιάς του και -ήδη από το 1948- έπιασε ξανά δουλειά ως διευθυντής μουσείου. Όσο για τα έργα που είχε συγκεντρώσει, στην κατάθεση του στους Συμμάχους ισχυρίστηκε πως τα αγόραζε για να τα σώσει από την καταστροφή και δυστυχώς χάθηκαν όλα σε μια φωτιά κατά τον καταστροφικό βομβαρδισμό της Δρέσδης. Όμως, όπως πλέον γνωρίζουμε όλοι, αυτό ήταν ένα μεγάλο ψέμα.

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Η συλλογή Γκούρλιτ περιλαμβάνει πολλά από τα μοντερνιστικά έργα που είχαν χαρακτηριστεί από τους ναζί ως «εκφυλισμένη τέχνη», όπως το έργο του Otto Mueller “Προσωπογραφία της Maschka Mueller.”
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Άουγκουστ Μάκε, Στον κήπο του κάστρου Όμπερχόφεν, 1914, ακουαρέλα σε χαρτί. Kunstmuseum Bern.

"Επί δεκαετίες, όλοι γνώριζαν ποιος ήταν ο πατέρας του Κορνέλιους Γκούρλιτ, τι έκανε, και πως διαχειρίστηκε την επική συλλογή και τον πλούτο του μετά τον πόλεμο, δεν επρόκειτο για μυστικό," λέει ο πρόεδρος του Παγκοσμίου Εβραϊκού Συμβουλίου και προεδρεύων της Επιτροπής για την Ανάκτηση Έργων Τέχνης.

Προς επίρρωσιν των δηλώσεων του η έκθεση στην Βόννη παρουσιάζει για πρώτη φορά στο κοινό εκτός από τους πίνακες και πολλά χειρόγραφα σημειώματα, επιστολές και άλλα τεκμήρια που αποδεικνύουν την έκταση της συγκάλυψης της προέλευσης των έργων που πουλούσε ο Χίλντεμπραντ.

Πώς είναι δυνατόν να έκρυψαν οι Γκούρλιτ μια συλλογή τέτοιων διαστάσεων και να δρούσαν ανενόχλητοι επί πενήντα ολόκληρα χρόνια; Πόσες αγοραπωλησίες πραγματοποίησαν χωρίς να ενοχληθούν οι συλλέκτες από την αμφισβητούμενη προέλευση των πινάκων και των γλυπτών;


Ανάμεσα στα εκθέματα περιλαμβάνονται ψευδείς ένορκες καταθέσεις, κωδικοποιημένες συναλλαγές με εμπόρους τέχνης καθώς και μία από τις ελάχιστες εναπομείνασες εκδόσεις του Γαλλικού καταλόγου λαφυραγωγημένων έργων τέχνης, το Répertoire des biens spoliés. 

Όλα αυτά τα έγγραφα, και ιδιαίτερα η κατοχή του καταλόγου, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης πως ο γιος γνώριζε καλά πως η κληρονομιά του πατέρα του δεν ήταν υπεράνω υποψίας. 

Οι σκιές αυτές και η ηθική υποχρέωση απέναντι στις οικογένειες που έχασαν την περιουσία τους μαζί με αντικείμενα μεγάλης συναισθηματικής αξίας, υπαγόρευσαν την απόφαση του Kunstmuseum Bern να μην αποδεχθεί την κυριότητα των έργων για τα οποία υπάρχει έστω και ελάχιστη αμφιβολία για τον τρόπο απόκτησης τους. Ο αριθμός των "καθαρών" έργων μετά βίας αγγίζει το 50, πρόκειται μόλις για το ένα τρίτο των πινάκων που εκτίθενται σήμερα. 

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Φωτογραφία του σπιτιού του Κορνέλιους Γκούρλιτ στο Σάλτσμπουργκ. Διακρίνεται ο πίνακας του Κλοντ Μονέ "Η Γέφυρα του Βατερλό", η "Νεκρή φύση με γυαλί και φρούτα" του Πάμπλο Πικάσο και η "Δαναΐδα" του Ωγκύστ Ροντέν. Στο ράφι υπάρχει ένα αγαλματίδιο γερακιού, ένα αρχαίο Αιγυπτιακό ουσάμπτι και μία λήκυθος. Ο φωτογράφος καθώς και η περίοδος κατά την οποία λήφθηκε η φωτογραφία δεν έχουν εξακριβωθεί.

Επίσης θεωρείται πιθανό ως τα τέλη του έτους να αποδειχθεί ότι αρκετά από τα έργα που εκτίθενται και στην Βόννη είναι λάφυρα των Ναζί, και το μέλλον τους θα είναι αβέβαιο. Το πιθανότερο είναι να παραμείνουν στην Γερμανία καθώς οι δύο χώρες συμφώνησαν πως μόνο "καθαρά" έργα θα ταξιδέψουν τελικά στην Ελβετία.

Όποια όμως κι αν είναι η κατάληξη της συλλογής τα ενοχλητικά ερωτήματα παραμένουν και αμαυρώνουν το σύνολο του κόσμου της εμπορίας έργων τέχνης. Πώς είναι δυνατόν να έκρυψαν οι Γκούρλιτ μια συλλογή τέτοιων διαστάσεων και να δρούσαν ανενόχλητοι επί πενήντα ολόκληρα χρόνια; Πόσες αγοραπωλησίες πραγματοποίησαν χωρίς να ενοχληθούν οι συλλέκτες από την αμφισβητούμενη προέλευση των πινάκων και των γλυπτών;

Δυστυχώς φαίνεται πως ό,τι απαντήσεις κι αν δοθούν, ο κόσμος της τέχνης δεν θα μπορέσει να απαλλαχθεί των ευθυνών του.

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Άποψη του διαμερίσματος του Κορνέλιους Γκούρλιτ, κατά πάσα πιθανότητα στο Μόναχο. Βλέπουμε το γλυπτό του Ωγκύστ Ροντέν "Σκυμμένη γυναίκα." Ο πίνακας στον τοίχο και τα δύο μικρά γλυπτά που διακρίνονται δεν συμπεριλαμβάνονταν στα ευρεθέντα έργα. Ο φωτογράφος καθώς και η περίοδος κατά την οποία λήφθηκε η φωτογραφία δεν έχουν εξακριβωθεί.
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Φραντς Μαρκ, Τοπίο με Άλογα. Ο Μαρκ ήταν ζωγράφος που πέθανε ηρωικά στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά τα έργα του απαγορεύθηκαν από τους Ναζί.
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Φραντς Μαρκ, Τοπίο με καθιστό άλογο.
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Άουγκουστ Μάκε, Τοπίο με ιστιοπλοϊκά, 1913/14, γκουας σε χαρτί. Kunstmuseum Bern.
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Μαξ Λίμπερμαν, Δύο Αναβάτες στην Παραλία.
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Μαξ Μπέκμαν, Παραθαλάσσιο Κάφε στο Zandvoort, 1934 Bundeskunsthalle Bonn
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Καμίλ Πισσαρό, Δρόμος το Βράδυ.Φωτό: Μικ Βίνσεντζ, Bundeskunsthalle Bonn
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Έντβαρντ Μυνχ, Στάχτες ΙΙ, 1899, λιθογραφία.Φωτό: Μικ Βίνσεντζ, Bundeskunsthalle Bonn
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Άλμπρεχτ Ντύρερ, Ο Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος, 1513. Bundeskunsthalle Bonn
O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί Facebook Twitter
Ένα από τα έργα που βρέθηκαν είναι ένα μαρμάρινο άγαλμα σκυμμένης γυναίκας του Ροντέν, 1882. Φωτό: Bundeskunsthalle Bonn

   

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο συναρπαστικός εξπρεσιονισμός του Ζορζ Ρουό 

Εικαστικά / Ζορζ Ρουό: Ο μεγάλος λησμονημένος του εξπρεσιονισμού

Ο Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης συνδέθηκε με τα κινήματα της μοντέρνας τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά ξεχάστηκε μετά τον θάνατό του. Μια έκθεση με σημαντικά του έργα τον επαναφέρει στο προσκήνιο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ