«Έτσι μου ‘ρχεται να ρίξω μαύρη πέτρα στο Ίντερνετ» και άλλες δηλώσεις σύγχρονης απόγνωσης

ΕΧΕΙ ΕΞΕΛΙΧΘΕΙ ΣΕ ένα είδος μαζοχιστικής κόντρας με τον ίδιο μας τον εαυτό η σχέση μας με την πληροφορία και το Διαδίκτυο. Κάθε τόσο αγανακτούμε για το επίπεδο της «δημόσιας συζήτησης» στο Ίντερνετ, κάθε τόσο απελπιζόμαστε με τον ιδρυματισμό και τον εθισμό μας, με τη θρυμματισμένη συγκέντρωσή μας, με την παραπληροφόρηση, με την συνωμοσιολογία, με τον όχλο στα social media που συχνά είναι τόσο διαβρωμένος και τόσο απορροφημένος από το μέσο ώστε φτάνει να εγκαλεί τον όχλο «εκεί έξω», όπως συνέβη με τη φριχτή υπόθεση της Πάτρας.

Κάθε τόσο απειλούμε να ρίξουμε μαύρη πέτρα στο Ίντερνετ και να πάρουμε τα βουνά, κατά βάθος όμως δεν πιστεύουμε ότι η λύση είναι ο λουδιτισμός ή ο ελευθεριακός πρωτογονισμός, οπότε επιστρέφουμε με βαριά καρδιά πίσω στη μικρή μας οθόνη, που είναι ο κόσμος όλος.    

Η «στιγμή της κρίσης» ξεκινά όταν αυτό το εργαλείο, που ήταν περιορισμένο στην επίλυση μικρών σχετικά και συγκεκριμένων ζητημάτων, φτάνει να εφαρμόζεται σε κάθε πτυχή σχεδόν της κοινωνικής μας ζωής, καθορίζοντάς την συνολικά.

Έχουν γραφτεί ήδη άπειρα άρθρα και βιβλία για τον στραβό δρόμο που πήρε το Ίντερνετ ειδικά από ένα σημείο (από τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του αιώνα τούτου) και μετά, το ζήτημα όμως είναι προφανώς όχι μόνο ανεξάντλητο αλλά και διαρκώς όλο και πιο επείγον, από τη στιγμή που η συμπεριφορά μας μοιάζει να μεταλλάσσεται ραγδαία, και όχι μόνο όταν βρισκόμαστε online.

Πρόκειται για μια από τις έντονες «στιγμές κρίσης» (υπαρξιακής, συναισθηματικής, κοινωνικής) που βιώνουμε, μαζί με διάφορες κοσμογονικές άλλες τον τελευταίο καιρό, και είναι ένα από τα ζητήματα τα οποία επιχειρεί να διαφωτίσει ένα από τα βιβλία που «ακούγονται» πολύ αυτές τις μέρες. Τίτλος του, «Το Ίντερνετ δεν είναι αυτό που νομίζεις: Μια φιλοσοφία, μια ιστορία, μια προειδοποίηση» (The Internet Is Not What You Think It Is: A Philosophy, a History, a Warning). Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο (Αμερικανο–Καναδός) καθηγητής ιστορίας και φιλοσοφίας της επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, Justin E. H. Smith, που εκτός από το συγγραφικό έργο του είναι επίσης τακτικός συνεργάτης στους New York Times, το Harper's Magazine, το n + 1, το Slate και το Art in America.

Το βιβλίο αποτελεί μια ενδελεχή ανάπτυξη ενός άρθρου που είχε γράψει λίγους μήνες πριν από την πανδημία ο Smith με τίτλο «It’s All Over» και υπάρχει διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του περιοδικού The Point.

Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, οι αλγόριθμοι δεν είναι ούτε καλοί ούτε κακοί. Η «στιγμή της κρίσης» ξεκινά όταν αυτό το εργαλείο, που ήταν περιορισμένο στην επίλυση μικρών σχετικά και συγκεκριμένων ζητημάτων, φτάνει να εφαρμόζεται σε κάθε πτυχή σχεδόν της κοινωνικής μας ζωής, καθορίζοντάς την συνολικά.

Και η κρίση κορυφώνεται όταν η δομική ισχύ αυτού του μηχανισμού στρέφεται εναντίον μας και μας υποβάλλει να αντιληφθούμε και τον ίδιο τον εαυτό μας ως ένα αλγοριθμικό σύστημα: 

«…Οι άνθρωποι μιλάνε πλέον περισσότερο αλγοριθμικά παρά υποκειμενικά και τα συμπτώματα αυτής της μετάλλαξης δεν εμφανίζονται μόνο σε όσους μοιάζουν να κατοικούν κυρίως online. Μπορεί αυτοί να αποτελούν την εμπροσθοφυλακή, όπως όμως συμβαίνει και με άλλα γλωσσολογικά φαινόμενα, τα τικ και οι συνήθειες τους σύντομα εξαπλώνονται ακόμα και σε εκείνους που εξακολουθούν να δηλώνουν ότι "δεν τους αρέσει να διαβάζουν σε οθόνες" ή ότι "προτιμούν ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα", σα να μπορούσε μια τέτοια προτίμηση να εμποδίσει την ιστορία… Αντίθετα από τους αλγόριθμους, η ανθρώπινη συμπεριφορά διέπεται από έναν παραλογισμό, και ήταν αυτή η βασική διαφορά ανάμεσα στις δύο οντότητες εκείνη που αρχικά μας έκανε να ελπίζουμε ότι θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την πρώτη για την βελτίωση της δεύτερης. Όπως όμως συμβαίνει σε κάποιες πλοκές επιστημονικής φαντασίας που μοιάζουν υπερβολικά "κλασικές" και προφανείς, το ίδιο μας το δημιούργημα τέθηκε εκτός ελέγχου και επιστρέφει για να καταλάβει την ίδια μας την υπόσταση…».