Ένας κρυμμένος θησαυρός είναι το αρχείο του Θεάτρου Τέχνης: χιλιάδες κοστούμια, σκηνικά αντικείμενα και μεγάλος όγκος υλικού τεκμηρίωσης (φωτογραφίες, μακέτες, προγράμματα παραστάσεων, κριτικές και αποκόμματα εφημερίδων) περιλαμβάνονται σε αυτό. Με αφορμή τη συμπλήρωση των 75 χρόνων του ιστορικού θεάτρου που ίδρυσε ο Κάρολος Κουν πραγματοποιείται η έκθεση «75 χρόνια Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν - 75 αντικείμενα» στον χώρο τέχνης ΣΤΟart ΚΟΡΑΗ.
1.
Το τραγί της θυσίας είχε το δικό του κιβώτιο μεταφοράς, το οποίο χρησιμοποιούνταν επί δεκαετίες για τη μεταφορά του εντός και εκτός Ελλάδας. Μέσα σε αυτό έφτασε μέχρι τη Ρωσία και το Πεκίνο. Τα μεγάλα φτερά είναι τα «ανθρώπινα», αυτά που βγάζουν ο Πεισθέταιρος και ο Ευελπίδης. Τα μικρότερα φτερά είναι αυτά που φορούσε ο Χορός, όπου εξαρχής υπήρχε διαχωρισμός ανάμεσα σε χορευτές και ηθοποιούς – τα ολόμαυρα ήταν για τους χορευτές, ενώ τα άλλα τα φορούσαν οι ηθοποιοί του Χορού. Η πρώτη χορογραφία ήταν της Ραλλούς Μάνου, η οποία είχε χρησιμοποιήσει και δικούς της χορευτές – ανάμεσά τους και ο μετέπειτα σκηνογράφος Γιώργος Ζιάκας.
2.
Στην αριστερή πλευρά της σελίδας διακρίνεται η σφραγίδα λογοκρισίας της γερμανικής κατοχής. Πάνω στο δακτυλόγραφο βλέπουμε χειρόγραφες διορθώσεις του Καρόλου Κουν. Η παράσταση είχε πραγματοποιηθεί με ηθοποιούς τους οποίους ο σκηνοθέτης είχε συγκεντρώσει και διδάξει πριν την ανεβάσει. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Θέατρο Τέχνης ο Κουν δεν σκηνοθέτησε ποτέ παράσταση με ηθοποιούς που δεν είχαν υπάρξει μαθητές του. Την εποχή εκείνη συνεργαζόταν με το Θέατρο Μουσούρη και το Θέατρο Κεντρικόν, δεν γνωρίζουμε όμως πού ακριβώς ανέβηκε η παράσταση.
3.
Το πρώτο μαθητολόγιο της σχολής. Από το 1942 η σχολή ήταν άτυπη – ο Κάρολος Κουν έκανε πρόσκληση ενδιαφέροντος, ώστε, αφού οι σπουδαστές μαθητεύσουν δίπλα του, να ανεβάσουν την πρώτη τους παράσταση. Ο Κουν από το 1950 ήταν στη Σχολή Σταυράκου, όπου δίδασκε θέατρο τους κινηματογραφιστές, και ζήτησε από τον Σταυράκο να του παραχωρήσει μία τάξη. Το 1952 έχουμε το πρώτο επίσημο μαθητολόγιο. Η τάξη του 1952-53 είναι αυτή που έπαιξε στην πρώτη παράσταση στο Υπόγειο, στη «Μικρή μας πόλη», που ήταν επίδειξη των μαθητών της δραματικής σχολής. Αυτοί οι μαθητές ήταν ουσιαστικά η τάξη που έφτιαξε το Υπόγειο, βοηθώντας σε όλες τις εργασίες. Ανάμεσα στα ονόματά τους συναντάμε αυτά του Σπύρου Κωνσταντόπουλο, της Τασσώς Καββαδία, της Βέρας Ζαβιτσιάνου και της Μαρίας Κωνσταντάρου.
4.
«Ο βασιλιάς Ριχάρδος Γ'» ήταν το τρίτο έργο που παίχτηκε στη Φρυνίχου. Δεν γνωρίζουμε ποιος μεσολάβησε, αλλά ο Δημήτρης Χορν έδωσε στο Θέατρο Τέχνης τα κουστούμια από το δικό του ανέβασμα του «Ριχάρδου Γ'». Ο Δαμιανός Ζαρίφης πρόσθεσε σχοινιά σε όλα τα ανδρικά κουστούμια που χρησιμοποιήθηκαν στην παράσταση την οποία σκηνοθέτησε ο Γιώργος Λαζάνης.
5.
Οι καρέκλες ήταν δώδεκα περίπου και υπήρχαν και δυο-τρία τραπεζάκια. Το ιδιαίτερο που έχουν είναι ότι είναι σχετικά μικρές, δεν έχουν κανονικό μέγεθος. Ο Τσαρούχης, για να μεγαλώσει τον χώρο του Υπογείου, που ήταν περιορισμένος, έκανε τα έπιπλα μικρά. Οι καρέκλες κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας χρησιμοποιούνταν σχεδόν κάθε χρόνο. Στη συνέχεια, κάποιες χρησιμοποιήθηκαν στη σχολή ως σκηνικές καρέκλες κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ενώ κατά καιρούς τις συναντάμε σε διάφορες παραστάσεις. Η τελευταία φορά είναι στο «Υπόγειο στο φως» (2014-2015), μια επετειακή παράσταση για τα εξήντα χρόνια του Υπογείου. Αυτές είναι οι δύο τελευταίες καρέκλες που έχουν απομείνει και πλέον θα αποσυρθούν, ώστε να διασωθούν.
6.
«Η δολοφονία του Ζαν Πωλ Μαρά» είναι από τις πολύ σπουδαίες παραστάσεις που έχουν ανέβει στο Υπόγειο. Τον ρόλο του Μαρά είχε αναλάβει ο Γιώργος Λαζάνης. Το πανό είναι ένα από αυτά που κρατούν οι τρόφιμοι του ασύλου του Σαραντόν, όταν επαναστατούν στο τέλος του έργου. Ο Ζακ Ρου, στον οποίο αναφέρεται το πανό, ήταν υπέρμαχος της ένοπλης επανάστασης.
7.
Από την αρχή οι νεότεροι του Θεάτρου Τέχνης αποκαλούσαν τον Γιάννη Στεφάνου «μπαρμπα-Γιάννη», ενώ τα τελευταία χρόνια ο Κουν τον αποκαλούσε «μπαρμπούλη». Ήταν συνεργάτης του από την εποχή της Λαϊκής Σκηνής (1934-36) και για εξήντα χρόνια σχεδόν. Μαζί με τα αδέλφια του είχαν έρθει από την Κωνσταντινούπολη, όπου εργάζονταν σε κινηματογραφικά στούντιο – ήταν εξαιρετικοί τεχνίτες. Κατασκεύαζε τα σκηνικά για τις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης –και όχι μόνο– μέχρι το 1993, ενώ είχε το εργαστήριό του στην αποθήκη του θεάτρου. Ο πάγκος χρονολογείται στις αρχές του 20ού αιώνα.
8.
Το κοστούμι της Σέρι το φορούσε στην παράσταση η Βέρα Ζαβιτσιάνου και είχε μια μακρύτερη, λοξή φούστα. Τα κουστούμια αυτά δεν έχουν υπογραφή, δεν γνωρίζουμε ποιος τα έχει κάνει. Ενδεχομένως να είναι του Γιάννη Τσαρούχη, δεν μπορούμε όμως να το πούμε μετά βεβαιότητας. Το ίδιο ρούχο μετασκευάστηκε το 1985 για τις «Θεσμοφοριάζουσες» από τον Διονύση Φωτόπουλο. Το φόρεσε ο Γιάννης Ρήγας, που υποδυόταν τον θηλυπρεπή Κλεισθένη.
9.
Πρόκειται για την Ειρήνη, γύρω από την οποία χόρευαν οι ηθοποιοί. Όταν η κούκλα βρισκόταν σε κίνηση, τέσσερις χορεύτριες κρατούσαν τις ισάριθμες κορδέλες.
10.
Το μπαούλο εντοπίστηκε από τον Κωστή Καπελώνη λίγο πριν από την έκθεση, στην αποθήκη του Θεάτρου Τέχνης. Το Νο 30 υποδηλώνει ότι υπήρχαν τουλάχιστον τριάντα μπαούλα για να μεταφέρονται στις περιοδείες τα σκηνογραφικά αντικείμενα της παράστασης «Αχαρνής» – πρόκειται για μια υπερπαραγωγή της εποχής. Ο Κάρολος Κουν φαίνεται ότι προτιμούσε τους «Αχαρνής» από τους «Όρνιθες», όπως προκύπτει από μια παλιά του συνέντευξη στον Δημήτρη Μαρωνίτη. Αυτό που τονίζει στη συζήτηση είναι ότι στους «Αχαρνής» είχε πια τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τα φαλλικά σύμβολα, πράγμα αδύνατο κατά τη δεκαετία του '60. Εξάλλου, ήταν πλέον περισσότερο αποδεκτή η αθυροστομία, η οποία, όπως χαρακτηριστικά λέει ο σκηνοθέτης, είναι πιο εύκολη μπροστά σε μεγάλο κοινό. Οι «Αχαρνής» είναι η πρώτη συνεργασία του Διονύση Φωτόπουλου με το Θέατρο Τέχνης και η δουλειά του διακρίνεται για τη μεγάλη της λεπτομέρεια.
Ιnfo:
75 χρόνια Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν – 75 αντικείμενα
ΣΤΟart Χώρος Τέχνης της Εθνικής Ασφαλιστικής
Στοά Κοραή
Διάρκεια έκθεσης:
Από 1 Ιουνίου έως 27 Ιουλίου 2017
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Παρασκευή 10:00-20:00
Είσοδος ελεύθερη