Στο οντολογικό ερώτημα ποιος μπορεί να σώσει το σινεμά, μπορεί κάποιος να απαντήσει με χίλιους τρόπους: οι Αμερικανοί, οι Γάλλοι, οι αίθουσες, κανείς. Μετά από τρία χρόνια, γιατί ουσιαστικά το περυσινό δεκαήμερο στην Croisette, μέσα στον Ιούλιο, με αραιή προσέλευση αν και με μερικές ηχηρές καλλιτεχνικές συμμετοχές, έγινε για να κρατηθεί ζωντανή η ροή των ταινιών που είχαν γυριστεί, και να ανεβεί το καταρρακωμένο ηθικό, οι Κάννες, διά στόματος Τιερί Φρεμό, αναπτύσσουν τη συνήθη ρητορική τους για τη σημασία του δημιουργού, και προσκαλούν τους πάντες, όχι ακριβώς σα να μην έχει συμβεί τίποτε, αλλά με την ελπίδα πως η βαριά μηχανή θα κινηθεί περίπου στα προ πανδημίας επίπεδα.
Κι ενώ το θέμα της φιλοξενίας των ταινιών που έχουν προικιστεί από streaming γίγαντες, άρα προορίζονται γρήγορα για το πατρικό τους σπίτι παρακάμπτοντας την άνετη διαμονή τους στις αίθουσες, δεν έχει λυθεί, τουλάχιστον προβλέπεται να αντιμετωπιστεί ρεαλιστικά μέχρι του χρόνου, με την αντικατάσταση, χωρίς αντίπαλο υποψήφιο, του προέδρου του Φεστιβάλ Πιερ Λεσκίρ, από μια Γερμανίδα γνώστη της αγοράς, έμπειρη σε υψηλό ευρωπαϊκό πόστο επί δυο περίπου δεκαετίες, ιδρύτρια ενός οπτικοακουστικού fund και πρόθυμη να συζητήσει πέρα από τις αγκυλώσεις των συνδικάτων.
Η αλήθεια είναι πως σχεδόν όλα τα μεγάλα στούντιο υπολογίζουν το TikTok ως στρατηγικό τους παρτενέρ, όπως φάνηκε και από την παγκόσμια αναμετάδοση της μακράς σειράς από πρεμιέρες του Dune – δεν αφήνεις ανεκμετάλλευτο το γαργάλημα των νεανικών αισθήσεων που προκαλεί το συνταίριασμα της Ζεντέγια με τον Σαλαμέ!
Ως αντίβαρο, φέτος το φεστιβάλ έχει μεγάλο παρτενέρ το TikTok, προκαλώντας έκπληξη σε όσους γνωρίζουν πως κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει ποτέ στα χρονικά του θεσμού. Δηλαδή το ίδιο φεστιβάλ που προσπερνούσε διαδοχικά όλες τις social πλατφόρμες που κυριαρχούν τις τελευταίες δεκαετίες, από το πιο φιλικό στο φορμά του σινεμά YouTube, μέχρι το ασθμαίνον εδώ και λίγο καιρό Instagram, προτίμησε τη νεότατη, 6 μόλις ετών, μόδα κινεζικής εφεύρεσης και ιδιοκτησίας, που μοιράζεται με τους 1 δισ. ακολούθους (και πολύ περισσότερους «παρακολουθητές») βίντεο που βασικά διαδραματίζονται σε κλειστούς χώρους, προσομοιώνουν κωμικά, ελαφρά ή χαριτωμένα καθημερινές συνήθειες, δίνουν έμφαση στον χορό, τη γυμναστική, τα χαβαλεδιάρικα αστειάκια και τις μιμήσεις, και διαρκούν μέχρι 10 λεπτά, μετά τη γενναία επέκταση του μέχρι πολύ πρόσφατα μάξιμουμ τρίλεπτου.
Τι δουλειά έχουν οι συντομότατες αποδράσεις διασπασμένης προσοχής του TikTok με τις παραδοσιακά στοχαστικές, συχνά μακρόσυρτες, πυκνού περιεχομένου κινηματογραφικές εκκλήσεις αφοσίωσης, εκτός σπάνιων εξαιρέσεων, των διεκδικητών των μεγάλων βραβείων ενός φεστιβάλ που δεν το συζητάει πως είναι το μεγαλύτερο και καλύτερο; (Κι αν κουνηθεί η αντικειμενικά αρχαιότερη Βενετία, οι Γάλλοι τους θυμίζουν πως το δικό τους προέκυψε για την αντίσταση και την ανάδειξη ανεξάρτητων φωνών, ενώ οι Ιταλοί υλοποίησαν τα φασιστικά σχέδια του Μουσολίνι και βράβευαν με χαρά τη ναζίστρια Λένι Ρίφενσταλ…) Και για να απαντήσουμε στο προηγούμενο δίλημμα, μάλλον δεν κόβονται πουθενά σε αυτή την παράξενη και φαινομενικά εμπορικού προσανατολισμού παρτίδα που άνοιξε το 2022 το φεστιβάλ.
Η αλήθεια είναι πως σχεδόν όλα τα μεγάλα στούντιο υπολογίζουν το TikTok ως στρατηγικό τους παρτενέρ, όπως φάνηκε και από την παγκόσμια αναμετάδοση της μακράς σειράς από πρεμιέρες του Dune – δεν αφήνεις ανεκμετάλλευτο το γαργάλημα των νεανικών αισθήσεων που προκαλεί το συνταίριασμα της Ζεντέγια με τον Σαλαμέ! Και οι Κάννες, ελλείψει Netflix, Apple και HBO στο ρόστερ τους, τα έχουν καλά με το Χόλιγουντ ανέκαθεν, και φέτος ειδικά. Ο Τομ Top Gun Κρουζ θα κάνει ένα διάλειμμα από τις βασιλικές του υποχρεώσεις στο Λονδίνο για το splash από αέρος, ο Τζέιμς Γκρέι θα είναι εδώ με μια βιογραφική εξομολόγηση στο Armageddon Time, και προς το φινάλε, ο Μπαζ Λούρμαν, τον οποίο ο Φρεμό, στην πρώτη χρονιά της θητείας του, το 2001, θεωρεί αδελφό από τα θριαμβευτικά εγκαίνια του Moulin Rouge στο κόκκινο χαλί, θα αποκαλύψει τον Έλβις του, ενώ κι άλλοι Αμερικανοί θα περάσουν μια βόλτα με πιο χαμηλόφωνες πρεμιέρες.
Για να εξηγηθεί στους εύλογα δύσπιστους, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ εγκωμίασε τη νέα εποχή που ευαγγελίζεται το TikTok με τους προσκεκλημένους που θα αναμεταδίδουν καθημερινά το best of των δραστηριοτήτων και των ταινιών που θα κάνουν πρεμιέρες, ενώ μια κριτική επιτροπή της οποίας ηγείται ο Ρίτι Παν και της οποίας μέλος είναι ο 130 εκατομμυρίων ακολούθων Καμπί Λάμε, γνωστός από τις μπαφιασμένες αντιδράσεις του, θα αναδείξει νικητές από συμμετέχοντες με μικρού μήκους, ειδικά φτιαγμένες για τη συγκεκριμένη πλατφόρμα. Υποτίθεται πως η κοινότητα των tiktokers κινηματογραφιστών αναπτύσσεται, αλλά ποιους ακριβώς φιλοξενεί και το αν είναι ακόμη ικανή να σταθεί δίπλα στα υπόλοιπα τμήματα ενός φεστιβάλ τόσο πρεστιζάτου και προβληματικά αμετακίνητου στις αξίες του επί τόσο μεγάλο διάστημα είναι αμφίβολο, και σίγουρα βιαστικό, δείχνοντας μια έκτακτη ανάγκη για επαφή με το νεανικό δημογραφικό που γλιστράει από τις αίθουσες και από την έννοια του παραδοσιακού φεστιβάλ. Απ’ την άλλη, η παρείσφρυση εικόνων και ήχων από το Φεστιβάλ των Καννών, σαν σκάγια από ριψοκίνδυνο βόλι, όλο και κάποιο ανήσυχο βλέμμα θα τσιμπήσουν – θραύσματα στο μπλέντερ, καλύτερα από σιωπή.
Κι έρχεται ο Μισέλ Χαζαναβίσιους, μια γεμάτη δεκαετία περιπλανήσεων μετά τον οσκαρικό Artist, για να κάνει επίσημο opening του φεστιβάλ, σε μια καταραμένη από πλευράς περιεχομένου θέση εκτός συναγωνισμού, που επιφυλάσσεται σε ταινίες μεγάλων επιδιώξεων και στριμωγμένων αποτελεσμάτων – βλέπε Βατέλ, Grace of Monaco, ακόμη και το Πέμπτο Στοιχείο, αν το δούμε πέρα από το fun element του. Το Coupez, ή Final Cut στα αγγλικά, που μετονομάστηκε έτσι από τον αρχικό του τίτλο «Z», κατανοώντας την αρνητική σημασία του γράμματος μετά την επέμβαση των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ουκρανία, δεν είναι καν πρωτότυπη ιδέα, αλλά remake μια σχετικά πρόσφατης ιαπωνικής επιτυχίας με τίτλο One Cut of the Dead. Είναι ζόμπι κωμωδία, ευτυχώς δεν θυμίζει σε τίποτε την ανεκδιήγητη, και πάλι εδώ στις Κάννες πρωτοεμφανισθείσα ταινία του Τζιμ Τζάρμους, και ο Γάλλος σκηνοθέτης την έχει προσαρμόσει έξυπνα σε γαλλοϊαπωνικό πλαίσιο, βάζοντας μια Γιαπωνέζα παραγωγό να ζητήσει από έναν ημιαποτυχημένο Γάλλο σκηνοθέτη να υλοποιήσει μια δική της ιδέα για 30λεπτο μονοπλάνο με θέμα το γύρισμα μιας ταινίας με ζόμπι, που θα μεταδοθεί σε πλατφόρμα live. Ζωντανά, και με μια ανάσα, ακούγεται προκαταβολικά καταστροφή, αλλά ο Ρεμί (Ρομέν Ντιρίς), με τη βοήθεια της τελευταίας στιγμής από την ηθοποιό σύζυγό του (Μπερενίς Μπεζό) που έχει αποσυρθεί για ψυχολογικούς λόγους, και για να εντυπωσιάσει την κόρη του Άβα, που δεν τον πιστεύει πλέον, λέει το «ναι» κάτω από συνθήκες αντίξοες, κι εμείς παρακολουθούμε κάτι που μοιάζει με το τελικό αποτέλεσμα, και, αμέσως μετά, ακριβώς τι έχει προηγηθεί, σε μια ταινία πριν την ταινία της ταινίας που έχει αρχικά γραφτεί.
Εκτός από την άψογη τεχνική δουλειά, που ο Χαζαναβίσιους βγάζει με την τυπική άνεση που τον διακρίνει, το χιούμορ, που εκμεταλλεύεται τους κώδικες και αποκτά νόημα στο δεύτερο μέρος, το Coupez κόβει δρόμο ανάμεσα στις δυο γενιές για να γιορτάσει το συλλογικό, συμμετοχικό πνεύμα του σινεμά, σε απόλυτο μέγεθος. Κρατώντας ίση απόσταση από τον παραλογισμό μιας παραγωγής εξευτελιστικού μπάτζετ σε ένα νεοφώτιστο, αυθάδικο φορμά, και τον (άστοχο πλέον, και σίγουρα ξεπερασμένο) σνομπισμό όσων προέρχονται από το καθαγιασμένο φιλμ, προτρέπει στην κοινή αίσθηση ανθρωπιάς.
Έχει πλάκα και συγκίνηση το Coupez, δεν προσποιείται πως είναι υπεράνω του υλικού του, και εσφαλμένα, από απερισκεψία, θα το θεωρήσει ο πιο ψαγμένος θεατής μια ακόμη horror σαχλαμαρίτσα. Από τις εναρκτήριες ταινίες του Φεστιβάλ Καννών, αυτή είναι η πιο ταπεινή κι ευχάριστη που θυμάμαι τα τελευταία χρόνια, και μάλιστα συνδέεται με τον ευρύτερο, και ειλικρινώς προς το παρόν αδιέξοδο διάλογο για το ποιο είναι το σινεμά.
Έναντι ποιου;