Ιδεολογικός χυλός: μέσα σε λίγες γραμμές η ελληνική ιστορία τουλάχιστον μισού αιώνα - και τι αιώνα! - σε κουλουβάχατα.Πρώτα απ' όλα, άλλο Δέλτα κι άλλο Δραγούμης. Το ότι είχαν ερωτική σχέση το 1905 δεν σημαίνει ότι κουβαλούσαν τις ίδιες ιδέες ώσπου να πεθάνουν, ούτε ότι επηρέαζε τόσο καθοριστικά ο ένας τον άλλον. Εξάλλου, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα: φανατική βενιζελική η Δέλτα - συνδεόταν με προσωπική φιλία με τον Βενιζέλο - αντιβενιζελικός ακραιφνής ο Δραγούμης. Α, και παρεμπιπτόντως, όταν ο Δραγούμης εκστασιαζόταν με εθνικιστικά οράματα, ούτε που είχε γεννηθεί ο φασισμός. Άλλο οι εθνικιστικές ιδεολογίες που πάντα εμφιλοχωρούν στα έθνη κι άλλο η γνωστή σε όλους φασιστική ιδεολογία, που έχει και πατέρα και ημερομηνία γέννησης.Όσο για τα βιβλία της Δέλτα, ναι κάθε μορφή τέχνης πρέπει να διαβάζεται στο πλαίσιο της εποχής. Το να μιλάς για τα βιβλία της Δέλτα και να τα συγκρίνεις με την πολιτική του Μεταξά είναι τουλάχιστον άστοχο και δείχνει ή ότι δεν ξέρεις τι ιστορία διαβάζεις ή ότι δεν καταλαβαίνεις τι διαβάζεις. Τα τρία βιβλία που εξιστορούν τον μακεδονικό αγώνα γράφτηκαν στη διάρκεια του μακεδονικού αγώνα, όχι εκ των υστέρων και αποτυπώνουν μια ρομαντική αντίληψη μιας συγγραφέως που δεν είχε πατήσει ποτέ το πόδι της στη Μακεδονία, αλλά συνέβαινε να γνωρίζει προσωπικά την οικογένεια του Παύλου Μελά. Και μην ξεχνάτε ότι η Δέλτα εγκαταστάθηκε στον ελληνικό κορμό τη 2η δεκαετία του 20ου αιώνα. Οι γνώσεις της για την Ελλάδα εμπεριείχαν τη νοσταλγία και ταυτόχρονα την άγνοια του πολίτη της ελληνικής παροικίας της Αλεξάνδρειας. Αναφέρεται ότι όταν γνώρισε τον Δραγούμη δεν μιλούσε καν σε ικανοποιητικό βαθμό τα ελληνικά, ώστε να νιώθει αυτοπεποίθηση να γράψει σ' αυτή τη γλώσσα.Και κάτι άλλο: την 1η δεκαετία του 20ου αιώνα η Μακεδονία ήταν οθωμανική επαρχία, την οποία διεκδικούσαν Έλληνες, Σέρβοι, Βούλγαροι και ολίγον και Αλβανοί. Ήταν μια κατάσταση που καταγράφεται από το 2ο μισό του 19ου αιώνα και εξής. Δηλαδή ήταν μια περιοχή υπό της διεκδίκηση 3 κρατών που ξεμύτισαν από τον κορμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η σύγκρουση μεταξύ τους ήταν αναπόφευκτη, αφού διεκδικούσαν τα ίδια εδάφη. Το να μιλά κανείς για διώξεις σλαβόφωνων στη Μακεδονία είναι τελείως ανιστόρητο, γιατί όλες οι συγκρούσεις αποτελούσαν μέρος ενός ακήρυχτου πολέμου, στους κόλπους της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που τελικά κηρύχτηκε με τους Βαλκανικούς πολέμους. Ίσως εκπλήσσει κάποιους, αλλά έτσι χαράχτηκαν τα σύνορα των κρατών στο πέρασμα της ιστορίας: με πολέμους.
