Στη γειτονιά του Πειραιά που βρέχεται από τον Σαρωνικό, ακουμπά την Καλλίπολη και συνορεύει με τα Υδραίικα ήρθαν και βρήκαν καταφύγιο πολλοί πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εκεί ιδρύθηκε το 1889 το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα από τον Ιωάννη Χατζηκυριακού και τη σύζυγό του Μαριγώ, το οποίο έδωσε και το όνομά του στην περιοχή.
Αργότερα έφθασαν τριγύρω πολλοί νησιώτες, μεταναστεύοντας λόγω ιταλικής κατοχής, χτίζοντας τις παράγκες τους και ξεκινώντας μια νέα ζωή. Λαϊκή γειτονιά το Χατζηκυριάκειο, φτωχολογιά, χαμηλά σπίτια, μπακάλικα, καφενεία και ρεμπέτικα. Από εκείνες τις γειτονιές που οι γιαγιάδες βγάζουν τις καρεκλίτσες τους μπροστά από το σπίτι το απόγευμα και περιμένουν τις γειτόνισσες για λίγο κουρέτο και οι άντρες συχνάζουν στα καφενεία, μετά τη δουλειά, για ένα ουζάκι και μια γρήγορη παρτίδα τάβλι.
Θα μπορούσα να πω πως το Χατζηκυριάκειο ποτέ δεν έχασε τον χαρακτήρα του. Η ψυχή του παραμένει ίδια και αναλλοίωτη στον χρόνο κι εγώ πάντα, όταν θα κατηφορίζω σε αυτό, θα σιγοτραγουδάω τους στίχους του Μπαγιαντέρα, aka Δημήτρη Γκόγκου, «Αποβραδίς ξεκίνησα μ’ έναν παλιό μου φίλο για το Χατζηκυριάκειο και για τον Άγιο Νείλο», έτσι, για να έρχομαι στο κέφι και να περιμένω με ακόμα μεγαλύτερη λαχτάρα τους ψαρομεζέδες του.
Μεγάλα ψάρια δεν πήραμε στο τραπέζι, όπως άλλες φορές, αλλά ξέρω καλά και από πρώτο χέρι πως στον Ηλία τα ψάρια τα φέρνει εδώ και χρόνια ένας ψαροτουφεκάς, ο Παναγιώτης, φροντίζοντας να είναι πάντα ό,τι καλύτερο μπορεί να βρει εκείνη την εποχή. Και μιλάμε για ψάρια απ’ όλη την Ελλάδα, γιατί ο Παναγιώτης δεν έχει ησυχία και τη μια μέρα μπορεί να είναι ανοιχτά της Ιθάκης και την άλλη να βρεθεί στη Σκόπελο.
Γιατί σ’ αυτό το σημείο του Πειραιά, που πολλοί παλιοί κάτοικοί του θυμούνται ακόμα τους χωμάτινους δρόμους του, τις ασβεστωμένες αυλές και τα παιδιά να τρέχουν πάνω σε ποδήλατα και πατίνια, βρίσκονται μερικές από τις πιο παλιές και πιο καλές ψαροταβέρνες. Μαγαζιά που άνοιξαν με τρία τραπέζια και δυο γκάζια για να βγάζουν έναν μεζέ από τα τηγάνια τους, να συναντιούνται οι φίλοι, να πίνουν κρασί και να λένε τα δικά τους έχουν παραμείνει μέχρι σήμερα ανοιχτά, το ίδιο φιλόξενα και αγαπημένα.
Μία από τις πρώτες ταβέρνες που δημιουργήθηκαν είναι ο Ηλίας. Ένα περιποιημένο και οικογενειακό μαγαζί πάνω στην Χατζηκυριακού, τον δρόμο που καταλήγει στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Την ψαροταβέρνα άνοιξε πριν από σαράντα χρόνια ο ναυτικός Ηλίας για να μπορέσει να φύγει σιγά σιγά από τη θάλασσα, να μείνει σπίτι με την οικογένειά του και να δει τα παιδιά του να μεγαλώνουν. Έτσι έγινε για δεκαεννιά χρόνια, μέχρι ο Ηλίας να φύγει από τη ζωή και την ταβέρνα να αναλάβει η σύζυγός του Βάσω με τα παιδιά τους.
Μεγάλο κεφάλαιο στο μαγαζί η Βάσω. Συνεσταλμένη, χαμηλών τόνων και γλυκομίλητη, είναι αδιαμφισβήτητα η ήρεμη δύναμη του μαγαζιού. Βρίσκεται συνεχώς στην κουζίνα και ελέγχει τα πάντα, από τα τηγάνια μέχρι τις προμήθειες και τις παραγγελίες. Μπροστά της έχει πάντοτε μια φωτογραφία του Ηλία. Όση ώρα είμαι στο μαγαζί τη βλέπω συχνά να της ρίχνει κλεφτές ματιές.
Κάποια στιγμή με πλησιάζει. «Έχω λίγη ψαρόσουπα που έμεινε από μια παραγγελία. Να σου βάλω; Δεν είναι σπουδαία. Με κοκκινόψαρο την έφτιαξα, δεν βρήκα πεσκανδρίτσα», μου λέει και της γνέφω με ενθουσιασμό καταφατικά, γιατί μπορεί να είχε μαύρη ζέστη εκείνη τη μέρα, αλλά ποτέ και τίποτα δεν θα μπορέσει να με κάνει να αρνηθώ μια σπιτική ψαρόσουπα. Και λέω «σπιτική» γιατί στον Ηλία, ό,τι κι αν φας, θα σου θυμίσει σπίτι, καλοκαίρι σε νησί, ψαροχώρι σε μια ακρούλα της Ελλάδας, θάλασσα και φροντίδα.
Για παράδειγμα, οι γαρίδες σαγανάκι φτιάχνονται με σάλτσα ντομάτας που η Βάσω έχει φτιάξει από νωρίς με φρέσκιες ντομάτες, σκόρδο, πράσινη και κόκκινη πιπεριά, ρίγανη και βασιλικό. Η σάλτσα έχει σιγοβράσει για ώρες, έτσι ώστε να βγάλει όλη τη νοστιμιά της και οι γαρίδες, όταν πέφτουν στο σαγανάκι μαζί της, απελευθερώνουν όλη τους τη θάλασσά και δίνουν στο πιάτο ξεχωριστή νοστιμιά.
Μεγάλα ψάρια δεν πήραμε στο τραπέζι, όπως άλλες φορές, αλλά ξέρω καλά και από πρώτο χέρι πως στον Ηλία τα ψάρια τα φέρνει εδώ και χρόνια ένας ψαροτουφεκάς, ο Παναγιώτης, φροντίζοντας να είναι πάντα ό,τι καλύτερο μπορεί να βρει εκείνη την εποχή. Και μιλάμε για ψάρια απ’ όλη την Ελλάδα, γιατί ο Παναγιώτης δεν έχει ησυχία και τη μια μέρα μπορεί να είναι ανοιχτά της Ιθάκης και την άλλη να βρεθεί στη Σκόπελο.
Αυτά συζητούσαμε με τον Αντώνη, τον γιο του Ηλία, που είναι το άλλο μισό της ψυχής του μαγαζιού, ενώ μπροστά μας περνούσε μια καλοφτιαγμένη ταραμοσαλάτα, απαλή στην υφή και γεμάτη στη γεύση, μαζί με μια μερίδα καλαμαράκια Φορμόζας, που είναι ό,τι καλύτερο μπορείς να βρεις σε καλαμάρι, μετά το φρέσκο. Η Βάσω, μάλιστα, έχει τον τρόπο της στο τηγάνι και τα καλαμαράκια είναι μαλακά στο εσωτερικό και τραγανά απέξω, όπως μας αρέσει να τα απολαμβάνουμε, με μερικές σταγόνες λεμόνι, αμέσως πριν τα βάλουμε στο στόμα. Το ίδιο καλοτηγανισμένες είναι πάντα και οι γαρίδες της ή τα ψαράκια, τα κουτσομουράκια ή τα μπαρμπουνάκια, που αγαπούν ιδιαίτερα τα παιδιά.
Την ίδια μαεστρία έχουν και στα κάρβουνα. Το χταπόδι ψητό αλλά και η φέτα σφυρίδας είναι διάσημα πιάτα στον Ηλία. Εξάλλου, όλοι έχουν να λένε για την τιμιότητά του και τη σιγουριά που νιώθουν παραγγέλνοντας κάποιο μεγάλο ψάρι. Με γενναιόδωρες μερίδες σε όλες τις σαλάτες και με τα καλύτερα βραστά λαχανικά που μπορείς να βρεις σε ανάλογα μαγαζιά, μπορείς να απολαύσεις ένα χορταστικό και απόλυτα υγιεινό γεύμα.
Κι αυτό μπορεί να συμβεί από νωρίς το μεσημέρι μέχρι αργά το βράδυ. Ανέκαθεν ο Ηλίας ήταν ανοιχτός για τους ανθρώπους της δουλειάς, εκείνους που κάνουν ένα διάλειμμα από τα γραφεία τους στις ναυτιλιακές, τους άλλους, που μόλις έχουν πιάσει λιμάνι, ή τους παλιούς ναυτικούς που θέλουν ένα ουζάκι το μεσημέρι, πριν κατηφορίσουν στο σπίτι τους.
Αυτό που σίγουρα θα σου πρότεινα να δοκιμάσεις είναι το γιουβέτσι με τα θαλασσινά. Αν μάλιστα επιλέξεις να πας αμέσως μετά τις διακοπές, που χρειάζεσαι ένα παρηγορητικό χτύπημα στον ώμο κι ένα φαγητό που θα φροντίσει για την ομαλή επαναφορά σου στην πόλη, το γιουβετσάκι αυτό θα αποδειχτεί μεγάλο βάλσαμο. Με την πηχτή σαλτσούλα, το χυλωμένο ζυμαρικό και τα διαλεγμένα με προσοχή θαλασσινά που βαστάνε στο στόμα, είναι ό,τι πρέπει για να ξεκινήσεις δυναμικά τη νέα σεζόν με την καλύτερη γεύση.
Αν πετύχεις αχινοσαλάτα, σαλάχι και καβουρόψιχα, δεν τα αφήνεις. Ο απόλυτος θαλασσινός μεζές και γεύσεις που έχουν ταυτιστεί με το μαγαζί.
Με λίγα λόγια, ο Ηλίας είναι ένα από τα μαγαζιά που πρέπει να σκεφτείς όταν πεθυμήσεις θάλασσα. Και, φυσικά, μην περιμένεις κάποια πλούσια σάλα και ακριβά σερβίτσια, παρά μόνο καθαριότητα, συνέπεια και μεγάλα χαμόγελα. Δεν είναι τυχαίο που όση ώρα καθόμουν στο τραπεζάκι μου, όποιος περνούσε από τη γειτονιά χαιρετούσε με αγάπη και ούτε είναι εύκολη υπόθεση να κερδίσεις τον σεβασμό και την εκτίμηση μιας μικρής κοινότητας.
Στο Χατζηκυριάκειο πιστεύουν ακόμη στην μπέσα και στον Ηλία την κερνάνε απλόχερα, μαζί με την πορτοκαλόπιτα της Βάσως.
Ψαροταβέρνα Ο Ηλίας
Λεωφ. Χατζηκυριάκου 104, Πειραιάς, 210 4511261