OΛΟΙ ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΨΕΙΣ για την πανδημία και σίγουρα είμαι η τελευταία που δικαιούμαι να κρίνω αυτούς που έχουν απόψεις γενικώς. Όμως, η μόνιμη σύνδεση με τις απόψεις των άλλων, είτε στα σόσιαλ είτε μέσα απ’ αυτή την ψυχαναγκαστική κοινωνικοποίηση που έχει ξεκινήσει λόγω χαλάρωσης των μέτρων, με έχει εξαντλήσει. Με κούρασε αυτή η εντελώς ανθρώπινη αντίδρασή μας, να μιλάμε όλη την ώρα γι’ αυτό (το κακό) και να μη βγαίνει κανένα χρήσιμο συμπέρασμα.
Κάπως έτσι πρέπει να νιώθουν, σκέφτηκα, αυτοί που υποψιάζονται ότι δεν πάει πουθενά μια φιλία, μια ψυχοθεραπεία ή μια σχέση γενικώς. Έτσι, πήγα στα βιβλιοπωλεία. Προσπέρασα τη λογοτεχνία. Είχα βάλει στο μάτι τα δοκίμια και τις αναλύσεις που, με επιστημονική βάση, προσπαθούν να καταλάβουν και να εξηγήσουν τον κόσμο γύρω μας. Πήρα μερικά απ’ αυτά. Δεν ήμουν πολύ προσεκτική – πόσο χειρότερα μπορεί να ήταν απ’ τη βροχή αντικρουόμενων συναισθημάτων, ειδήσεων και αβαθών αναλύσεων του Ίντερνετ;
Αμέσως είχαν καταπραϋντική επίδραση πάνω μου. Φυσικά, δεν έλεγαν τίποτε καθησυχαστικό, όμως διψούσα για επιχειρήματα που να βασίζονται σε κάποιου είδους επιστημονική προσέγγιση ή έρευνα, έψαχνα να διαβάσω απόψεις που προέκυψαν από μακροχρόνια ενασχόληση με κάποιο θέμα. Ήθελα αντίδοτο στο τραύμα της μακροχρόνιας έκθεσης στους «σοφούς» του Διαδικτύου, που κάπως ταχύτατα εξάγουν συμπεράσματα για τα πιο περίπλοκα θέματα.
Έτσι, βρέθηκα να σκέφτομαι: αν είναι να αφιερώσω ώρες ακούγοντας τις απόψεις κάποιου για την πανδημία, ας είναι ο διαπρεπής Ελληνοαμερικανός καθηγητής στο Γέιλ, Christakis. Η ενδελεχής παρατήρηση του φαινομένου, η λογική ανάλυση και η προσεκτική εξαγωγή συμπερασμάτων ήταν αυτό που χρειαζόμουν μετά από έναν χρόνο απόλυτης αβεβαιότητας, κάπως σαν να μπαίνει σε τάξη η αταξία ή τουλάχιστον να οριοθετείται το γνωστό και το άγνωστο.
Μετά από τόσο καιρό έντονων συναισθημάτων και συγκρούσεων για τα πάντα στο Διαδίκτυο και στην offline καθημερινότητα, χρειαζόμουν αυτή την «ψυχρή» απόσταση που έχει ο/η επιστήμονας από το αντικείμενο της μελέτης του/της.
Καθώς προχωρούσα στις αναγνώσεις μου, ένιωθα ακόμα καλύτερα. Μετά από τόσο καιρό έντονων συναισθημάτων και συγκρούσεων για τα πάντα στο Διαδίκτυο και στην offline καθημερινότητα, χρειαζόμουν αυτή την «ψυχρή» απόσταση που έχει ο/η επιστήμονας απ’ το αντικείμενο της μελέτης του/της, ακόμα κι αν αντικείμενο μελέτης είναι ένας κόσμος συμφορών, συγκρούσεων και απωλειών σε ανθρώπινες ζωές, όπως στα διάφορα βιβλία Ιστορίας που επέλεξα για να πείσω τον εαυτό μου να υιοθετήσει μια στωική προσέγγιση στα πράγματα.
Ζήτησα από άλλους να μου προτείνουν βιβλία. Συνδεθήκαμε έτσι. Όπως με τις υπογραμμίσεις που συναντάει κανείς στα μεταχειρισμένα βιβλία ή στα σχόλια που κάποιος προηγούμενος αναγνώστης έχει θέσει πλάι σε έναν αστερίσκο ή ένα θαυμαστικό, προδίδοντας τα συναισθήματά του την ώρα της ανάγνωσης, έτσι και με τις προτάσεις του στυλ «διάβασε αυτό οπωσδήποτε!» έχει κανείς την εντύπωση ότι διαβάζει με παρέα και απλώς μεσολαβεί μια χωροχρονική απόσταση.
Διαβάζοντας έναν ιστορικό που μου πρότεινε φίλη που έχω να δω έναν χρόνο από κοντά, ένιωσα τα σημάδια μιας αναζωογονητικής επικοινωνίας. Δύσκολα θα ένιωθα έτσι μετά από μερικά μηνύματα με νέα στο inbox.
Κι ενώ διάφοροι cyber-γνώστες αναλύουν ήδη πώς θα ξεχάσουμε, δήθεν, την περίοδο της πανδημίας ολοσχερώς, αποφάσισα να ψάξω βιβλία για το πώς λειτουργούν στην πραγματικότητα το κεφάλι, η μνήμη και οι αισθήσεις μας.
Έτσι έμαθα τη Veronica O’Keane, μια ψυχίατρο. Κλείνοντας το βιβλίο της The Rag and Bone shop, how we make memories and memories make us, αισιοδοξεί αναλογιζόμενη πόσο έχει προχωρήσει η ιατρική, και ειδικά η ψυχιατρική, απ’ όταν σπούδαζε μέχρι την ώρα που γράφει αυτό το βιβλίο, μετά από τριάντα χρόνια εμπειρίας σε ψυχιατρικές κλινικές της Ιρλανδίας. Εξηγεί ότι πολύ πρόσφατα η επιστήμη άρχισε να «ξεκλειδώνει» πεδία στα οποία ήδη είχαν φτάσει και περιπλανηθεί οι μεγάλοι καλλιτέχνες (γι’ αυτό, άλλωστε, το βιβλίο βρίθει αναφορών, από τον Προυστ μέχρι το Μάτριξ).
Μετά από μερικές εβδομάδες αποτοξίνωσης από τις κυκλικές αναλύσεις περί πανδημίας, ακολουθώντας τη non-fiction δίαιτά μου, έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται πόσο συναρπαστικό είναι που ζούμε τώρα. Το μυστήριο του κόσμου δεν έχει διαλυθεί (κι ούτε πρόκειται – ευτυχώς). Όμως, με τη βοήθεια επιστημόνων και διανοητών βρίσκουμε, ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες, τα σχήματα που πλαισιώνουν τη χαοτική συνθήκη της ζωής μας και μας βοηθούν να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα, νοήματα και νέες πληροφορίες.
Μπορεί να αισθανόμαστε πολύ άτυχοι αυτή την περίοδο, αλλά δεν είμαστε μόνοι, ούτε στην αμηχανία μας για το πώς να προχωρήσουμε αποδώ και πέρα ούτε στην αγωνία μας να καταλάβουμε κάτι απ’ όσα μας συμβαίνουν. Παράγεται τόσο πολλή, υψηλού επιπέδου γνώση, που δεν είναι περίεργο να ελπίζει κανείς.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.