Ο καφές αποτελεί αναμφίβολα το πιο διαδεδομένο ρόφημα στον κόσμο, αλλά οι εικόνες από τις φυτείες στη Βραζιλία δείχνουν ότι οι εργασιακές συνθήκες θυμίζουν δουλεμπόριο, όπως αποτυπώνεται σε ρεπορτάζ του γερμανικού τηλεοπτικού σταθμού ARD.
Αν και ο καφές αποτελεί το εθνικό προϊόν της Βραζιλίας, οι εικόνες από την καλλιέργεια και τη συγκομιδή του δείχνουν πως πρόκειται για μία εξαιρετικά επίπονη διαδικασία. Είναι χαρακτηριστικές οι εικόνες που κατέγραψε το ARD στη Μίνας Ζεράις, τη δεύτερη σε πληθυσμό πολιτεία της χώρας της Νότιας Αμερικής όπου εργάτες κάνουν τη συγκομιδή με γυμνά χέρια.
Ο Ιβάν είναι ένας από τους εργάτες που απασχολούνται στη φυτεία που βρέθηκε το γερμανικό κανάλι. Δεν φοράει γάντια, τα χέρια του είναι γεμάτα γρατζουνιές και σημάδια. Από την πλευρά του, ο ίδιος δηλώνει ότι αναγκάζεται να πληρώσει τους εργοδότες του για τη διαμονή του στη φυτεία, για το φαγητό του, αλλά και για τα εργαλεία της δουλειάς, ακόμη και για τις μπότες, που είναι απαραίτητες για να προστατευθεί από δαγκώματα φιδιών. «Μας έχουν κάνει σκλάβους», λέει. «Δουλεύω και πληρώνω κι από πάνω. Λεφτά δεν περισσεύουν ούτε για φαγητό».
Φυτείες καφέ: «Μόνο φτωχοί δουλεύουν εδώ, κανείς δεν τους νοιάζεται»
Μέχρι τον 19ο αιώνα η παραγωγή του καφέ στη Βραζιλία βασιζόταν αποκλειστικά στη δουλεία. Όπως φαίνεται, όμως, οι ίδιες συνθήκες εργασίας εξακολουθούν να υφίστανται σε πολλές περιπτώσεις, με τη σχέση εργοδότη-εργαζομένου να θυμίζει περισσότερο δουλοπαροικία.
Οι αρχές της Βραζιλίας, από την πλευρά τους, σημειώνουν ότι μόνο το 2023 κατάφεραν να «απελευθερώσουν» από τα δεσμά της σκλαβιάς 918 ανθρώπους, έναν αριθμό ρεκόρ για τα δεδομένα της χώρας. Κριτική δέχθηκε και η γερμανική BASF, όταν έγινε γνωστό τον περασμένο Μάρτιο ότι 85 άνθρωποι εργάζονταν σε απάνθρωπες συνθήκες για εταιρεία-υπεργολάβο του γερμανικού ομίλου. Τώρα η BASF υπόσχεται να καταβάλει αποζημιώσεις.
Ο Μαρσέλο Κάμπος εργάζεται για τις ελεγκτικές αρχές στην πολιτεία Μίνας Ζεράις και πραγματοποιεί συχνά αιφνιδιαστικούς ελέγχους στις φυτείες. Συνοδευόμενος από τον ανταποκριτή της γερμανικής τηλεόρασης (ARD) βρέθηκε σε μία ακόμη φυτεία υπό τη συνοδεία, όμως, ανδρών της Ομοσπονδιακής Αστυνομίας. «Είναι απαραίτητη η αστυνομική συνοδεία», λέει. «Σε μερικές περιπτώσεις οι ιδιοκτήτες της φυτείας αντιδρούν βίαια, γιατί μπορεί να προκύψουν επιβαρυντικά στοιχεία εναντίον τους».
Ο Μαρσέλο Κάμπος με τους αστυνομικούς βρίσκει σάκους με καρπούς καφέ στο έδαφος και πουθενά εργάτες. Όπως λέει, οι εργάτες όταν αντιλαμβάνονται έλεγχο συνήθως κρύβονται γιατί φοβούνται τους εργοδότες τους. Ξαφνικά δύο αστυνομικοί εντοπίζουν έναν από τους εργάτες, τρέχουν πίσω του και τον ακινητοποιούν. Τους λέει ότι απλώς «έκανε μια βόλτα» στην περιοχή.
Ένας άλλος εργάτης, όμως, βρίσκει το θάρρος να μιλήσει, έστω και για λίγο. «Μόνο φτωχοί άνθρωποι δουλεύουν εδώ και κανείς δεν τους νοιάζεται», λέει. «Αν πήγαινα στα δικαστήρια, δεν θα έβρισκα ποτέ πια δουλειά. Θα με αντιμετώπιζαν σαν να έχω κάνει κλοπές ή και χειρότερα πράγματα ακόμα».
Η Βραζιλία είναι σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός καφέ σε όλον τον κόσμο, κάτι όμως που φαίνεται να επιτυγχάνεται, μέσω της απόλυτης εκμετάλλευσης των εργαζομένων στις φυτείες. Ο Μαρσέλο Κάμπος υπενθυμίζει ότι «πριν από 100 χρόνια οι εργάτες εδώ ήταν σκλάβοι, ήταν εμπόρευμα, τους αντιμετώπιζαν σαν αντικείμενο. Με προϊστορία τριών αιώνων σκλαβιάς έχει αναπτυχθεί μία πατριαρχική νοοτροπία, που δύσκολα σέβεται τα δικαιώματα των εργαζομένων».
Με πληροφορίες από Deutsche Welle