Όλγκα Τοκάρτσουκ
Τα βιβλία του Ιακώβ
Μτφρ. Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου
Εκδόσεις Καστανιώτης
Η κορυφαία νομπελίστρια Όλγκα Τοκάρτσουκ έχει καταφέρει να ανασυστήσει τη λογοτεχνική παράδοση της Κεντρικής Ευρώπης, διατηρώντας το μεταφυσικό εύρος και τη μυστικιστική της δύναμη, ανοίγοντας ταυτόχρονα τις εκφραστικές προοπτικές σε άλλους δημιουργικούς ορίζοντες. Ειδικά στο κυρίαρχο έργο της, Βιβλία του Ιακώβ, που θεωρείται το αριστούργημά της, τα φιλοσοφικά ερωτήματα δένουν αρμονικά με τη μυθιστορηματική δράση και ανακαλούν όλη την ιστορία του εβραϊσμού της Ανατολικής Ευρώπης. Όπως έγραφε χαρακτηριστικά στην κριτική της η «Guardian», πρόκειται για ένα βιβλίο «πληθωρικό, πλημμυρισμένο από την ανθρώπινη παρουσία, όπως ένας πίνακας του Μπρέγκελ, που αποτελεί σημείο αναφοράς». Μέσα από την περιπλάνηση της Τοκάρτσουκ στους χαρακτηριστικούς σταθμούς της εβραϊκής ιστορίας ταξιδεύουμε σε αριστοκρατικά αρχοντικά, καθολικά πρεσβυτέρια και εβραϊκά σπιτικά με οικογένειες που προσεύχονται βυθισμένες στη μελέτη των γραφών, ενώ παράλληλα εντρυφούμε σε όλους τους άξονες της εβραϊκότητας. Η έννοια του πλάνητα είναι και εδώ, όπως σε όλα τα βιβλία της Τοκάρτσουκ, κυρίαρχη, μαζί και ο εσωτερικός στοχασμός και η συνένωση των αντιθέτων σε ένα αρμονικό όλο. Όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά στο σκεπτικό του βραβείου Νόμπελ: «Το magnum opus της συγγραφέως είναι μέχρι στιγμής το ιστορικό μυθιστόρημα Τα βιβλία του Ιακώβ, όπου εξεικονίζει ένα πραγματικό πρόσωπο, έναν μυστικιστή και σεχταριστή ηγέτη του δέκατου όγδοου αιώνα. Το έργο μάς προσφέρει επίσης μια ιδιαιτέρως πλούσια επισκόπηση σχεδόν για κάθε απολησμονημένο κεφάλαιο της ευρωπαϊκής ιστορίας». — Κυκλοφορεί στις 28/11
Βαρλάμ Σαλάμοφ
Ιστορίες από την Κολιμά
Εισαγωγή-μετάφραση Ελένη Μπακοπούλου
Εκδόσεις Άγρα
Για χρόνια εξαντλημένο, το αριστούργημα του Σαλάμοφ είχε κυκλοφορήσει πριν από μια δεκαετία από τις εκδόσεις Ίνδικτος και θεωρούνταν το απόλυτο εκδοτικό γεγονός, καθώς, μέσα από τις βιωματικές ιστορίες του Σαλάμοφ, μαθαίναμε για την πραγματικότητα των στρατοπέδων συγκέντρωσης και εργασίας επί Στάλιν. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο με ιστορίες διαφορετικών ανθρώπων στα όρια, για τις οποίες ο Σινιάφσκι είχε πει ότι είναι «σαν να έχουν γραφτεί από ανθρώπους ήδη νεκρούς», αφού μιλούν για πρόσωπα αποκτηνωμένα, ηθικά εκμηδενισμένα, με τα κυρίαρχα τα χαρακτηριστικά της απανθρωποποίησης ‒ όρος που δημιουργήθηκε για να περιγράψει τους έγκλειστους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ο ίδιος ο Σαλάμοφ τα είχε ζήσει όλα αυτά με τον χειρότερο τρόπο στο στρατόπεδο της Κολιμά για δεκαέξι χρόνια(!), όταν βρέθηκε εκεί ως αλλοτινός φίλος του Μαγιακόφσκι, ο οποίος είχε επισημάνει σε επιστολή τα αρνητικά του Στάλιν. Ωστόσο ο ίδιος είχε δηλώσει ότι «τα γραπτά μου αφορούν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης όσο αυτά του Εξιπερί τον ουρανό ή του Μέλβιλ τη θάλασσα. Βασικά, οι ιστορίες μου συνιστούν οδηγίες για το πώς να δρα κανείς μέσα στο πλήθος. Να είναι όχι απλώς λιγάκι αριστερότερα από τ’ αριστερά, μα ακόμα περισσότερο αληθινός από την αλήθεια την ίδια. Για το αίμα που είναι αληθές κι ανώνυμο». — Κυκλοφορεί τον Δεκέμβριο
Toni Morrison
Ρετσιτατίβο
Μτφρ. Κατερίνα Σχινά
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
Αυτή η εναλλαγή των ταυτοτήτων παρομοιάζεται από τη Μόρισον με μουσική, με ένα ρετσιτατίβο, προκαλώντας την έκπληξη του αναγνώστη. Την ιστορία, που είχε μείνει στα συρτάρια της κορυφαίας Αφροαμερικανίδας μυθιστοριογράφου, ανακάλυψε μετά τον θάνατό της το 2019 η συγγραφέας Ζέιντι Σμιθ και δικαίως αποφάσισε να την εκδώσει μαζί με δική της εισαγωγή ‒ και τώρα μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά από την Κατερίνα Σχινά. — Κυκλοφορεί στις 21/11
Σέργουντ Άντερσον
Πολλοί γάμοι
Μτφρ. Ανδρέας Παππάς
Επίμετρο: Ελένη Κεχαγιόγλου
Εκδόσεις Πατάκη
Ο Σέργουντ Άντερσον, «πατέρας» των μεγάλων Αμερικανών συγγραφέων και σημείο αναφοράς για όλους τους επιγόνους ‒ο Φόκνερ τον θεωρούσε δάσκαλό του, ενώ ο Χένρι Μίλερ, που τον αγαπούσε, τον έμαθε στον Σεφέρη, ο οποίος τον έκανε γνωστό, στη συνέχεια, στην Ελλάδα‒, φαίνεται τα τελευταία χρόνια να ανακτά ιδιαίτερη δημοφιλία στη χώρα μας με μια σειρά από καλές μεταφράσεις.
Όπως στα περισσότερα μυθιστορήματα και τις ιστορίες του Άντερσον, έτσι και εδώ εντύπωση προκαλούν οι καλοδουλεμένοι χαρακτήρες, ενώ στο προσκήνιο βρίσκεται το ασφυχτικό συντηρητικό περιβάλλον της μεσοδυτικής αμερικανικής κοινωνίας.
Ειδικά σε αυτό το μυθιστόρημα, που είχε σοκάρει με την ελευθεριότητά του, αφού μιλούσε για την ερωτική επιθυμία, την τρέλα και τις φαντασιώσεις, κάτι αδιανόητο για συγγραφέα της εποχής των απαγορευμένων βιβλίων, ο Άντερσον φαίνεται να απελευθερώνεται μέσα από τη μετάλλαξη του ήρωά του, ενός συντηρητικού κατοίκου από τον Ουισκόνσιν, ο οποίος υποτίθεται ότι απολαμβάνει μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή μέχρι που τον καταλαμβάνουν ο οίστρος και η τρέλα. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Φιτζέραλντ, οι Πολλοί Γάμοι είναι το καλύτερο βιβλίο του Άντερσον, με διαφορά. — Κυκλοφορεί στις αρχές του 2023
Νadifa Mohamed
Η δίκη του Ματάν
Εκδόσεις Διόπτρα
«Ένα φλεγόμενο μυθιστόρημα, μια αποκατάσταση της δικαιοσύνης μέσα από τον γραπτό λόγο», έγραφαν οι «Financial Times» για το ανατρεπτικό βιβλίο της Μοχάμεντ Ναντιφά, βασισμένο σε πραγματική ιστορία και δοσμένο με ασθματικό λόγο και καταιγιστικό ρυθμό.
Πρόκειται για τη μυθιστορηματική διασκευή της πραγματικής ιστορίας του Μαχμούτ Ματάν, ενός περιθωριακού τυχοδιώκτη, γνωστού στη μικρή κοινωνία της Τάιγκερ Μπέι του Κάρντιφ της δεκαετίας του ’50, γεμάτη από ναύτες από τη Σομαλία και τις Δυτικές Ινδίες, Μαλτέζους επιχειρηματίες και Εβραίους. Αυτό από μόνο του είναι αρκετό ώστε μια ρατσιστική κοινωνία να τον μετατρέψει σε κατεξοχήν ύποπτο, όταν η ιδιοκτήτρια ενός μαγαζιού δολοφονείται βάναυσα. Οι κατηγορίες βρίσκουν εύκολο στόχο αφού μετατρέπουν τον Μαχμούτ σε κεντρικό κατηγορούμενο για φόνο και τον στέλνουν στη φυλακή, με τον ίδιο τον μάχεται όχι μόνο κόντρα στις προκαταλήψεις αλλά και για να κερδίσει και την ίδια του τη ζωή.
Το συναρπαστικό έργο της Ναντιφά, που συζητήθηκε όσο λίγα στον αγγλοσαξονικό κόσμο, βρέθηκε στη βραχεία λίστα του περσινού βραβείου Μπούκερ, καθώς, σύμφωνα με το σκεπτικό, είναι ένα βιβλίο με «συναρπαστικό ρυθμό και γεμάτο σύνθετους, καλοφτιαγμένους χαρακτήρες, συνδυάζοντας την οξεία κοινωνική παρατήρηση με τη βαθιά ενσυναίσθηση και ευαισθησία. Η Δίκη του Ματάν δείχνει τι μπορεί να πετύχει το ιστορικό μυθιστόρημα στα καλύτερά του». Κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα. —
Σολ Μπέλοου
Το δώρο του Χάμπολντ
Μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Εκδόσεις Gutenberg
Ο Ροθ τον θεωρούσε έναν από τους δασκάλους του, η παρέα των Μάρτιν Έιμις - Κρίστοφερ Χίτσενς βάδιζε στα χνάρια του, υιοθετώντας τις λεπτομερείς περιγραφές, την ανατρεπτική γλώσσα και κυρίως το καυστικό του χιούμορ. Ο λόγος για τον κορυφαίο νομπελίστα Σολ Μπέλοου, τον Καναδό συγγραφέα με εβραϊκή καταγωγή, από τους κατατρεγμένους της Κεντρικής Ευρώπης, που διέπρεψε και ως πανεπιστημιακός, δοκιμιογράφος, ενίοτε και κριτικός. Μπορεί οι Περιπέτειες του Όγκι Μαρτς να θεωρούνται το κατεξοχήν αριστούργημά του, αλλά αυτό που του χάρισε το Πούλιτζερ το 1976 είναι το Δώρο του Χάμπολντ. Αξίζει να σημειωθεί πως εκτός από το Βραβείο Νόμπελ (1976), ο Μπέλοου είναι ο μόνος συγγραφέας που κέρδισε το National Book Award τρεις φορές καθώς και το National Medal of Arts (1988).
Η υπόθεση αφηγείται την ιστορία του Τσάρλι, ενός νεαρού λάτρη της λογοτεχνίας, που βιώνει υπαρξιακή κρίση όταν πεθαίνει ο καλύτερός του φίλος, ο ποιητής Χάμπολντ, δίνοντας την αφορμή στον συγγραφέα να ξεδιπλώσει τις δικές του σκέψεις για το μυθιστόρημα. Επειδή, όμως, δεν νοείται Μπέλοου χωρίς χιουμοριστικές πινελιές ακόμα και στις πιο δραματικές καταστάσεις, τη στιγμή που ο Τσάρλι νομίζει ότι βυθίζεται στη δυστυχία ‒εκτός από το πένθος, έχει να αντιμετωπίσει και ένα πολύ δύσκολο διαζύγιο, ενώ ερωτεύεται μια κατά πολύ νεότερή του γυναίκα‒ μπλέκεται με έναν νευρωτικό μαφιόζο κι έτσι οδηγείται σε έναν κύκλο απανωτών ανατροπών. Καίριο ρόλο φαίνεται να διαδραματίζει στο σημείο αυτό το «δώρο» του Χάμπολντ. — Κυκλοφορεί σύντομα
Τζούλιαν Μπαρνς
Ελίζαμπεθ Φιντς
Μτφρ. Κατερίνα Σχινά
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο ίδιος ο συγγραφέας έχει κατά καιρούς ασπαστεί τις απόψεις της πρωταγωνίστριάς του Ελίζαμπεθ Φιντς για τη μισαλλοδοξία και τη μνησικακία που έχουν προκαλέσει πολλές φορές οι θρησκείες, ειδικά οι μονοθεϊστικές, καθώς επιβλήθηκαν εξαρχής επιτάσσοντας το κυνήγι των αιρετικών. Κάπως έτσι άλλωστε ξεκινάει και το βιβλίο, μεταφέροντας τον αναγνώστη από τον σύγχρονο κόσμο σε αυτόν της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, συγκεκριμένα στην ιστορία του Ιουλιανού του Κλαύδιου, του λεγόμενου «Παραβάτη», του τελευταίου παγανιστή Ρωμαίου αυτοκράτορα, συγγραφέα του περίφημου Μισοπώγωνα.
Ο Μπαρνς εξετάζει με τον δικό του μοναδικό τρόπο, περιπλέκοντας το μυθιστορηματικό με το πραγματικό, την προσωπικότητα και την πολιτική του Ιουλιανού όπως μεταγράφηκαν στην πορεία των αιώνων από τον Τζον Μίλτον μέχρι τον Ερρίκο Ίψεν, κατά κύριο λόγο μέσα από τα ημερολόγια της Φιντς, τα οποία φέρνει στην επιφάνεια ένας πρώην μαθητής της. — Κυκλοφορεί στις 8/12
Τζέιμς Ελρόι
Πανικός
Μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος
Εκδόσεις Κλειδάριθμος
Οι γνωστές αναφορές στα χρόνια των Κένεντι με κορυφαίους πρωταγωνιστές όπως ο Ροκ Χάντσον ή ο Μπαρτ Λάνκαστερ δεν λείπουν από τις ποτισμένες με νοσταλγία, πάντα όμως με τον ασθματικό και γοητευτικά κυνικό τρόπο του Ελρόι, σελίδες του συναρπαστικού και πάντοτε χορταστικού αυτού μυθιστορήματος. Όπως έγραψαν, χαρακτηριστικά, οι «Financial Times» στην κριτική τους, «το Πουργκατόριο μπορεί ενίοτε να αποδειχθεί τρομερά διασκεδαστικό» και ο Ελρόι το ξέρει αυτό καλύτερα απ’ όλους. — Κυκλοφορεί στις 16/11
Άντονι Μάρα
Η Mercury παρουσιάζει
Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδόσεις Ίκαρος
Το καλό με τα βιβλία του Άντονι Μάρα είναι ότι κανένα δεν μοιάζει με το προηγούμενο: ακόμα και αν το σκηνικό στα δύο του πρώτα ήταν η άγνωστη μέχρι τότε σ’ εμάς Τσετσενία και ο πόλεμος με τη Ρωσία, ο τρόπος που πραγματεύεται ο εξαιρετικός Αμερικανός συγγραφέας αυτά τα θέματα, από τις πολιτικές πεποιθήσεις μέχρι τις ιστορικές ανατροπές και τη μυθοπλαστική δύναμη, αλλάζει εντελώς όπως και το ύφος του, που διατηρεί πάντα τη ζωηράδα και την πρωτοτυπία του.
Αν λοιπόν ο Μάρα μας εξέπληξε ευχάριστα με τα ρηξικέλευθα Αστερισμός ζωτικών φαινομένων και Ο τσάρος της αγάπης και της τέκνο, σε αυτό αναμένεται να είναι ακόμα πιο ανατρεπτικός, αφού μεταφέρεται από την πρώην κομμουνιστική Ρωσία στο αντίπαλο δέος, την Αμερική της δεκαετίας του ’40. Ως κεντρικό φόντο ο Μάρα επιλέγει το Λος Άντζελες και συγκεκριμένα το Χόλιγουντ του Μεσοπολέμου, την περίφημη «χρυσή εποχή» για την κινηματογραφική βιομηχανία. Το βιβλίο έχει αποσπάσει, όπως και τα προηγούμενα του Μάρα, θερμές κριτικές στις χώρες όπου έχει μεταφραστεί. — Κυκλοφορεί στις 28/11
Annie Jourdan
Νέα ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης
Μτφρ. Κώστας Γαγανάκης
Εκδόσεις Πόλις
Είναι πολλά τα βιβλία που έχουν γραφτεί μέχρι σήμερα για τη Γαλλική Επανάσταση και ακόμα περισσότερες οι θεωρίες για το κατά πόσο επρόκειτο για ένα επαναστατικό ή τρομοκρατικό κίνημα, με τα στρατόπεδα να μοιράζονται σε εκείνους που συνδέουν άμεσα την εξέγερση του 1789 με την επαναστατική ιδεολογία ‒με κυρίαρχες τις θεωρίες των Φρανσουά Φιρέ και Ρισέ Ντενί (Η ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης, Ελληνικά Γράμματα / Γαλλική Επανάσταση, Εστία) που φτάνουν στον αναγωγισμό‒ και εκείνους που την εξηγούν μέσα από τη μακραίωνη δημοκρατική παράδοση της ηπειρωτικής Ευρώπης, βλέπε Προσασόν.
Σε αντίθεση, όμως, με τις κυρίαρχες μέχρι σήμερα απόψεις, η Ανί Ζουρντάν θεωρεί ότι η επαναστατική βία δεν συνδέεται απαραίτητα με κυρίαρχες ιδεολογικές κατευθύνσεις αλλά με τα συλλογικά πάθη, τον κλονισμό της πίστης στο κράτος, τους ηγέτες και τους θεσμούς. Άλλωστε τέτοιες εκφράσεις δεν έχουμε δει μόνο στη Γαλλική Επανάσταση αλλά σε όλο το φάσμα των επαναστατικών εξεγέρσεων τόσο στη Γαλλία όσο και την Αμερική. Γι’ αυτό και η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η τρομοκρατία δεν ανάγεται αποκλειστικά στους Αβράκωτους και στους Ιακωβίνους αλλά σε έναν εμφύλιο πόλεμο με διαφορετική έκφραση, αφού η Ιστορία έχει αποδείξει ότι στην αρχή οι επαναστάτες μάχονται κατά των επαναστατών και στη συνέχεια μεταξύ τους. Τέτοιες διαπιστώσεις δεν βλέπουμε μόνο στη Γαλλία αλλά και σε άλλα σύγχρονα κράτη, όπως υποστηρίζουν όλοι όσοι ασπάζονται τις θεωρίες της Ανί Ζουρντάν, που έχουν αρχίσει να έχουν ένθερμους θιασώτες. — Κυκλοφορεί το 2023
Μπέρνχαρντ Σλινκ
20ή Ιουλίου - Ένα επίκαιρο έργο
Μτφρ. Γιώργος Δεπάστας
Εκδόσεις Κριτική
Ο συγγραφέας του Διαβάζοντας στη Χάννα επιστρέφει και πάλι με ένα μυθιστόρημα για την κυριαρχική επίδραση του ναζισμού στις ψυχές των ανθρώπων, θέτοντας όμως τα κρίσιμα ερωτήματα για τι ακριβώς θα γινόταν αν ο Χίτλερ είχε δολοφονηθεί και δεν είχε αναλάβει ποτέ τον πρώτο ρόλο στην εξουσία. Ο ναζισμός θα κυριαρχούσε με τη μορφή που του ξέρουμε ή όχι; Το τραγικό επακόλουθο οφειλόταν τελικά σε ένα πρόσωπο ή σε ένα ευρύτερο ναζιστικό μόρφωμα; Όλα αυτά τα υποθετικά ερωτήματα τίθενται στους μαθητές ενός λυκείου από τον δάσκαλό τους την επαύριον των νικηφόρων εκλογών σε μια φανταστική Γερμανία του σήμερα, όπου έρχεται πρώτο το ακροδεξιό κόμμα «Γερμανική Δράση» με έναν χαρισματικό νεαρό ηγέτη.
Αυτή η ενδιαφέρουσα και άκρως επίκαιρη με πολλαπλούς τρόπους υπόθεση τίθεται με τρόπο θεατροποιημένο από τον μετρ της αφήγησης Σλινκ καταρχάς στους συμπατριώτες του και κατ’ επέκταση σε όλους τους σκεπτόμενους και άκρως ανήσυχους με όλα αυτά που συμβαίνουν στην ταλανιζόμενη Ευρώπη σήμερα, όπου το φάντασμα του φασισμού φαίνεται, σε πολλές περιπτώσεις, να κυριαρχεί και πάλι. — Κυκλοφορεί σύντομα
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.