Ένα μεγάλο οδικό ταξίδι στην Ιταλία ήταν η αφορμή να γνωρίσουμε το Τορίνο. Η Φλωρεντία και η Τοσκάνη ήταν στο πρόγραμμα για άλλη μια φορά, καθώς αφενός μας είχαν λείψει, αφετέρου θέλαμε να τις γνωρίσει και ο γιος μας, που την προηγούμενη φορά είχαμε –ως άσπλαχνοι γονείς– αφήσει στη γιαγιά του.
Ψάχνοντας μια πόλη του βορρά για τη συνέχεια, και έχοντας απορρίψει το Μιλάνο ως επιλογή, έπεσε στο τραπέζι το Τορίνο.
Τι ξέραμε για το Τορίνο; Όχι και πολλά. Βιομηχανική πόλη, έδρα της Fiat και του καφέ Lavazza, τίποτα από αυτά δε μας φαινόταν αρκετό για να του αφιερώσουμε τρεις-τέσσερις μέρες. Ο Άλκης όμως επέμενε και το επιχείρημά του ήταν, κατά τη γνώμη του, ατράνταχτο: στο Τορίνο βρίσκεται το σημαντικότερο αιγυπτιακό μουσείο μετά από αυτό του Καΐρου.
Σαν καλοί –αυτήν τη φορά– γονείς είπαμε να αφήσουμε το παιδί να πάρει μέρος στον σχεδιασμό της εκδρομής. Και το Τορίνο όχι μόνο αποδείχτηκε τεράστια έκπληξη αλλά μας έκλεψε την καρδιά.
«Η πιο περίεργη, η πιο αινιγματική, η πιο ανησυχητική πόλη, όχι μονάχα στην Ιταλία αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο», σύμφωνα με τον Τζόρτζιο ντε Κίρικο, είναι μια πόλη με βαθιά γοητεία, στην οποία ανυπομονώ να επιστρέψω.
Η βιομηχανική ανάπτυξη της πρωτεύουσας του Πιεμόντε ίσως είναι ο μόνος λόγος που εξηγεί γιατί το Τορίνο δεν συμπεριλαμβάνεται στην αγία τριάδα των ιταλικών πόλεων, μαζί με τη Ρώμη, τη Φλωρεντία και τη Βενετία, μια και ποτέ δεν πόνταρε στον τουρισμό, όπως θα περίμενε κανείς βλέποντάς το.
Η πόλη που ίδρυσε στη σκιά των Άλπεων ο Ιούλιος Καίσαρας το 29 μ.Χ., με το όνομα Αουγούστα Τζούλια Ταουρινόρουμ, κατακτήθηκε από τον Δούκα της Σαβοΐας τον 16ο αιώνα και όταν τον 17ο αιώνα οι απόγονοί του απέκτησαν τον τίτλο του Βασιλιά της Σικελίας και της Σαρδηνίας, το Τορίνο έγινε η πρωτεύουσα του βασιλείου.
Η λαμπρή ιστορία της πόλης, που κατά τον 19ο αποτέλεσε την έδρα του κινήματος για την απελευθέρωση της Ιταλίας, κορυφώνεται όταν το 1860 γίνεται, για τέσσερα χρόνια, η πρωτεύουσα του Βασιλείου της Ιταλίας.
Όπως κανείς εύκολα φαντάζεται, τα «βασιλικό» παρελθόν της δε θα μπορούσε παρά να προδίδεται από την αρχιτεκτονική της. Το Τορίνο είναι εντυπωσιακό, με μπαρόκ και art nouveau κτίρια, μεγάλες πανέμορφες πλατείες, εμπορικές στοές, παλάτια και πάρκα.
Το σύμβολο της πόλης είναι ο πύργος Mole Antonelliana, ο ουρανοξύστης που ορθώνεται σε ύψος 167,5 μέτρων και φαίνεται σχεδόν από παντού. Αρχικά, όπως τον έβλεπα από μακριά, είχα την εντύπωση ότι πρόκειται για σύγχρονη κατασκευή.
Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν διαπίστωσα ότι ξεκίνησε να χτίζεται το 1863 για λογαριασμό της ισχυρής εβραϊκής κοινότητας του Τορίνο, που προσέλαβε τον Alessandro Antonelli για να σχεδιάσει μια συναγωγή αντάξια της –τότε– πρωτεύουσας.
Ο Αntonelli άλλαζε συνεχώς τα σχέδια προσθέτοντας ύψος, το κόστος ανέβαινε, η κοινότητα δυσανασχετούσε και όταν πια εκείνη συρρικνώθηκε, λόγω της μεταφοράς τής πρωτεύουσας στην Φλωρεντία, ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από το έργο.
Οι κάτοικοι θορυβήθηκαν και απαίτησαν από την πόλη να αναλάβει το φιλόδοξο οικοδόμημα, όπως και έγινε. Η εβραϊκή κοινότητα αντάλλαξε το κτίριο με ένα οικόπεδο σε άλλο σημείο, όπου χτίστηκε πολύ γρήγορα μια συναγωγή σε αναγεννησιακό ρυθμό, ενώ ο Αntonelli συνέχισε την κατασκευή του πύργου μέχρι τον θάνατό του, το 1888.
Έναν χρόνο αργότερα ο Mole Antonelliana θα ολοκληρωθεί, κατακτώντας τη θέση του ψηλότερου κτιρίου από τούβλα στην Ευρώπη. Από το 2000 στεγάζει το Εθνικό Μουσείο Κινηματογράφου, ακόμα όμως κι αν δεν είστε σινεφίλ, αξίζει να πάρετε το ασανσέρ –με το αζημίωτο– και να απολαύσετε την πόλη από ψηλά.
Το επόμενο σημείο ενδιαφέροντος στο οποίο σπεύσαμε, δε θα μπορούσε να είναι άλλο από το Αιγυπτιακό Μουσείο, όπου ανέλαβε να μας ξεναγήσει, με εντυπωσιακή, ομολογώ, άνεση, εκείνος που είχε εξαρχής ανακαλύψει την ύπαρξή του. Ό,τι κι αν πω δεν θα σας προετοιμάσω γι΄αυτό που θα αντικρίσετε, οπότε αρκούμαι να τονίσω ότι επιβάλλεται να το επισκεφθείτε.
Το μουσείο ιδρύθηκε το 1824 και αν αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν η σημαντικότερη, μετά από εκείνη του Καΐρου, συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων στον κόσμο να βρίσκεται στην πόλη της Γιουβέντους, υπάρχει μια πεζή, όσο και εξοργιστική, εξήγηση στο site του μουσείου: μεταξύ του 1903 και του 1937, οι αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην Αίγυπτο από τον Ernesto Schiaparelli και στη συνέχεια από τον Giulio Farina έφεραν περίπου 30.000 αντικείμενα στο Τορίνο.
Φροντίσαμε οι μέρες παραμονής μας στο Τορίνο να περιλαμβάνουν τη δεύτερη Κυριακή του μήνα, καθώς τότε πραγματοποιείται το περίφημο Gran Balon, η διευρυμένη εκδοχή της πιο ιστορικής και διάσημης υπαίθριας αγοράς στην πόλη.
Έπιπλα αντίκες, παλιά παιχνίδια, vintage ρούχα και αξεσουάρ, μεταχειρισμένα βιβλία, δίσκοι βινυλίου, πορσελάνες, κρύσταλλα, κεραμικά, χειροτεχνήματα, παλιά γραμματόσημα και καρτ ποστάλ, ό,τι μπορείτε να φανταστείτε περιμένουν να το ανακαλύψετε, μαζί με τη γειτονιά που είναι ιδιαίτερα γοητευτική.
Αν πάλι δεν πετύχετε το Gran Balon, μην απογοητεύεστε: κάθε Σάββατο η Porta Palazzo Flea Market, πιο γνωστή ως Balon, σας περιμένει, αν και με ελαφρώς λιγότερους εκθέτες. Σημειωτέον ότι την ίδια μέρα εκατοντάδες μικροπωλητές στήνουν πάγκους με ό,τι βρώσιμο και πόσιμο μπορείτε να φανταστείτε – ένα πραγματικό πανηγύρι.
Έχοντας έρθει από τη Φλωρεντία, όπου καταπληκτικά κτίρια μοιάζουν να ασφυκτιούν το ένα πάνω στο άλλο, στο Τορίνο μάς εντυπωσίασαν οι τεράστιες πλατείες.
Η κεντρικότερη είναι η αχανής Piazza Castello, «το σαλόνι του Τορίνο», που κατασκευάστηκε τον 14ο αιώνα και περιτριγυρίζεται από κτίρια του 16ου και 18ου αιώνα, ανάμεσά τους το Palazzo Reale και το Palazzo Madama.
Τεράστια, με παλμό, θέα στις Άλπεις, δημοφιλής στους φοιτητές και με τον ποταμό Πάδο στα πόδια της είναι η Piazza Vittorio Veneto, που το καλοκαίρι γεμίζει τραπεζάκια και σφύζει από ζωή.
Η Piazza San Carlo βρίσκεται στο κέντρο της Via Roma, του πολυτελούς εμπορικού δρόμου της πόλης. Δύο μπαρόκ δίδυμες εκκλησίες του 17ου αιώνα, ο San Carlo και η Santa Cristina, δίνουν τον τόνο, ενώ η πλατεία περιστοιχίζεται από τις μπαρόκ στοές που σχεδίασε ο Carlo di Castellamonte τον ίδιο αιώνα.
Οι στοές είναι τυπικό χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής του Πιεμόντε και τις συναντά κανείς παντού στην πόλη – όπως μας είπαν και το διαπιστώσαμε στην πράξη, στο Τορίνο δεν σε νοιάζει αν θα βρέξει.
Από την πλατεία δεν θα φύγετε πριν πιείτε έναν εσπρέσο στο Caffé San Carlo, ένα μικρό χρυσοποίκιλτο παλάτι του 1822, όπου έπινε τον καφέ της η βασιλική οικογένεια, αλλά και ο Αλέξανδρος Δουμάς.
Αν αγαπάτε τα ιστορικά καφέ, τότε στο Τορίνο θα βρείτε την ευτυχία, καθώς έχει πολλά και υπέροχα. Το Caffé Fiorio στη Via Po άνοιξε τις πύλες του το 1870 και το προτιμούσαν οι διανοούμενοι, ανάμεσά τους και ο Νίτσε.
Σήμερα είναι ατμοσφαιρικό, επιβλητικό και αξίζει να πιει κανείς έστω έναν εσπρέσο όρθιος, στο μαρμάρινο μπαρ του 1920. To Caffé Mulassano βρίσκεται στην Piazza Castello από το 1907 και ήταν αγαπητό σε βασιλιάδες, καλλιτέχνες και κοινούς θνητούς. Όσο για το Caffé al Bicerin, όχι μόνο βρίσκεται Piazza della Consolata από το 1763, αλλά δημιούργησε το περίφημο «bicerin» που πρέπει να δοκιμάσετε: εσπρέσο με χειροποίητη σοκολάτα και κρέμα, σερβιρισμένο σε γυάλινο ποτηράκι.
Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα το Τορίνο ήταν η πρωτεύουσα του βερμούτ, με τα τοπικά αποστακτήρια να γνωρίζουν μεγάλες δόξες.
Σήμερα, αξίζει ένα απόγευμα να το αφιερώσετε στο περίφημο Aperitivo που σερβίρουν τα καφέ και τα μπαρ της πόλης: μεταξύ 19:00 και 21:00, πληρώνετε το κοκτέιλ σας και έρχεται συνοδευμένο από χίλια μύρια μεζεδάκια.
Αν πάλι η ιδέα δε σας συγκινεί, αναζητείστε μια piola, ένα είδος λαϊκού τορινέζικου μπαρ περασμένων εποχών, στο οποίο μπορεί κανείς να δοκιμάσει και πιάτα της τοπικής κουζίνας, πίνοντας ένα Βarolo, το φημισμένο κόκκινο κρασί του Πιεμόντε.
Το Τορίνο είναι παράδεισος για όσους αγαπούν τις απολαύσεις. Πρωτεύουσα της σοκολάτας –nutella, ferrero, gianduiotto έλκουν από εδώ την καταγωγή τους–, του βερμούτ και του καλού κρασιού, διάσημη για τη ζαχαροπλαστική της, είναι μια πόλη που περιμένει τους ταξιδιώτες, και όχι τους τουρίστες, να την ανακαλύψουν.
Ο Νοστράδαμος και ο Παράκελσος έζησαν στην επονομαζόμενη και «Πόλη του Διαβόλου», καθώς ανθούν σε αυτήν πλήθος δοξασίες, με τους φοιτητές να αποφεύγουν να περάσουν από τον Mole Antonelliana, φοβούμενοι ότι δεν θα πάρουν ποτέ πτυχίο.
«Η πιο περίεργη, η πιο αινιγματική, η πιο ανησυχητική πόλη, όχι μονάχα στην Ιταλία αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο», σύμφωνα με τον Τζόρτζιο ντε Κίρικο, είναι μια πόλη με βαθιά γοητεία, στην οποία ανυπομονώ να επιστρέψω. Εξάλλου, δεν είδα την Ιερά Σινδόνη.