ΟΣΟΙ ΜΕΓΑΛΩΣΑΝ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ και στη Βόρεια Αμερική από τη δεκαετία του ’70 και μετά είχαν την τύχη να βιώσουν αυτή την ευημερία που ακόμα και σήμερα βιώνουμε. Κατά τη διάρκειά της δημιουργήθηκε ένας καινούργιος τρόπος ζωής, ο οποίος δεν βασιζόταν στην εξασφάλιση απλώς της επιβίωσης αλλά και της άνεσης. Πράγμα διόλου κατακριτέο, κατά τη γνώμη μου, μια και, αν υπάρχει κάποια αλήθεια για την κατά τα άλλα εφήμερη και άνευ σημασίας ύπαρξή μας σε κοσμικό (ίσως και πλανητικό) επίπεδο, αυτή έγκειται στο να είμαστε χαρούμενοι με τις επιλογές μας και να βιώνουμε ευχάριστα την ύπαρξή μας. Η φυσιολογική τάση του ανθρώπου να αποφεύγει τον πόνο, σε οποιαδήποτε μορφή του, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον φόβο της θνησιμότητας. Για καθέναν από εμάς αυτό είναι διαφορετικό και μπορεί να εκφραστεί ποικιλοτρόπως.
Παράλληλα, ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων ζει σε κοινωνίες που φτιάχτηκαν γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό, τη δημιουργία ενός πλαισίου ασφάλειας. Μέσα σε αυτές τις κοινωνίες επιδιώκουμε συνεχώς να βρίσκουμε τρόπους για να νιώθουμε καλύτερα, προβάλλοντας πολλές φορές αυτό που μας ευχαριστεί ή τουλάχιστον αυτό που νομίζουμε ότι μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα. Έτσι κάπως, έχοντας λύσει τις βασικές μας ανάγκες (τροφή, κατάλυμα, ρουχισμός προστασίας), γεννιέται ο καταναλωτισμός, και δη ο υπέρμετρος.
Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα καινούργιο lifestyle, το οποίο δεν θα βασίζεται στη λογική της μίας χρήσης και θα επιλέγει αντικείμενα και υπηρεσίες που σέβονται το περιβάλλον και τους υπόλοιπους κατοίκους του πλανήτη.
Σήμερα βρισκόμαστε περιτριγυρισμένοι από μυριάδες πράγματα τα οποία ή δεν μας είναι απαραίτητα ή δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη συναισθηματική ή συμβολική αξία για τον καθένα από εμάς. Με άλλα λόγια, δεν συμβάλλουν ουσιαστικά στην προώθηση της ατομικής μας ευτυχίας αλλά κατά έναν περίεργο τρόπο εκφράζουν το lifestyle μας, δηλαδή τον τρόπο που ζούμε. Αντιλαμβανόμαστε συγχρόνως, τώρα ίσως περισσότερο από ποτέ, πόσο σημαντικές μπορούν να είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις. Ο άνθρωπος όμως, πριν γίνει πολιτικό ον, υπήρξε και παραμένει απλώς ένα ον. Με άλλα λόγια, έχουμε ξεχάσει ότι είμαστε κι εμείς μέρος αυτού του φυσικού κόσμου που ονομάζουμε πλανήτη Γη.
Είμαστε ένα από τα πολλά είδη που κατοικούν σε αυτόν τον απειροελάχιστα μικρό βράχο που αιωρείται στο Διάστημα, άρρηκτα συνδεδεμένος με την πύρινη σφαίρα που του δίνει ενέργεια. Ένας μικρός πλανήτης μεν, που όμως βρίθει από ζωή σε πολλαπλά επίπεδα, τα περισσότερα από τα οποία τα αγνοούμε. Ένας πλανήτης που μετρά ήδη πάρα πολλά χρόνια ζωής (περίπου 4,6 δισεκατομμύρια), μια διάρκεια που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε πλήρως, μια και το ανθρώπινο είδος εμφανίστηκε μόλις πριν από 300.000 έτη1. Είχαμε όμως την τύχη να εξελιχθεί ο εγκέφαλός μας με τέτοιον τρόπο ώστε να είμαστε σε θέση όχι απλώς να επιβιώνουμε χάρη στην ευφυΐα που σταδιακά αναπτύξαμε αλλά και να μεταφέρουμε την κεκτημένη γνώση από γενιά σε γενιά. Ακόμα περισσότερο, έχουμε την ικανότητα της φαντασίας, η οποία μας επιτρέπει να ξεπερνάμε τα ίδια μας τα όρια, όχι όμως και αυτά της φύσης.
Aποτέλεσμα όλων αυτών είναι η συγκέντρωση τεράστιου όγκου πληροφοριών και γνώσης, που μας έχει επιτρέψει να διευκολύνουμε τη ζωή μας αφάνταστα, μεταλλάσσοντας τους φυσικούς πόρους του πλανήτη με ποικίλους τρόπους. Έχουμε εξερευνήσει σχεδόν κάθε γωνιά του και έχουμε αλλοιώσει ένα μεγάλο ποσοστό του2, πάντα με στόχο τη βελτίωση της διαβίωσής μας. Δεν συνειδητοποιούμε όμως ότι η συνεχής αυτή δραστηριότητα έχει επιφέρει κλιματικές αλλαγές και μαζικές εξαφανίσεις ειδών που χωρίς τη «συμβολή» του ανθρώπου θα γίνονταν σε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια και όχι σε μερικές δεκαετίες, όπως και συνέβη. Η Γη δεν μας χρειάζεται. Οι αλλαγές στην επιφάνειά της όπως και στα ποικίλα είδη ζωής επάνω σε αυτήν είναι κάτι φυσιολογικό στο πλαίσιο της πλανητικής της ύπαρξης. Αλλά στο δικό μας επίπεδο ύπαρξης, αυτού του είδους οι δραστικές αλλαγές σχετίζονται άμεσα τόσο με τη μελλοντική όσο και με την τωρινή μας διαβίωση. Με άλλα λόγια, το τωρινό μας lifestyle απειλεί την ίδια μας τη ζωή. Τι μπορούμε να κάνουμε όμως για να μη χάσουμε την παρούσα «άνετη» διαβίωσή μας;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι μονοδιάστατη. Συνδέεται απευθείας με τη συνειδητοποίηση της θέσης μας σε αυτόν τον πλανήτη, η οποία δεν είναι σίγουρα αυτή του κυρίαρχου όντος αλλά ενός μικρού μέρους που υπάγεται σε μεγαλύτερο σύνολο. Χρειάζεται άμεσα συντονισμένη προσπάθεια σε παγκόσμιο επίπεδο έτσι ώστε να αναθεωρηθεί η σχέση μας με τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο. Όσο ουτοπικό και αν ακούγεται κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να επιτευχθεί ως έναν βαθμό αν η ανθρωπότητα δρούσε συνολικά, επιστρατεύοντας τις διδαχές του παρελθόντος και της υπάρχουσας επιστημονικής γνώσης. Κάτι τέτοιο όμως πρέπει να ξεκινήσει αναγκαστικά από τον καθένα μας, ιδιαίτερα από εμάς που δεν έχουμε να νοιαστούμε για την καθημερινή μας επιβίωση. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα καινούργιο lifestyle, το οποίο δεν θα βασίζεται στη λογική της μίας χρήσης και θα επιλέγει αντικείμενα και υπηρεσίες που σέβονται το περιβάλλον και τους υπόλοιπους κατοίκους του πλανήτη. Ακόμα περισσότερο, ένα lifestyle το οποίο δεν θα βασίζεται σε εφήμερες διασκεδάσεις αλλά στην ουσιαστική ψυχαγωγία, η οποία μας κάνει πιο συνειδητοποιημένους και παράλληλα πιο χαρούμενους. Ένα lifestyle που θα μας φέρνει πιο κοντά στη φύση αντί να μας απομονώνει από αυτήν, μαθαίνοντάς μας να τη σεβόμαστε και να την προστατεύουμε μέσα από τις προσωπικές, κοινωνικές αλλά και εμπορικές μας επιλογές. Ένα lifestyle, τέλος, που θα μας κάνει χαρούμενους όχι μέσω της ποσότητας των αποκτημάτων μας αλλά μέσω της συνειδητοποίησης της αξίας όσων δίνουν νόημα στην ύπαρξή μας.
1. Αναφέρομαι εδώ στον Homo sapiens, ο οποίος θεωρείται ο άμεσoς πρόγονος του σημερινού σύγχρονου ανθρώπου.
2. Υπολογίζεται ότι έχουμε αλλοιώσει ήδη πάνω από το 50% της επιφάνειας του πλανήτη.
Ο Θάνος Ζακόπουλος θεωρεί τον εαυτό του ένα υβρίδιο. Είναι δημιουργός πολλαπλών εκφράσεων (καλλιτέχνης, σχεδιαστής, φωτογράφος) και τον ενδιαφέρει το πάντρεμα διαφορετικών ειδικοτήτων, γι’ αυτό κάνει πρότζεκτ που μιλούν για τον φυσικό κόσμο που μας περιβάλλει και τη σχέση μας με αυτόν. Έχει συμμετάσχει σε πολλαπλές εκθέσεις και καλλιτεχνικά δρώμενα και έχει δώσει διαλέξεις σε διάφορα μέρη του κόσμου. Το 2009 ίδρυσε μαζί με την Katia Meneghini το CTRLZAK Art & Design Studio, μια πολυδιάστατη ομάδα με έδρα το Μιλάνο, αλλά επιδιώκει να περνάει τον χρόνο του όσο περισσότερο μπορεί κοντά στη φύση. Έχει επίσης ιδιαίτερο κόλλημα με την έννοια του χρόνου, γι’ αυτό και τα ταξίδια έρευνας που κάνει τον πάνε πολλές φορές σε περίεργα μέρη, στα άκρα του χωροχρόνου και πιο πέρα.