Υπάρχουν μερικά πράγματα που έχουν ξεχωριστή θέση στην καρδιά μας. Πολλές φορές δεν το συνειδητοποιούμε, μέχρι να έρθει μια αφορμή για να μας θυμίσει όλες τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα που έχουμε συνδέσει με αυτά.
Όπως ένα μπισκότο Παπαδοπούλου. Κάθε παιδί που έχει μεγαλώσει και μεγαλώνει στην Ελλάδα, ξέρει ακριβώς τι γεύση έχει ένα Πτι-Μπερ. Και κάθε ενήλικας γυρνάει αυτόματα στα παιδικά του χρόνια, το δευτερόλεπτο που θα γευτεί την πρώτη μπουκιά. Είναι τα μπισκότα που μας μεγάλωσαν, οι γεύσεις που βρίσκονται σε κάθε σπίτι και έχουν γίνει πρωταγωνιστές γενιών και γενιών. Είναι τα προϊόντα που παράγονται μέσα από εξαιρετική τεχνογνωσία και «κρύβουν» μια τεράστια ιστορία – ενός ολόκληρου αιώνα για την ακρίβεια.
Την ιστορία αυτή γνωρίζουμε φέτος, μια σημαδιακή χρονιά για την εταιρεία Παπαδοπούλου που κλείνει 100 χρόνια ζωής και μας καλεί να γνωρίσουμε την εξέλιξή της, από το πρώτο κιόλας μπισκότο. Η έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της Εταιρείας 1922-2022» που φιλοξενεί το Μουσείο Μπενάκη, αποτελεί όχι μόνο την αφορμή για να θυμηθούμε όλα όσα μας συνδέουν με τις γεύσεις Παπαδοπούλου, αλλά και την ευκαιρία να γνωρίσουμε την πορεία της μέσα από μια μοναδική εικαστική αφήγηση.
Όλα όσα μαθαίνει κανείς μέσα από την έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της Εταιρείας 1922-2022», μπορούν να συνοψιστούν σε δύο λέξεις – δύο λέξεις που βρίσκονται και στον πυρήνα της επιτυχίας της: Σεβασμός και Ποιότητα.
Μέσα από τα τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου της Εταιρείας ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, η έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά όλες τις σημαντικές πτυχές της εκατόχρονης ιστορίας και δράσης μιας από τις μεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις στον χώρο της διατροφής. Με την επιμέλεια της αρχιτέκτονα-μουσειολόγου Ερατώς Κουτσουδάκη και του σχεδιαστή προϊόντων και εσωτερικών χώρων, Σπύρου Κίζη, μαθαίνουμε την ιστορία της εταιρείας «ακολουθώντας» τους πιο σημαντικούς «σταθμούς» της, μέσα από δέκα ενότητες, περισσότερα από 300 εκθέματα και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό με διαδραστικές δραστηριότητες.
Άποψη της έκθεσης.
Η μοναδική αυτή μουσειακή εμπειρία ξεκινά μέσα σε ένα εντυπωσιακό περιβάλλον, που σε καλωσορίζει επάξια στον πλούτο της ιστορίας της εταιρείας ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. Στο χρώμα του εμβληματικού λογότυπου που όλοι αναγνωρίζουμε, το δωμάτιο είναι κόκκινο, ενώ η οροφή θυμίζει έναστρο ουρανό με τα μπισκότα Παπαδοπούλου να λάμπουν κρεμάμενα από την οροφή και ένα φωτεινό «100» στο έδαφος να δίνει το εορταστικό έναυσμα για όλα όσα πρόκειται να ανακαλύψουμε.
Στην πρώτη ενότητα της έκθεσης, γνωρίζουμε όλα όσα έκαναν το όνομα Παπαδοπούλου να ξεχωρίσει, από τα πρώτα του κιόλας βήματα. Μέσα από πολυάριθμα ιστορικά τεκμήρια όπως συσκευασίες, ετικέτες, παλιές διαφημίσεις – έντυπες και κινηματογραφικές – κατανοούμε τη σημασία τόσο της διαφήμισης, όσο και της σωστής επιλογής εικαστικών εργαλείων και πολιτικές προώθησης πωλήσεων που έχουν τη δύναμη να κάνουν μια εταιρεία να εδραιωθεί στον τομέα της. Βλέπουμε για πρώτη φορά από ετικέτες προϊόντων και συσκευασίες από το 1930 και 1940, μέχρι συσκευασίες προϊόντων που έχουν διατηρηθεί για περίπου έναν αιώνα μαζί με το περιεχόμενό τους, αλλά και το καροτσάκι-ρέπλικα της Παπαδοπούλου που εκτίθετο στο περίπτερο της εταιρείας στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τη δεκαετία του ’60. Το σκηνικό είναι λιτό και παραπέμπει σε μια μακέτα διαφήμισης, ενώ περιλαμβάνει τεκμήρια από τις σημαντικές διακρίσεις που έλαβε η εταιρεία ανά τα χρόνια σε διεθνείς εμπορικές εκθέσεις. Ένα εξίσου ενδιαφέρον κομμάτι της ενότητας είναι και ένα μέρος της αλληλογραφίας μεταξύ των αδερφών Παπαδόπουλου, Νικόλαου και Ευάγγελου, σχετικά με το περίπτερο που είχαν νοικιάσει για δέκα χρόνια και αποτελεί κομμάτι μιας ευρύτερης αλληλογραφίας τους που συναντούμε αργότερα μέσα στην έκθεση.
Η επόμενη αίθουσα είναι αφιερωμένη στις εγκαταστάσεις της εταιρείας, αλλά και στην παραγωγή των προϊόντων, ενώ συναντούμε και πέντε ιδιαίτερες φωτογραφίες του Νίκου Μάρκου από τις εγκαταστάσεις της Παπαδοπούλου σε όλη την Ελλάδα, μετά από τις επισκέψεις του. Συναντούμε μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα εικαστικά λογότυπα και μοτίβα από την ιστορία της εταιρείας, όπως και μακέτες σε κλίμακα 1:6, φιλοτεχνημένες από τον Αντώνη Πλυτά, που αποτυπώνουν τη διαδικασία παραγωγής, ξεκινώντας από το ζυμωτήριο, μέχρι τη συσκευασία και την αποθήκευση. Μέσα από μια σειρά animation videos, ανακαλύπτουμε τη διαδικασία παραγωγής των πέντε βασικών προϊόντων Παπαδοπούλου: Πτι-Μπερ, Caprice, φρυγανιά, ψωμί και μπάρες δημητριακών, ενώ ακριβώς δίπλα βρίσκονται οι παλιές σφραγίδες και μήτρες που ήταν υπεύθυνες για τη μορφοποίηση των προϊόντων – όπως τα γράμματα πάνω στα μπισκότα Πτι-Μπερ. Προχωρώντας, το τοπίο αλλάζει και βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μεγάλο projection που προσομοιάζει το περιβάλλον του εργοστασίου, δημιουργώντας μας την ψευδαίσθηση πως βρισκόμαστε στο επίκεντρο της «δράσης». Ένας παλιός ταινιόδρομος παραγωγής μπισκότων από το 1930 τραβάει την προσοχή, καθώς και ένα τεραστίων διαστάσεων μίξερ από το 1970, υπεύθυνο για την παραγωγή της κρέμας των μπισκότων εκείνη την εποχή.
Το επόμενο κομμάτι της έκθεσης, μας καλωσορίζει στην ιστορία ενός αιώνα της εταιρείας Παπαδοπούλου, μέσα από κείμενα, φωτογραφίες και αντικείμενα, που αφηγούνται μια μακροχρόνια πορεία μέσα από ένα νοσταλγικό χρονολόγιο. Γνωρίζουμε τους βασικούς σταθμούς της που συχνά συνάδουν με σημαντικές στιγμές για την ιστορία της Ελλάδας, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται η εξέλιξη της μπισκοτοβιομηχανίας διεθνώς και σε εγχώριο επίπεδο.
Η ιστορία ξεκινά το 1922, όταν σύμφωνα με την προφορική οικογενειακή παράδοση, η οικογένεια καταφτάνει στον Πειραιά με πλοίο από την Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, ο αρχικός προορισμός λέγεται πως ήταν η Μασσαλία και ο Πειραιάς ήταν απλώς μια ενδιάμεση στάση. Η Μαρία Παπαδοπούλου, επικεφαλής της οικογενείας μετά τον θάνατο του συζύγου της Ιωάννη Παπαδόπουλου, αποφασίζει να παραμείνει την Ελλάδα με την οικογένειά της, όταν με τη στάση που έκαναν σε ένα καφέ συνειδητοποίησαν πως υπήρχε άγνοια περί των μπισκότων ως συνοδευτικό του ροφήματος. Η απόφαση αυτή ήταν η αρχή για μια λαμπρή πορεία μιας εταιρείας που δεν είχε ακόμη δημιουργηθεί.
Στο χρώμα του εμβληματικού λογότυπου που όλοι αναγνωρίζουμε, το δωμάτιο είναι κόκκινο, ενώ η οροφή θυμίζει έναστρο ουρανό με τα μπισκότα Παπαδοπούλου να λάμπουν κρεμάμενα από την οροφή και ένα φωτεινό «100» στο έδαφος να δίνει το εορταστικό έναυσμα για όλα όσα πρόκειται να ανακαλύψουμε.
Την ίδια χρονιά γεννήθηκε το πρώτο προϊόν Παπαδοπούλου, που αργότερα χαρακτήρισε ολόκληρες γενιές: το Πτι-Μπερ. Η οικογένεια πουλούσε τα μπισκότα χύμα, σε παντοπωλεία και μπακάλικα, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του ’30 ξεκίνησε την βιομηχανική παραγωγή. Η εταιρεία αρχίζει να αναπτύσσεται ραγδαία, μέσα από επενδύσεις και το πρώτο εργοστάσιο στην Αθήνα και συγκεκριμένα στα Πετράλωνα. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, η βιομηχανία επιτάσσεται από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά από το 1943 και μετά σταματά τη λειτουργία της για δύο χρόνια, όπως και πολλές ελληνικές επιχειρήσεις της εποχής. Με το τέλος του πολέμου, «βλέπουμε» τις προσπάθειες της εταιρείας να ορθοποδήσει, πράγμα που κατάφερε με μεγάλη επιτυχία. Σε αυτό το χρονικό σημείο, το 1948, ο Νικόλαος Παπαδόπουλος ταξιδεύει στο εξωτερικό μελετώντας επιχειρήσεις και εργοστάσια μπισκοτοποιίας, όσο στην Ελλάδα η εταιρεία αναπτύσσεται και λίγα χρόνια αργότερα ανοίγει το νέο εργοστάσιο στην Π. Ράλλη, το 1957, συνεχίζοντας με μια ανοδική πορεία.
Το «ταξίδι» μας συνεχίζεται και λίγο αργότερα συναντούμε το εντυπωσιακό κέντημα με το επίσημο λογότυπο της εταιρείας Παπαδοπούλου, το οποίο δημιουργήθηκε το 1972 από τον ίδιο τον Ευάγγελο Παπαδόπουλο. Αποτελεί την μετεξέλιξη του «Π» που είχαμε δει ως τώρα, καθώς προστέθηκε μια κορώνα που αποτελείται από τις φιγούρες των τεσσάρων παιδιών του.
Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, «ακολουθούμε» την εξέλιξη της εταιρείας Παπαδοπούλου και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε, όπως και την κυκλοφορία νέων προϊόντων και τα «ανοίγματα» σε νέες αγορές. Γνωρίζουμε τη νέα εποχή της εταιρείας Παπαδοπούλου και την εδραίωσή της ανάμεσα στις μεγαλύτερες εταιρείες διατροφής στην Ελλάδα, μέχρι και σήμερα.
Προχωρώντας, το τοπίο αλλάζει και βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μεγάλο projection που προσομοιάζει το περιβάλλον του εργοστασίου, δημιουργώντας μας την ψευδαίσθηση πως βρισκόμαστε στο επίκεντρο της «δράσης».
Σε εκείνο το σημείο, μαθαίνουμε συνοπτικά και την ιστορία του μπισκότου τόσο διεθνώς, όσο και σε εγχώριο επίπεδο, ενώ μέσα από μια διαδραστική κατασκευή γνωρίζουμε για τον ρόλο του μπισκότου σε όλον τον πλανήτη. Εντύπωση κάνουν δύο εκθέματα από την προσωπική συλλογή της Ιωάννας Παπαδοπούλου που παρουσιάζονται πρώτη φορά: ένα κράκερ που «επέζησε» σε σωσίβια λέμβο του ναυαγίου του Τιτανικού και ένα μπισκότο που βρέθηκε στο ναυάγιο Λουζιτάνια.
Βρισκόμενοι πια στη μέση της «διαδρομής» μας στην έκθεση, συναντούμε μια μικρή ενότητα αφιερωμένη σε όλα τα παραμύθια που έχουν δημιουργηθεί με έμπνευση τις ζύμες, τα μπισκότα και ψωμιά, σε εικονογράφηση της Μυρτούς Δεληβοριά και με κείμενα της Ειρήνης Βοκοτοπούλου. Από τους Χάνσελ και Γκρέτελ, μέχρι τον Κοντορεβυθούλη, οι μικροί επισκέπτες μπορούν να ανακαλύψουν όσα κρύβονται πίσω από τις αγαπημένες τους ιστορίες.
«Φροντίδα, σεβασμός, αισιοδοξία, μέλλον, καινοτομία, ποιότητα, τεχνογνωσία». Αυτές είναι μερικές από τις αξίες που βρίσκονται στον πυρήνας της εταιρείας Παπαδοπούλου και συναντούμε στην επόμενη ενότητα της έκθεσης. Η ενότητα αυτή είναι αφιερωμένη στους ανθρώπους της εταιρείας, εκείνους που είναι υπεύθυνοι ώστε τα μπισκότα, το ψωμί, οι φρυγανιές και οι μπάρες δημητριακών να φτάνουν καθημερινά στο σπίτι μας. Πίνακες, κείμενα, διαγράμματα, αλλά και συνεντεύξεις εργαζόμενων και συνεργατών της προσφέρουν μια προσωποποιημένη άποψη για το πώς είναι να ανήκει κανείς στο ανθρώπινο δυναμικό της Παπαδόπουλος.
Φωτογραφίες από την έκθεση.
Ίσως το πιο ιδιαίτερο δωμάτιο της έκθεσης να είναι το ακριβώς επόμενο. Ένα Κυριακάτικο τραπέζι είναι στρωμένο στη μέση μιας αστικής τραπεζαρίας και περιβάλλεται από φωτογραφίες της οικογένειας Παπαδοπούλου, όπως και ένα γενεαλογικό δέντρο, μέσα από το οποίο γνωρίζουμε τις γενιές που έχουν εμπλακεί στην επιχείρηση ανά τα χρόνια. Αφορμή για τη δημιουργία του δωματίου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά τεκμήρια της έκθεσης, η αλληλογραφία του Νίκου και του Ευάγγελου Παπαδόπουλου από το 1948, μέχρι το 1953, όσο ο πρώτος ταξίδευε τον κόσμο με σκοπό την εξέλιξη της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας και ο δεύτερος διοικούσε την εταιρεία στην Ελλάδα. Η αλληλογραφία αυτή έχει μετατραπεί σε μια ηχητική σκηνοθετική ανάγνωση με τίτλο «Ταξείδι Μελέτης», για τις ανάγκες της έκθεσης, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, με τον ίδιο στον ένα από τους δύο ρόλους και τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο στον άλλο. Η μουσική και ηχητική επένδυση ανήκει στο Θοδωρή Οικονόμου, ενώ μέσα από αυτή αντιλαμβανόμαστε τόσο τη φιλοσοφία των αδερφών, όσο και τον σεβασμό και την αγάπη που έτρεφαν ο ένας για τον άλλον.
Λίγο πριν τελειώσει η έκθεση, κάνει μια μικρή αναδρομή στα βασικά: στην τροφή και τις πρώτες ύλες των προϊόντων που χρησιμοποιούνται για να παραχθούν τα μπισκότα, το ψωμί, οι φρυγανιές και οι μπάρες δημητριακών. Ταυτόχρονα, συναντούμε σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα που πιστοποιούν την διαρκή και πρωτοπόρα έρευνα που διεξήγε ανέκαθεν η εταιρεία στον τομέα της. Το μοναδικό αυτό «ταξίδι» στην ιστορία της εταιρείας Παπαδοπούλου κλείνει με μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία-έκπληξη, που μας έδωσε μια υπέροχη «γεύση» νοσταλγίας.
Όλα όσα μαθαίνει κανείς μέσα από την έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της Εταιρείας 1922-2022», μπορούν να συνοψιστούν σε δύο λέξεις – δύο λέξεις που βρίσκονται και στον πυρήνα της επιτυχίας της: Σεβασμός και Ποιότητα.
Άποψη της έκθεσης.
Ένα Κυριακάτικο τραπέζι είναι στρωμένο στη μέση μιας αστικής τραπεζαρίας και περιβάλλεται από φωτογραφίες της οικογένειας Παπαδοπούλου, όπως και ένα γενεαλογικό δέντρο, μέσα από το οποίο γνωρίζουμε τις γενιές που έχουν εμπλακεί στην επιχείρηση ανά τα χρόνια.
Άποψη της έκθεσης.