Δεν μπορώ να θυμηθώ άλλη ταινία στο πρόσφατο παρελθόν που να έχει προκαλέσει παγκοσμίως τέτοια ανταπόκριση, τόσες αντιδράσεις, τόσα σχόλια και τόσες ερμηνείες όσο το Τζόκερ. Και εν προκειμένω δεν πρόκειται για το αποτέλεσμα ενός μαγικά συντονισμένου μάρκετινγκ. Μήνες παιζόταν ολόκληρη «μανούρα» γύρω από την πρόσφατη ταινία του Ταραντίνο, αλλά τελικά οι αντιδράσεις του κοινού ήταν μάλλον χλιαρές και συγκαταβατικές, αν εξαιρέσει κανείς, φυσικά, την αποθέωση του Μπραντ Πιτ ως ημίθεου 56άρη.
Η ταινία, όμως, του Τοντ Φίλιπς με τον Χοακίν Φίνιξ χτύπησε κάποια φλέβα ή μάλλον πολλές φλέβες, προκαλώντας μια σειρά από ποικίλες και αντιφατικές μεταξύ τους αντιδράσεις και εκδηλώσεις σοκ, δέους, ενθουσιασμού, αποστροφής, καχυποψίας και αντανακλαστικού σνομπισμού, από τη στιγμή ειδικά που η δημοτικότητα της ταινίας κατοχυρώθηκε πανηγυρικά στο παγκόσμιο box office.
Από ένα σημείο και μετά, η ταινία άρχισε να λειτουργεί ως το γνωστό τεστ κηλίδων μελάνης Rorschach, ως το απόλυτο ψυχολογικό τεστ προσωπικότητας των ημερών μας. Κι αυτό δεν είναι κακό, ούτε βέβαια είναι κακό το γεγονός ότι έχουν σπεύσει ήδη τόσο πολλοί άνθρωποι (μισό εκατομμύριο εισιτήρια μέχρι στιγμής μόνο στη χώρα μας!) να το δουν και να προβάλουν πάνω του τις σκέψεις και τις ανησυχίες και τις κρίσεις τους – αισθητικές, ψυχολογικές, ιδεολογικές.
Ως σύγχρονο μανιφέστο κοινωνικού σχολιασμού, είναι η πιο αντιπροσωπευτική ταινία της εποχής μας. Ως επιφανειακός αχταρμάς «καυτών κοινωνικών ζητημάτων», είναι η πιο αντιπροσωπευτική ταινία της εποχής μας.
Η σύγχυση και η πανσπερμία ερμηνειών είναι ακόμα πιο φανερή στις απόψεις των κριτικών και μια πρόχειρη καταγραφή κατατάσσει την ταινία αυτομάτως στις πιο υψηλές θέσεις της λίστας με τις πιο «αμφιλεγόμενες» –και συνήθως, όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, τις πιο ενδιαφέρουσες– ταινίες όλων των εποχών...
Το Τζόκερ είναι ταινία σύγχρονου αστικού τρόμου. Είναι μεταμοντέρνο γκραν γκινιόλ. Είναι μαύρη σάτιρα. Είναι κοινωνικό ψυχόδραμα. Είναι, κατ' ουσίαν, ένα ατόφιο μελόδραμα παλαιάς κοπής. Είναι μια ανούσια και κραυγαλέα άσκηση κανιβαλισμού ταινιών όπως ο Ταξιτζής και ο Βασιλιάς της Κωμωδίας, που δεν θα ξαναγίνουν ποτέ. Αναδεικνύει κρίσιμα ζητήματα ψυχικής υγείας. Ευτελίζει κρίσιμα ζητήματα ψυχικής υγείας. Είναι χοντρό προβοκάρισμα μεταμφιεσμένο σε μαζική ψυχαγωγία. Είναι ένα σύντομο μονόπρακτο που ξεχειλώνει και διαλύεται, επιχειρώντας να γίνει ταινία μεγάλου μήκους. Είναι μια σπουδή χαρακτήρα που κεντράρει στις πιο καίριες υπαρξιακές αναζητήσεις. Είναι μια σπουδή χαρακτήρα που εξοκέλλει σταδιακά στην αβάσταχτη κοινοτοπία. Είναι σαγηνευτικά μακάβριο. Είναι κακόγουστο, μονοδιάστατο, επιπόλαιο, τοξικό και κενό. Μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τα τραγικά αδιέξοδα της κατάστασης στην οποία έχουμε περιέλθει στον ύστερο καπιταλισμό. Μας ρίχνει στάχτη στα μάτια.
Είναι απίστευτα γενναίο. Είναι τόσο κυνικά προμελετημένο, που δεν έχει τα άντερα όχι να βουτήξει αλλά ούτε και να κοιτάξει βαθιά στην άβυσσο. Είναι απείρως ριζοσπαστικό. Είναι ένα όργιο ναρκισσισμού με ψευδαισθήσεις μεγαλείου. Είναι μια συνταρακτική απόκριση στους χαλεπούς καιρούς μας. Είναι μια κάψουλα της αποπροσανατολισμένης και μη στοχευμένης οργής που σέρνεται ουρλιάζοντας στα social media. Ως σύγχρονο μανιφέστο κοινωνικού σχολιασμού, είναι η πιο αντιπροσωπευτική ταινία της εποχής μας. Ως επιφανειακός αχταρμάς «καυτών κοινωνικών ζητημάτων», είναι η πιο αντιπροσωπευτική ταινία της εποχής μας.
Είναι ένα στυλιζαρισμένο παραλήρημα. Είναι μια κραυγή απόγνωσης στο σκοτάδι. Είναι μια ιδιοφυής αναπαράσταση των φόβων και των ονείρων μας που έχουν σαπίσει και έχουν μετατραπεί σε καθημερινό εφιάλτη. Είναι κάτι που θα μπορούσαν να έχουν ονειρευτεί σε κακό λιώμα οι πρωταγωνιστές του Hangover. Ο ήρωας της ταινίας είναι το απόβλητο του συστήματος. Είναι η μνήμη, η συνείδηση και η εξέγερση ενός λησμονημένου λούμπεν προλεταριάτου. Είναι το εξωμήτριο του καπιταλισμού. Είναι ο δραπέτης από το άσυλο του νεοφιλελευθερισμού. Είναι απλώς ένας μοναχικός άντρας που σάλταρε λόγω βαριάς κρίσης μέσης ηλικίας. Είναι ο λευκός άντρας που χάνει τα προνόμιά του και μουρλαίνεται. Είναι ο κοινωνιοπαθής που κάνει μετάσταση στη βαριά ψυχοπάθεια. Είναι εγώ, εσύ, όλοι μας και κανένας συγχρόνως.
Το Τζόκερ είναι κάτι παραπάνω από μια ταινία. Μια ταινία είναι, μην τρελαθούμε κιόλας. Το Τζόκερ είναι συγχρόνως απονεύρωση και νοβοκαΐνη.
Οk, νομίζω ότι έχουν αραιώσει κάπως τα πλήθη εδώ στα κοντινά σινεμά των Αμπελοκήπων, πάω να στηθώ κι εγώ στην ουρά.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.