Η πανδημία του κορωνοϊού έχει αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στην ανθρωπότητα που θρηνεί χιλιάδες νεκρούς, με εκατομμύρια ανθρώπους να μάχονται για τη ζωή τους στα νοσοκομεία και άλλους που φέρονται ως υγιείς να παραμένουν κλεισμένοι στα σπίτια τους και τώρα, δειλά-δειλά, να κάνουν τα πρώτα βήματα εξόδου προς μια νέα και διαφορετική καθημερινότητα.
Πρόκειται για έναν πόλεμο όπου για πρώτη φορά ίσως, άνθρωποι δεν αφαιρούν ζωές συνανθρώπων τους, σώζουν ζωές. Η κοινωνική ευθύνη, η αλληλεγγύη, η μαζική συμμετοχή ανθρώπων στη θλίψη και στη χαρά από τα μπαλκόνια της γειτονιάς του κόσμου, το χειροκρότημα των γιατρών στον ασθενή που νίκησε τον θάνατο, ο ήχος συμπαράστασης των πυροσβεστών και των αστυνομικών, η απόγνωση γιατρών και νοσηλευτών που αναγκάζονταν να επιλέξουν ποιος θα ζήσει και ποιος όχι, η θλίψη τους για την απώλεια κάθε ανθρώπου που έφευγε μόνος από τη ζωή, μακριά από τα αγαπημένα του πρόσωπα, η ελπίδα, η ανησυχία, ο φόβος, είναι εικόνες και συναισθήματα που εναλλάσσονται σε μια νέα πραγματικότητα.
Ενώ η πανδημία ένωσε τους ανθρώπους απέναντι σε έναν εχθρό που δεν διαχωρίζει ηλικίες, φύλο, χρώμα, φυλή ή θρησκεία, η συνωμοσιολογία και ο λαϊκισμός διχάζουν τις κοινωνίες, δημιουργούν αποδιοπομπαίους τράγους, στηρίζονται στα στερεότυπα, διασπείρουν το μίσος και ενθαρρύνουν τη βία.
Κι όμως...
Ανήμερα την Πρωτομαγιά το πρωί, πηγαίνω σε ένα κατάστημα γνωστής αλυσίδας μικρογευμάτων και διανομής καφέ και βρίσκω μπροστά μου μια συνάθροιση «ειδικών αναλυτών», όπου στην προ κορωνοϊού εποχή καθόντουσαν γύρω από τα τραπεζάκια, ενώ τώρα στέκονταν όρθιοι με τον καφέ στο χέρι. Περίμενα υπομονετικά τη σειρά μου, λόγος βιασύνης δεν υπήρχε, και έγινα μάρτυρας διαφορετικών απόψεων: «Ας κρατήσουμε τις αποστάσεις βρε παιδιά, έχει δίκιο αυτός ο Τσιόδρας», «Έλα μωρέ, τελείωσε, αφού δεν κολλήσαμε μέχρι τώρα, τη γλυτώσαμε», «Δεν έχετε καταλάβει τίποτε, δεν υπάρχει κορωνοϊός, τον Μητσοτάκη τον έβαλαν οι Εβραίοι να πάρει τα μέτρα για να μας γυρίσουν στην κρίση και να βγάλουν οι τράπεζές τους λεφτά. Και το όνομα Τσιόδρας είναι εβραϊκό¹, το διάβασα και σε μια εφημερίδα».
Όπα, λέω, εδώ είμαστε... Για να ακούσω τη συνέχεια. «Και για αυτούς που πέθαναν, ο Μητσοτάκης φταίει;» ρωτάει κάποιος άλλος που μάλλον τον Μητσοτάκη ήθελε να υπερασπιστεί, παρά να αντιπαραθέσει αντίθετη άποψη στην «εβραϊκή συνωμοσία». «Ιός υπάρχει και υπάρχει παντού, σε όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο» παρεμβαίνει ένας άλλος «αναλυτής», «το Ισραήλ έχει δημιουργήσει έναν θάλαμο αναπαραγωγής του ιού, ο οποίος μπορεί ανά πάσα στιγμή να οδηγήσει σε ολοκαύτωμα όχι μόνο τους Παλαιστινίους αλλά και αρκετές ακόμη γειτονικές χώρες φτάνοντας σύντομα και στην Ευρώπη², το έγραψε ένας δημοσιογράφος σε μια εφημερίδα».
Το φαινόμενο δεν περιορίζεται στη συνάθροιση των «αναλυτών» του καταστήματος μικρογευμάτων της Αθήνας. Ο άνθρωπος που ο Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ διόρισε ως εκπρόσωπο τύπου του υπουργείου Υγείας, ο Michael Caputo, κατηγόρησε τον Ντέιβιντ Ρότσιλντ ότι «είναι ένας υβριδικός ελιτιστικός σφιγκτήρας του οποίου η οικογένεια επιθυμεί τον έλεγχο. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο συνεχώς λέει ψέματα για τον Πρόεδρο Τραμπ». Και φυσικά ένας λαϊκιστής συνωμοσιολόγος δεν μπορεί να αφήσει στο απυρόβλητο και τον άλλο γνωστό «Εβραίο», τον George Soros, ποστάροντας μια φωτογραφία του δίπλα σε κρανία και οστά και χαρακτηρίζοντάς τον ως τον «πραγματικό ιό πίσω από το οτιδήποτε»³.
Και επειδή ο λαϊκισμός σχεδόν πάντα συμμαχεί και με τη βλακεία, ο οικονομολόγος της Νέας Υόρκης Ντέιβιντ Ρότσιλντ, που ασκεί σκληρή κριτική στον Αμερικανό πρόεδρο, ουδεμία σχέση έχει με την γνωστή οικογένεια Ρότσιλντ στην Ευρώπη.
Δυστυχώς, μετά από κάθε μεγάλη κρίση, μετά από κάθε μεγάλη αλλαγή που συντελέσθηκε στον κόσμο, οι Εβραίοι βρεθήκαμε στο στόχαστρο της συνωμοσιολογίας και του λαϊκισμού. Οι Ρωμαίοι θεώρησαν τους Εβραίους εχθρούς της αυτοκρατορίας και τους εξόρισαν από τη γη τους καταστρέφοντας τον ναό τους, (το Τείχος των Δακρύων είναι ό,τι απέμεινε), αργότερα ήρθε η Ιερά Εξέταση που εκτέλεσε όσους Εβραίους αρνήθηκαν τον εκχριστιανισμό, αφού τους θεώρησαν εχθρούς του θρησκευτικού κατεστημένου, τα πογκρόμ της Ισπανίας και μετά εκείνα της Ρωσίας, και μετά οι Ναζί... Και σήμερα δεν λείπουν εκείνοι που δεν διστάζουν να κατηγορήσουν τους Εβραίους ως υπεύθυνους για την εξάπλωση του κορωνοϊού προκειμένου να ελέγξουν την ανθρωπότητα και να επιβάλλουν την ισχύ τους.
Και μετά τι;
Ξημέρωσε μια άλλη μέρα, όπου σιγά-σιγά ο κόσμος επανέρχεται στους νέους ρυθμούς ζωής, αλλά φτωχότερος. Εκατομμύρια νέοι άνεργοι, νέα οικονομική κρίση πλήττει τις κοινωνίες που παρόμοιά της δεν έχουμε βιώσει μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Οι ηγέτες του λαϊκισμού επανακάμπτουν δριμύτεροι. Στις χώρες που ήδη κυβερνούν, προσπαθούν να αποδώσουν ευθύνες για την πανδημία σε τρίτους παράγοντες, αποποιούμενοι των δικών τους ευθυνών για τη μη έγκαιρη λήψη μέτρων προστασίας του πληθυσμού της χώρας τους. Και εκεί όπου λαϊκιστές ηγούνται της αντιπολίτευσης, ανυπομονούν να καταγγείλουν στην κοινωνία ότι η κυβέρνηση υπηρετεί συμφέροντα τρίτων και οδηγεί εκατομμύρια ανθρώπους στην απελπισία και στην ανέχεια. Η συνωμοσιολογία και ο λαϊκισμός εξαπλώνονται με ραγδαίους ρυθμούς, ακριβώς όπως η πανδημία του Covid-19, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Μόνο που ενώ η πανδημία ένωσε τους ανθρώπους απέναντι σε έναν εχθρό που δεν διαχωρίζει ηλικίες, φύλο, χρώμα, φυλή ή θρησκεία, η συνωμοσιολογία και ο λαϊκισμός διχάζουν τις κοινωνίες, δημιουργούν αποδιοπομπαίους τράγους, στηρίζονται στα στερεότυπα, διασπείρουν το μίσος και ενθαρρύνουν τη βία.
Όσο λοιπόν η λογική της κοινής αντιμετώπισης της πανδημίας κατόρθωσε να δαμάσει θρησκευτικούς φανατισμούς, να περιορίσει τις εμπόλεμες συγκρούσεις, να καταλαγιάσει τα πάθη και να παραμερίσει την εμπάθεια, τόσο ο παραλογισμός του λαϊκισμού αναπαράγει συκοφαντίες, δημιουργεί ψεύτικες προσδοκίες στους απελπισμένους πολίτες και ενθαρρύνει τον φανατισμό.
Απέναντι στον λαϊκισμό, πολιτική ηγεσία, μέσα ενημέρωσης και κοινωνία οφείλουν να υψώσουν τείχος σύνεσης, σωφροσύνης και ευθύνης. Και κυρίως να μην αφήσουν χώρο για τη δημιουργία αποδιοπομπαίων τράγων από εκείνους που στηριζόμενοι στα στερεότυπα, αλλά και στην ανοησία, εύκολα μπορούν εκκολάψουν, ξανά, αυγά του φιδιού.
(1) «Ελεύθερη Ώρα», 24/4/20
(2) «Εφημερίδα των Συντακτών», 28/3/2020
(3) «Jerusalem Post», 24/4/2020
__________
Ο Βίκτωρ Ελιέζερ είναι δημοσιογράφος και Γενικός Γραμματέας του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος.