Κάθε χρόνος που περνά όλο και περισσότεροι φίλοι/γνωστοί δηλώνουν ότι ξεκινούν νηστεία την Καθαρά Δευτέρα με τελετή λήξης ανήμερα το Πάσχα, οπότε την «αποτοξίνωση» της Σαρακοστής διαδέχεται η ραγδαία «αποκτήνωση» της σκληροπυρηνικής κρεατοφαγίας.
Και δεν πρόκειται για κατά κανόνα θρήσκους ούτε καν για νεορθόδοξους δεύτερης ή τρίτης γενιάς που επιδίδονται σε τακτικές ασκήσεις διακονίας.
Απλώς χρησιμοποιούν το ορθόδοξο εορτολόγιο ως αφορμή για δίαιτα (παρ' ότι είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν και κατά πόσο αδυνατίζει κανείς κατά τη νηστεία, ειδικά όταν τρώει ακατάστατα και προσπαθεί διαρκώς να ξεγελάσει την πείνα του) και ψυχοσωματική κάθαρση από πάσης φύσεως τοξίνες και λιπαρά.
Ακόμα και από τα «σόσιαλ» σκοπεύουν κάποιοι να απέχουν κατά τη Σαρακοστή, υποδηλώνοντας ότι ο ανθρώπινος οργανισμός έχει ανάγκη από περιστασιακή έστω αποχή από τέτοια τοξικά μέσα επικοινωνίας, δικτύωσης και ψηφιακού τσουρομαδήματος.
Βολεύει, είναι αλήθεια, και χρονικά το συγκεκριμένο «βαρετό» μεσοδιάστημα μεταξύ ύστερου χειμώνα και πρώιμης άνοιξης: ποιος μπαίνει σε διαδικασία νηστείας, αποχής και αποτοξίνωσης το καλοκαίρι;
Βολεύει, είναι αλήθεια, και χρονικά το συγκεκριμένο «βαρετό» μεσοδιάστημα μεταξύ ύστερου χειμώνα και πρώιμης άνοιξης: ποιος μπαίνει σε διαδικασία νηστείας, αποχής και αποτοξίνωσης το καλοκαίρι;
Δεν παύουν να μου κάνουν εντύπωση, πάντως, οι τρόποι με τους οποίους μαθαίνουμε ως ώριμοι ενήλικες να χειραγωγούμε έθιμα «προνεωτερικής» και βαριάς τελετουργίας που μας καταπίεζαν μικρούς.
Θυμάμαι κάποιες απόπειρες των γονιών μου να μας εισαγάγουν, με αφορμή το έθιμο, σε μια πιο φιλική σχέση με τα όσπρια και τα ζαρζαβατικά να πέφτουν πάνω στην απόλυτη και κατηγορηματική άρνησή μας να απομακρυνθούμε από τον ιερό βωμό της μπριζόλας με τις τηγανητές πατάτες.
Δεν τα απεχθανόμαστε πια, αντιθέτως τα προσαρμόζουμε ο καθένας στο δικό του βιοσύστημα, αφαιρώντας συχνά τους αρχικούς συμβολισμούς, το παραδοσιακό τους ένδυμα αλλά και την αντίστοιχη πατροπαράδοτη υπόκρουση. Πόσες φορές δεν έχω βρεθεί σε φάση ψησίματος οβελία με chill out soundtrack τύπου Café del Mar. Όλα παίζουν...
Από την άλλη, έχω βρεθεί και σε μπόλικες ψυχαναγκαστικές περιστάσεις όπου ακούγονται με το ζόρι «βλάχικα», όπως τα έλεγαν τα παραδοσιακά στη Μεταπολίτευση, πριν ξεκινήσει ο ευγενής αγών να αποσπαστούν τα δημοτικά και η ελληνορθόδοξη παράδοση από το χουντικό στίγμα.
Μας σφάζει και μας πονεί συχνά η ελληνορθόδοξη εσωστρέφεια, εξακολουθώ όμως να αναρωτιέμαι, μετά από τόσα χρόνια, πόσο πραγματικά θρήσκοι είναι οι νεοέλληνες.
Στην πραγματικότητα, πρέπει να είναι οι λιγότερο «εκκλησιασμένοι» της Ευρώπης (για την Αμερική δεν το συζητάμε) – ακόμα και στη Δανία, φέρ' ειπείν, έχω την αίσθηση ότι πιο πολύς κόσμος πηγαίνει τακτικά εκκλησία, ασχέτως του αν εκεί το επίσημο εκκλησιαστικό μαγαζί είναι πολύ μικρότερο και φτωχότερο, δεν ανακατεύεται τακτικά με «εθνικά» ζητήματα και δεν φυτρώνει διαρκώς εκεί που δεν το σπέρνουν.
Ασχέτως του αν εκεί δεν σταυροκοπιέται ενστικτωδώς και αυτοματικά ο κόσμος όταν περνάει μπροστά από ναούς, όπως εδώ.
Κι εγώ, πάντως, μεγάλος σταυροκοπιέμαι τακτικά (αν με έβλεπε ο έφηβος εαυτός μου θα αυτοκτονούσε επί τόπου για να μην το ζήσει αυτό), αλλά είναι μια αντίδραση που βασικά έχει υποκαταστήσει τη νεανική χειρονομία του αυνανισμού (πιο πολύ, δηλαδή, «τι μαλακίες ακούω, Θεέ μου» παρά «ας κάνουμε προληπτικά κι έναν σταυρό, μπορεί και να βοηθήσει, καρμικά έστω, δεν ξέρεις τι γίνεται»).
Στην πραγματικότητα, δεν έχουμε αυτή την αίσθηση της κοινότητας που συνδέεται με τον εκκλησιασμό σε άλλες χώρες. Θυμάμαι, σε μια συνέντευξή του, ο γνωστός συγγραφέας Τζορτζ Πελεκάνος έλεγε ότι πάει τα παιδιά του στην εκκλησία της τοπικής ελληνορθόδοξης ενορίας όχι για να τους εμφυσήσει θρησκευτικό πνεύμα αλλά για να έχουν μια χρήσιμη αντίληψη κοινότητας και συνέχειας.
Ο Πελεκάνος, βέβαια, γεννήθηκε και ζει στην Αμερική, εκτός νεοελληνικής (και νεορθόδοξης) κουλτούρας, οπότε δεν είχε χρειαστεί ποτέ να διαβεί τα ναρκοπέδια που έχουν στηθεί εδώ κατά καιρούς με άξονα τις διάφορες απόπειρες μετεξέλιξης της ελληνοχριστιανικής παράδοσης. Δύο χαρακτηριστικές (και οργισμένες) ατάκες επιφανών και αειμνήστων ανδρών μού έχουν μείνει επί του θέματος.
Ηλίας Πετρόπουλος: «Όταν διαβάζω τα Ευαγγέλια δεν σταυροκοπιέμαι, καθώς κάνουν τα τσογλάνια της Νέας Ορθοδοξίας που γκρεμίστηκαν από τον μαρξισμό στην αγκαλιά των δεσποτάδων».
Κωστής Παπαγιώργης: «Δεν υπάρχουν νεορθόδοξοι. Ο Παπαδιαμάντης μόνο, ο οποίος δεν είναι νεορθόδοξος αλλά πιστός στο πνεύμα της ανατολικής Εκκλησίας. Τα άλλα περί νεορθόδοξων είναι κακή δημοσιογραφία».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO