«Σε λίγα χρόνια, όποιος δεν μετέχει στα κοινωνικά δίκτυα δεν θα θεωρείται αντικοινωνικός, θα είναι ύποπτος». Το τσιτάτο εμφανίστηκε σε επικήδεια ανάρτηση «φίλου» στο Facebook εξ αφορμής του θανάτου του Ζίγκμουντ Μπάουμαν. Δεν διασταύρωσα το αυθεντικό της ρήσης, άλλωστε είναι κάτι που άνετα θα μπορούσε να έχει πει/γράψει ο εκλιπών Πολωνός στοχαστής που τόσο είχε καυτηριάσει στο πιο πρόσφατο έργο του τα δεινά της παγκοσμιοποίησης και της «ρευστής» μετανεωτερικότητας, τονίζοντας συχνά ότι οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτά τα μέσα όχι για να ανοίγουν τους ορίζοντές τους και να κάνουν διάλογο, αλλά για να εγκλωβίζονται με άνεση στο στοιχείο τους. Ακόμα κι όταν «νεκρολογούν» κάποιον αγαπημένο τους επώνυμο, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς. Είναι φρέσκες οι μνήμες άλλωστε από το κακό τσουρομάδημα και την αναβίωση ακραίου ψυχροπολεμικού κλίματος που ακολούθησαν την είδηση του θανάτου του Φιντέλ Κάστρο στα social media. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι «ο αποθανών δεδικαίωται από της αμαρτίας», (αυτο)δικαιώνεται όμως πάντα ο συγγραφέας της νεκρολογίας, του επικήδειου λόγου, του εγκωμίου, της «ευλογίας» (eulogy) που λένε κι οι Αγγλοσάξονες.
Ο θάνατος κι ο χρόνος ήταν πάντα σύμμαχοι.
Ο θάνατος του Χάβελ, από την άλλη, αποτέλεσε την αφορμή μιας μίνι πραγματείας για τα αποξενωμένα υποκείμενα «που αναζητούν απελπισμένα νόημα και σκοπό και καταλήγουν να εμπιστεύονται μια ανώνυμη Εξουσία που τους προσφέρει μια ιδεολογική ασφάλεια, ακόμα κι αν αυτή η ασφάλεια είναι ένα ψέμα. Δεν είναι απαραίτητο καν να πιστεύουν πραγματικά αυτό το ψέμα, αρκεί να συμπεριφέρονται σαν να ισχύει». Το αγαπημένο μου εδάφιο του βιβλίου όμως είναι αυτό που αναφέρεται στον θάνατο του Adam «MCA» Yauch των Beastie Boys to 2012 (47 χρονών, γαμώ την τρέλα μου μέσα) και συνοψίζει το όλο «ζήτημα» του διάσημου γκρουπ ως «θεολογικό πρόβλημα»: «Πώς ενοποιείς μια τριάδα; Ανταλλάσσοντας φωνητικά, συμπληρώνοντας ο ένας τις προτάσεις του άλλου. Ο θάνατος του MCA σήμανε, εκτός των άλλων, τον θάνατο μιας τριάδας της οποίας ήταν αναπόσπαστο μέλος».
Λίγες μέρες πριν από τον Ζίγκμουντ Μπάουμαν έφυγε από τη ζωή, στα 90 του επίσης, και ο Τζον Μπέργκερ, μέγας κριτικός, θεωρητικός, λογοτέχνης, καλλιτέχνης, τεράστια και πολυσύνθετη μορφή που βοήθησε τόσο κόσμο «να δει καλύτερα» την τέχνη, τη ζωή αλλά και τον θάνατο. «Ο θάνατος κι ο χρόνος ήταν πάντα σύμμαχοι» είχε γράψει. Επίσης, σ' έναν από τους πιο εντυπωσιακούς αφορισμούς του, φαίνεται είχε πιάσει το βαθύ νόημα της ροπής μας προς τη νεκρολογία: «Αυτό που κατά βάση θρηνούμε στους νεκρούς είναι ότι έχασαν τις ελπίδες τους».
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO