«Η φύση δεν περιέχει νοήματα, τα φυσικά φαινόμενα δεν είναι ενδείξεις. Οι σεισμοί δεν ταυτίζονται με το κακό, διότι στο κακό ενυπάρχει η πρόθεση, το κίνητρο. Είναι αυτό που κάνουν οι άνθρωποι...». Γράφοντας για την ισοπεδωτική καταστροφή της Αϊτής, ο αρθρογράφος της «Washington Post» Ντέιβιντ Ιγκνάτιους ανακαλεί κάτι που είχε γράψει στο βιβλίο της Το κακό στη σύγχρονη εποχή η Σούζαν Νάιμαν -Αμερικανίδα συγγραφέας, φιλόσοφος και διευθύντρια του «Αϊνστάιν Φόρουμ» στο Βερολίνο- για να καταλήξει ο ίδιος: «Κατ' επέκτασιν, η σωστή αντίδραση σε ανεξήγητα γεγονότα δεν είναι η συζήτηση αλλά η δράση». Λογικό προφανώς, αλλά είναι πολύ δύσκολο να μην καταντήσει ψιλοκουβέντα (και αφορμή να ξεφουρνίσουμε τα πιο επιπόλαια κλισέ) ακόμα και μια ζωντανή τραγωδία τόσο μεγάλης κλίμακας... Είναι άλλωστε μοναδική ευκαιρία έκφρασης οίκτου, εξωτισμού, ενοχικών προβολών, αυθαίρετων συμπερασμάτων. Στεκόμαστε για λίγο ταπεινωμένοι και αλληλέγγυοι στη δυστυχία του δοκιμαζόμενου λαού, αλλά και ανακουφισμένοι που δεν ανήκουμε στον «μακρινό» Τρίτο Κόσμο: ένα τόσο βαρύ κακό μοιάζει να ελαφρύνει τις σκοτούρες μας, να εξαγνίζει τις δικές μας αμαρτίες. Αμαρτία να το λέμε, αλλά έτσι είναι. Αναφωνούμε «όπου φτωχός κι η μοίρα του» και βαδίζουμε μελαγχολικοί αλλά αμέριμνοι στο ηλιοβασίλεμα.
Είναι περίπου αναπόφευκτο τόσο μεγάλες καταστροφές να ξυπνάνε προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες και τάσεις μοιρολατρίας ακόμα και στους πλέον ορθολογιστές ανάμεσα μας, ειδικά όταν πρόκειται για τόσο παραδειγματικά «καταραμένους» τόπους. Όπως σημείωσε σχετικά κι ο Μαρκ Ντάνερ των «New York Times» (με γλαφυρή δημοσιογραφική πρόζα), «είναι φορές που ο οίκτος ο οποίος έχει προσκολληθεί σ' αυτό τον τόπο -όπως γίνεται φανερό από τις ανταποκρίσεις των τελευταίων ημερών- αποκτά έναν ιερό τόνο, σαν να έχει καταδικαστεί η Αϊτή στον ρόλο του εξιλαστήριου θύματος ανάμεσα στα έθνη, καρφωμένη στον σταυρό μιας έσχατης ένδειας χωρίς τέλος... Τα βάσανα της Αϊτής, όμως, τα προκάλεσαν άνθρωποι, όχι δαίμονες...». Μπορεί τα δεινά να μην τα προκάλεσαν δαίμονες, αλλά πολλοί στην Αμερική είναι έτοιμοι να πιστέψουν ότι η Αϊτή -η οποία βρίσκεται 700 μίλια μόλις από τις ακτές του Μαϊάμι- τα προκάλεσε ένας οργισμένος βιβλικός Θεός. Ο Πατ Ρόμπερτσον, άτυπος ηγέτης της αποκαλούμενης Χριστιανικής Δεξιάς, βγήκε και είπε ο αθεόφοβος ότι ο σεισμός ήταν το φυσικό επακόλουθο παλιάς συμφωνίας με τον Διάβολο που έχουν κάνει οι κάτοικοι του νησιού οι οποίοι -αν και Καθολικοί επίσημα- εξακολουθούν να χρησιμοποιούν πρακτικές βουντού στις θρησκευτικές ιεροτελεστίες τους. Το «αμαρτωλό», πάντως, Γαλλικό Καρτιέ της Νέας Ορλεάνης (όπου παίζει επίσης πολύ το βουντού) είναι το μόνο τμήμα που επέπλευσε όταν ο τυφώνας Κατρίνα βούλιαξε την πόλη...
Ομπάμα, ξε-Ομπάμα, φανταστείτε πόσο μετράει ακόμα (ίσως και περισσότερο) η πρωτόγονα θρησκόληπτη αντίληψη των πραγμάτων στις ΗΠΑ, ώστε ένιωσαν την ανάγκη να απαντήσουν στις δηλώσεις Ρόμπερτσον πολλοί επιφανείς πολιτειακοί παράγοντες και δημοσιογράφοι. Όπως ο Κρίστοφερ Χίτσενς, ο οποίος σε άρθρο του στο δικτυακό Slate αναγκάστηκε να ουρλιάζει το προφανές (ότι η καταστροφή έχει να κάνει με τη γεωλογία και την έλλειψη ακόμα και της πιο στοιχειώδους υποδομής, όχι με άνωθεν επεμβάσεις), υπενθυμίζοντας παράλληλα ότι το 1981 η Μητέρα Τερέζα παρέλαβε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής από τα χέρια του δικτάτορα Ντουβαλιέ (τζούνιορ, γνωστού και ως «Baby Doc», για να ξεχωρίζει από τον πατέρα του «Papa Doc») μαζί με παχυλή επιταγή. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι το Βατικανό προστάτευε ένα από τα πιο ειδεχθή καθεστώτα του πλανήτη για πολλές δεκαετίες.
Έλεος με τη μοιρολατρία περί εκδικητικής φύσης! Αυτό θέλουν να τονίσουν οι Αμερικανοί αρθρογράφοι που προαναφέρθηκαν, συχνά όμως οι συνάδελφοί τους που πήγαν στο νησί έμοιαζαν να ενισχύουν τα πιο εύκολα στερεότυπα με τις κραυγαλέα αυθαίρετες ανταποκρίσεις τους, ξεχειλισμένες στη βία, το πλιάτσικο και μια σειρά από εικόνες που συνοδεύονται από προειδοποιήσεις περί περιεχομένου το οποίο σοκάρει - μια χωρίς δημοσιογραφικό φιλτράρισμα άμορφη μάζα τριτοκοσμικής φρίκης, χάους και αναρχίας, τη λογική της οποίας μοιάζουμε να έχουμε προκαθορίσει προ πολλού. Το γεγονός ότι η Αϊτή το 1804 ήταν η δεύτερη ελεύθερη δημοκρατία του πλανήτη με κατοχυρωμένο φιλελεύθερο Σύνταγμα -η πρώτη ήταν οι ΗΠΑ και η τρίτη η Ελλάδα, το σύνταγμα της οποίας πρώτη η Αϊτή αναγνώρισε επίσημα- αποκαλύπτει απλά τις βαθιές ειρωνείες της ιστορίας.
Εκεί, όμως, που το πράγμα έγινε γελοίο, κακόγουστο, χυδαίο και βαθιά προσβλητικό για κάθε αντίληψη ανθρώπινης αξιοπρέπειας, κοινωνίας των εθνών και τα ρέστα, ήταν στα συστήματα κοινωνικής δικτύωσης και κωλοβαρέματος, όπου όλοι έσπευσαν να δηλώσουν (ή να «τιτιβίσουν») τη βαθιά οδύνη τους για το μέγεθος της καταστροφής. Αν η περίπτωση των αντιφρονούντων στο καθεστώς του Ιράν θεωρήθηκε ο θρίαμβος αυτού του τύπου επικοινωνίας, η Αϊτή αποδείχθηκε ένα κωμικοτραγικό φιάσκο τόσο στο Facebook (μόνο στη Σουηδία, 200.000 άτομα έγιναν μέλη ενός γκρουπ το οποίο υποτίθεται ότι συγκέντρωνε δωρεές για τους σεισμοπαθείς, για να αποδειχθεί ότι ήταν μια ομάδα χαβαλέδων απατεώνων με τίτλο «Ένωση Σουηδών Νεκρόφιλων») όσο και στο Twitter, το οποίο κάποια στιγμή μπούκωσε εντελώς από τον καταιγισμό μελούρας και αυτό-ικανοποιούμενης αλληλεγγύης. Μια από τις περιπτώσεις, πάντως, που τα αστραπιαία αντανακλαστικά των Δυτικών αφορούσαν τη δράση κι όχι τη συναισθηματικά φορτισμένη φλυαρία ήταν οι περιπτώσεις άμεσης υιοθεσίας παιδιών της Αϊτής από Γερμανούς και Ολλανδούς καταρχήν. Πώς μπορείς να κάνεις πλάκα γι' αυτό; Μπορείς; Μόνο αν είσαι επαγγελματίας stand up κωμικός...