Το ζητούμενο στο δημοψήφισμα της Ιταλίας ήταν το μέγεθος και ο ρόλος της Γερουσίας, του ενός από τα δύο νομοθετικά σώματα του ιταλικού πολιτικού συστήματος. Στην ιταλική προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία η Γερουσία, με 315 μέλη, και η Βουλή των Αντιπροσώπων, με 630 μέλη, έχουν απόλυτη ισότητα στις αρμοδιότητες. Ουσιαστικά, ο Ματέο Ρέντσι έκανε το δημοψήφισμα για να αποδυναμώσει τη Γερουσία, με στόχο τον πιο εύκολο σχηματισμό κυβερνήσεων αλλά και τον πιο γρήγορο (και ελεγχόμενο από την κυβέρνηση) ρυθμό του νομοθετικού έργου.
* * *
Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι το σχέδιο του Ρέντσι εγκρίθηκε και από τα δύο κοινοβουλευτικά σώματα, αλλά δεν συγκεντρώθηκε η ευρεία πλειοψηφία των δύο τρίτων που χρειαζόταν για να αποφευχθεί το δημοψήφισμα. Το «ναι» στήριξε η πλειοψηφία του Δημοκρατικού Κόμματος (το κόμμα του πρωθυπουργού κ. Ρέντσι), οι Δημοκράτες της Αριστεράς (πρώην Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα) και η Νέα Κεντροδεξιά. Υπέρ του «όχι» τάχθηκε σύσσωμη η αντιπολίτευση: το Κίνημα Πέντε Αστεριών του Μπέπε Γκρίλο, η Λέγκα του Βορρά, η Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι και το εθνικιστικό Αδελφοί της Ιταλίας.
* * *
Γι' ακόμα μία φορά οι εταιρείες δημοσκοπήσεων έπεσαν έξω. Προέβλεπαν ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα είναι ντέρμπι, κάτι που αποδείχθηκε αρκετά υπερβολικό, τη στιγμή που το «όχι» συγκέντρωσε περίπου το 60% των ψήφων. «Ζήτω η Ιταλία. Το "όχι" κέρδισε και τώρα αυτοί που το στήριξαν με την εκστρατεία τους έχουν την ευθύνη να προχωρήσουν και να φέρουν πρόταση» είπε ο Ιταλός πρωθυπουργός το βράδυ της Κυριακής, τονίζοντας πως αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη της ήττας. «Έχασα και το λέω δυνατά, αλλά με δυσκολία» πρόσθεσε και δήλωσε πως σκοπεύει να παραιτηθεί.
Το απόγευμα της Δευτέρας ο Πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ματαρέλα του ζήτησε να αναβάλει την παραίτησή του μέχρι να ψηφιστεί ο προϋπολογισμός, το νωρίτερο ως την Παρασκευή. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και το 2012, όταν ο τέως Πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ναπολιτάνο είχε πείσει τον Μάριο Μόντι να παραμείνει στη θέση του έως την έγκριση του προϋπολογισμού. «Με αίσθημα ευθύνης» ο Ρέντσι συμφώνησε να παραμείνει για λίγες ακόμη μέρες. Όπως όλα δείχνουν, ο Πρόεδρος της Ιταλίας θα δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από το υπάρχον Κοινοβούλιο. Επικρατέστερος να ηγηθεί αυτής της κυβέρνησης είναι ο νυν υπουργός Οικονομίας, Πιερ Κάρλο Πάντοαν. Και το όνομα του προέδρου της Γερουσίας, Πιέτρο Γκράσο, βρίσκεται, πάντως, μεταξύ των επικρατέστερων για να αναλάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, αλλά και του υπουργού Μεταφορών, Γκρατσιάνο Ντελρίο. Οι επόμενες εκλογές είναι προγραμματισμένες για το 2018.
* * *
Το Κίνημα Μ5S του Μπέπε Γκρίλο και η Λέγκα του Βορρά ζητούν άμεσα εκλογές. Στο Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι η εσωτερική αντιπολίτευση αισθάνεται δικαιωμένη και ζητά νέα κυβέρνηση με κορμό το κόμμα χωρίς τον Ρέντσι. Την ίδια ώρα, η Φόρτσα Ιτάλια δεν έχει ξεκαθαρίσει τις προθέσεις της.
* * *
Το κακό σενάριο είναι το «όχι» στο δημοψήφισμα να πανικοβάλει τις αγορές, η ιταλική οικονομία να υποβαθμιστεί, τα spreads να ανέβουν και ο κόσμος να αρχίσει να αποσύρει τις καταθέσεις του. Επόμενο βήμα σε αυτό το σενάριο είναι η επιβολή capital controls, κάτι που θα αυξήσει τη δυσαρέσκεια του κόσμου, την οποία θα σπεύσουν να εκμεταλλευτούν τα αντιευρωπαϊκά κόμματα με δημοψήφισμα για έξοδο από το ευρώ. Η Ιταλία δεν είναι Ελλάδα, διαθέτει την 8η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου με καθαρά εξαγωγικό προσανατολισμό. Οπότε το στρατόπεδο της λίρας θα έχει σοβαρά επιχειρήματα για την επιστροφή σε ένα υποτιμημένο εθνικό νόμισμα. Να σημειώσουμε ότι το 40% των δανείων των ιταλικών τραπεζών βρίσκεται στο κόκκινο. Το παθητικό της Ιταλικής Κεντρικής Τράπεζας είναι στα €350 δισ., ενώ το ποσοστό του ιταλικού χρέους θα ξεπεράσει το 133% ως το τέλος του χρόνου.
* * *
Παρά την αρχική πτώση του τη στιγμή της ανακοίνωσης του αποτελέσματος του ιταλικού δημοψηφίσματος, το ευρώ σταθεροποιήθηκε και έναντι του δολαρίου και τώρα βρίσκεται στα 1,076 δολάρια – το υψηλότερο επίπεδο στο οποίο έχει βρεθεί από τα μέσα Νοεμβρίου. Η στερλίνα «έπεσε» κατά 1% έναντι του ευρώ, στα 1,1812.
* * *
Μετά το Brexit και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, στο δημοψήφισμα της Ιταλίας σημειώθηκε μια ακόμα νίκη των λαϊκιστικών δυνάμεων. Βεβαίως, οι εκλογές στη Βρετανία, στις ΗΠΑ και στην Ιταλία διαφέρουν μεταξύ τους σε μεγάλο βαθμό, όμως και στις τρεις περιπτώσεις διαφαίνεται ένα κοινό νήμα. Αν προσθέσουμε στον συνδυασμό και την παρ' ολίγον νίκη την Κυριακή του ακροδεξιού υποψήφιου Προέδρου στην Αυστρία, αλλά και τα αυξημένα ποσοστά της Λεπέν στη Γαλλία και του ξενοφοβικού AfD στη Γερμανία, το μέλλον προμηνύεται νεφελώδες. Απλώς να υπενθυμίσουμε ότι μέσα στο 2017 έχουμε εκλογές σε Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία και Νορβηγία.
Tο άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO