Μίλησα με δύο κατοίκους της Σκωτίας που θα ψηφίσουν στο επερχόμενο σημαντικό δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία.
Ο Θοδωρής Σ. είναι βαθιά πεπεισμένος ότι το ΝΑΙ είναι η σωστή επιλογή. Η Ηλέκτρα Γκ. δεν είναι σίγουρη.
Να τι μου είπαν:
ΘΟΔΩΡΗΣ
Λοιπόν, κατ' αρχάς, κάτι που διαπιστώνω ότι δεν το ξέρουν πολλοί: στο δημοψήφισμα έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν όσοι πολίτες της ΕΕ μένουν μόνιμα Σκωτία και έχουν κάνει αίτηση για να ψηφίσουν. Αυτό σημαίνει ότι μόνο οι Σκωτσέζοι, αλλά και οι Άγγλοι, Γάλλοι, Ισπανοί, ακόμα και Έλληνες που μένουν μόνιμα εδώ έχουν δικαίωμα να ζητήσουν να συμπεριληφθούν στους εκλογικούς καταλόγους. Επίσης, οι άνω των 16 έχουν για πρώτη φορά δικαίωμα να ψηφίσουν - και από ότι παρακολουθώ, αρκετοί έφηβοι έχουν ήδη κατασταλαγμένες και ώριμες απόψεις, είτε ψηφίζουν Ναι είτε 'Οχι.
Την καμπάνια για το Ναι την στηρίζει το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα (SNP), και διάφορα άλλα μικρά κόμματα και οργανώσεις, επίσης αριστερές και αντι-πολεμικές, αντι-νατοικές ομάδες. Την καμπάνια για το Όχι την στηρίζουν τα μεγάλα κόμματα, Εργατικοί, Συντηρητικοί, οι ΛιμπΝτέμ (κάπου κέντρο), και οι μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες. Οι περισσότεροι που υποστηρίζουν το Ναι είναι από χαμηλά οικονομικά στρώματα, ή από τα Χάιλαντς, όπου ακόμα υπάρχει το παραδοσιακό Σκωτσέζικο στοιχείο, και μιλάνε τα Γκάλικ (κέλτικα), ενώ οι υποστηρικτές του Όχι είναι (προφανώς) από ανώτερα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα, αυτοί που είναι ευχαριστημένοι από το στάτους κβο.
Τα κύρια επιχειρήματα του Ναι είναι η αυτονομία, η δυνατότητα να αποφασίζουν οι Σκωτσέζοι οι ίδιοι για την χώρα τους (τώρα εχουν την δυνατότητα να περνάνε νόμους και να αποφασίζουν αυτοί τον προυπολογισμό τους, αλλά από χρήματα που έρχονται από τον ππροϋπολογισμότου Λονδίνου, και ήδη στην Αγγλία έχουν αρχίσει πολλές περικοπές, ειδικά στο ΕΣΥ, οι οποίες σιγά σιγά μεταφράζονται και σε περικοπές στα κονδύλια που καταλήγουν στον Σκωτσέζικο προϋπολογισμό), να έχουν την κυβέρνηση που ψήφισαν (έχουν έναν μόνο συντηρητικό βουλευτή, αλλά η κυβέρνηση στο Γουέστμινστερ είναι Συντηρητικοί) και να προωθήσουν τις κοινωνικές αλλαγές που οραματίζονται, και που η κυβέρνηση της Βρετανίας δεν παρέχει, αλλά αντίθετα καταργεί κοινωνικές παροχές. Η συμμετοχή σε πολέμους και εκστρατείες στο εξωτερικό (Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη, Συρία, Ουκρανία) κυρίως για όφελος της Αμερικής είναι ακόμα ένα επιχείρημα του Ναι για να σταματήσει αυτήν την εξωτερική πολιτική. Επίσης, η απομάκρυνση των πυρηνικών όπλων (υποβρύχια με βαλλιστικούς πυραύλoυς Trident) από την Σκωτία είναι από τις βασικές υποσχέσεις του SNP.
Τα κύρια επιχειρήματα του Όχι, πέρα από τα συναισθηματικά (η Ένωση 300 χρόνων θα πάει στράφι, και κρίμα είναι) είναι κυρίως οικονομικά. Και όπως θα περίμενες, έχοντας βιώσει την όλη συζήτηση παλιά για την έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ, εντελώς καταστροφολογική. Αν η Σκωτία γίνει ανεξάρτητη, λένε, θα ανέβουν οι τιμές των προιόντων, των ενοικίων, θα πέσουν τα επιτόκια και οι μισθοί, θα μεταφέρουν εταιρείες την έδρα τους αλλού, θα χαθούν οι συντάξεις. Τα λεφτά από το πετρέλαιο στη Βόρεια Θάλασσα δεν θα φτάσουνε, θα στερέψουν τα αποθέματα. Η Σώτια θα πρέπει να περιμένει 10 χρόνια για να γίνει δεκτή στην ΕΕ (έχει ήδη όλες τις προϋποθέσεις αφού τώρα είναι μέλος, όπως έχουν δηλώσει αρκετοί ευρωπαίοι αξιωματούχοι που δεν είναι ισπανοί), το ΝΑΤΟ δεν θα την δεχτεί ως μέλος αν απορρίψουν τα πυρηνικά (το NATO αργότερα δήλωσε ότι η Σκωτία είναι ευπρόσδεκτη). Θα χρειάζονται διαβατήρια για να πάνε στην Αγγλία, και η Αγγλία θα στήσει συνοριοφυλακές (το είπε χτες ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, και μετά το πήρε πίσω).
Ένα άλλο μεγάλο θέμα που συζητήθηκε πρόσφατα είναι η άνιση κατανομή πλούτου, με μια πρόσφατη μελέτη να δείχνει ότι οι πλούσιοι της Βρετανίας γίνονται πλουσιότεροι,και ο ιφτωχοί φτωχότεροι. Και οι περισσότεροι πλούσιοι είναι στο Λονδίνο, οι περισσότεροι φτωχοί στην Σκωτία.
Με άλλα λόγια, και όπως το βλέπω εγώ, η πλευρά του Ναι προσφέρει επιχειρήματα ελπίδας, η πλευρά του Όχι επιχειρήματα φόβου, κυρίως οικονομικά. "Επιχείρηση φόβος" όπως έχει ονομαστεί, "Project Fear".
Το πώς το βιώνω εγώ, τώρα. Θα αρχίσω λέγοντας πως, αν και λέγεται Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα, και αρκετοί τους κατηγορούν για εθνικιστές, επίσημη θέση τους είναι οτι οι μετανάστες είναι ευπρόσδεκτοι στην Σκωτία, αν επιθυμούν να προσφέρουν στην χώρα - αυτό γιατί αναγνωρίζουν ότι ο πληθυσμός είναι γερασμένος, δεν υπάρχουν αρκετοί νέοι που να μπορούν να συνεισφέρουν στο μέλλον, και άρα οι μετανάστες μπορούν να προσφέρουν γνώσεις και ικανότητες και να συνεισφέρουν. Αντίθετα, η πάγια θέση της Συντηρητικής κυβέρνησης είναι ότι θα κάνει ότι μπορεί για να περιορίσει την μετανάστευση, με κύριο επιχείρημα ότι οι μετανάστες έρχονται εδώ για να εκμεταλευτούν το σύστημα υγείας τους και τις κοινωνικές παροχές - πράγμα που αρκετές μελέτες έχουν απορρίψει, και δείχνουν ότι πιο πολλοί είναι οι ντόπιοι που απομύζουν το κράτος παρά οι ξένοι. Επίσης, η ίδια κυβέρνηση θέλει να κάνει δημοψήφισμα το 2015 για το αν θα βγούνε από την ΕΕ - ενώ την ίδια στιγμή τρομοκρατούν τους Σκοτσέζους με το ενδεχόμενο να μην γίνει δεκτή η Σκωτία στην ΕΕ, σε μια επίδειξη υποκρισίας. Με άλλα λόγια, αισθάνομαι πιο ευπρόσδεκτος εδώ, και σε μια ανεξάρτητη Σκωτία, παρά σε μια Μεγάλη Βρετανία εχθρική προς τους ξένους.
Εγώ προσωπικά, όπως κατάλαβες, θα ψηφίσω Ναι. Άλλοι Έλληνες που ξέρω θα ψηφίσουν Όχι, γιατί θεωρούν ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει καλά η Σκωτία οικονομικά. Το αποτέλεσμα δεν μπορούμε να το προβλέψουμε, καθώς τελευταία είναι στήθος με στήθος, κυμαίνονται και οι δύο κοντά στο 50%.
Το μόνο που ίσως είναι ενδεικτικό είναι ότι ένα μήνα πριν το Ναι ήταν στο 38%, και μια βδομάδα πριν στο 43%. Και όλο και πιο πολλοί αναποφάσιστοι αποφασίζουν να ψηφίσουν Ναι, και αρκετοί από το Όχι έχουν αλλάξει γνώμη. Και όσο ανεβαίνει το Ναι, τοόσο πανικοβάλλεται η κυβέρνηση. Σήμερα τους υποσχέθηκαν μεγαλύτερη αυτονομία αν ψηφίσουν Όχι (ο Γκόρντον Μπράουν, που δεν εκπροσωπεί στην ουσία την κυβέρνηση, άρα μόνο δεσμευτικό δεν είναι), και αύριο Τετάρτη ο Πρωθυπουργός μαζί με τους άλλους δύο ηγέτες του συνασπισμού έχει αναβάλει συζήτηση στην Βουλή για να ανέβει στην Σκωτία και να κάνει διάγγελμα.
Ελπίζω την Πέμπτη να γίνει το μεγάλο μπαμ, το σοκ που μπορεί να αλλάξει όλη την Ευρώπη, και να επιφυλάσσει ένα καλύτερο μέλλον για μια πανέμορφη χώρα που έχει επισκιαστεί από τον μεγάλο γείτονά της. Yes means Scotland's future in Scotland's hands
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ζω εδώ από το 2008, όταν μετακόμισα στο Εδιμβουργο για να κάνω μεταπτυχιακό στην διοίκηση τέχνης και φεστιβάλ. Από τότε, με μια μικρή εξαίρεση λίγων μηνών όπου συνεργάστηκα με ένα θεατρικό φορέα στην Αθήνα, δουλεύω σε φεστιβάλ και σε πολιτιστικούς οργανισμούς της Σκωτίας.
Θα ψηφίσω στο δημοψήφισμα. Οι Σκωτσέζοι έκαναν μια πολύ δημοκρατική και έξυπνη κίνηση δίνοντας το δικαίωμα ψήφου σε όλους σχεδόν τους κατοίκους της χώρας (η πλήρης λίστα εδώ). Με αυτό τον τρόπο έκαναν όλους μας είτε είμαστε Βρετανοί υπήκοοι, είτε όχι να ενδιαφερθούμε για το τι γίνεται στην χώρα και να νιώσουμε μέρος της. Θα ακουστεί αφελές αλλά έχω αναρτήσει την εκλογική κάρτα μου στον πίνακα για τα πράγματα που πρέπει να θυμάμαι στην κουζίνα και την κοιτάω κάθε πρωι με περηφάνεια.
Η προεκλογική περιόδος είναι υπόδειγμα πολιτισμένου και ήπιου διαλόγου. Ούτε δρόμοι έκλεισαν με διαδηλώσεις, ούτε βιαιοπραγίες ανάμεσα στις δυο αντίπαλες παρατάξεις. Στα παράθυρα των σπιτιών όποιος θέλει να εκφράσει δημόσια τη γνώμη του κολλάει πανό μεγέθους Α4 που γράφουν Yes ή No και έτσι περπατάς στο δρόμο και μετράς αυτοκόλλητα και δυνάμεις. Τα Ναι υπερτερούν και σε ποσότητα και σε μέγεθος αλλά όπως έγραψε ένας αναλύτης, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι οι αυτονομιστές έχουν την κυριαρχία στις γειτονιές αλλά μάλλον ότι όσοι θα ψηφίσουν όχι είναι σε γενικές γραμμές πιο συγκρατημένοι και πιο συντηρητικοί ψηφοφόροι.
Εγώ δεν έχω δει, ούτε έχω ακούσει μέχρι στιγμής για κάποιο τσακωμό. Το πιο ακραίο περιστατικό που έγινε γνωστό σημειώθηκε στην Γλασκώβη πριν δυο εβδομάδες σε μια εκδήλωση όπου ένα μέλος της μιας παράταξης έσπρωξε μια γυναίκα από την άλλη παράταξη. Και αυτό έγινε θέμα στην τηλεόραση. Μπορείς να κάνεις τους παραλληλισμούς με την Ελλάδα και να βγάλεις τα συμπεράσματα σου.
Η γενική αίσθηση πάντως που έχω είναι ότι ο κόσμος είναι μοιρασμένος ανάμεσα στο Ναι και το Οχι. Είναι, για τους Σκωτζέζους ειδικά, μια πάλη ανάμεσα στην καρδιά τους που τους λέει να τολμήσουν και την λογική τους. Το φόβο να μη χάσουν την σιγουριά που τους παρέχει το να είναι μέλος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Τι θεωρώ πως είναι το πιο συμφέρον για τη Σκωτία; Η ειλικρινής απάντηση είναι οτι δεν ξέρω. Τις τελευταίες ημέρες οι Άγγλοι πολιτικοί έχουν ανεβάσει πολύ τους τόνους κάνοντας μια καμπανια πολύ φορτισμένη συναισθηματικά (Ο Καμερον σχεδόν έβαλε τα κλάματα χτες) λέγοντας ποσο πολύ μεγάλη αξία έχει το Ηνωμένο Βασίλειο να παραμείνει ενωμένο. Παράλληλα, όλη η επιχερηματολόγια του Οχι έχει στηριχτεί στην λογική του φόβου, για το τι οικονομικές επιπτώσεις θα έχει η ενδεχόμενη ανεξαρτητοποιήση της χώρας και το πόσο πολύ θα ακριβύνει το κόστος ζωής και πόσο θα αυξηθούν οι φόροι και οι υποθήκες. Από την άλλη, το SNP που κάτα κύριο λόγο καθοδηγεί την καμπάνια του Ναι ευαγγελίζεται ένα πολύ δημοκρατικό κράτος στα πρότυπα των Σκανδιναβικών χωρών χωρίς ωστόσο να εξηγεί το που θα βρεθούν οι πόροι.
Δηλαδή, οι δυο καμπάνιες στηρίζονται στο φαντασιακό μελλον που για τους μεν θα είναι κατάμαυρο και για τους δε θα είναι χρυσό. Μέσα σε αυτή την σύγχυση δε μπορώ να ξέρω τι έιναι καλύτερο και για ποιον.
Αν νιώθω ανασφάλεια στην περίπτωση που κερδίσει το ΝΑΙ... Οι δυο μεγάλες τράπεζες ανακοίνωσαν επίσημα χτες ότι θα μεταφέρουν τις έδρες τους στο Λονδίνο σε περίπτωση ανεξαρτητοποιήσης της Σκωτίας. Αυτό όμως δε με πείθει σαν επιχειρηματολόγια. Τι σημαίνει, θα φύγουν οι τράπεζες; Πόσες δουλειές θα χαθούν και αν φύγουν οι τράπεζες τι θα γίνει; Θα σταματήσουν οι άνθρωποι να εμπορεύονται;
Δε νομίζω ότι είναι εκεί η ουσία όμως. Ζώντας τα τελευταία χρόνια στην Σκωτία, ένα πράγμα με έχει εντυπωσιάσει και εξακολουθεί να με εντυπωσιάζει στην νοοτροπία των κατοίκων. Η αίσθηση ότι εδώ ξέρουν να λειτουργούν σαν σύνολο και να υπακούουν στους κανόνες του κοινού τους συμφέροντος. Και δε το κάνουν από καλοσύνη, το κάνουν γιατί ενστικτωδώς έχουν καταλάβει ότι μόνο έτσι θα διατηρηθούν ενωμένοι.
Εαν, σε περίπτωση που επικρατήσει λοιπόν το Ναι, ακολουθήσουν αυτή την φιλοσοφία τότε όχι δεν φοβάμαι την επόμενη μέρα. Εαν όχι, τότε θα έχουμε πολλά να γράψουμε στο μέλλον.