— Τι σημαίνει ο όρος «ίντερσεξ» και ποια άτομα αφορά;
Ίντερσεξ είναι ένας όρος-ομπρέλα που αναφέρεται στις εγγενείς φυσικές διαφορές των χαρακτηριστικών φύλου ή στην αναπαραγωγική ανατομία. Σημαίνει επίσης τη ζωντανή εμπειρία των κοινωνικο-πολιτισμικών συνεπειών που υφίστανται οι άνθρωποι που γεννιούνται με σώματα που δεν εμπίπτουν στις κανονιστικές νόρμες των «αρσενικών» και «θηλυκών» σωμάτων.
— Μεταφράζεται ο όρος στα ελληνικά;
Η ορθή απόδοση του όρου στα ελληνικά είναι διαφυλικός, αλλά από την κοινότητα προτιμάται ο όρος ίντερσεξ.
— Γιατί μιλάμε για σωματικότητα όταν αναφερόμαστε στα ίντερσεξ άτομα;
Η ίντερσεξ σωματικότητα διαφέρει από την τυπική αμιγώς αρσενική ή/και θηλυκή, με την έννοια ότι κινείται συνήθως στο φάσμα του βιολογικού φύλου. Όπως και σε κάθε άνθρωπο, έτσι ακόμα πιο ειδικά στους ίντερσεξ ανθρώπους η ανατομία, τα έσω ή έξω γεννητικά όργανα, είναι διαφοροποιημένα, αλλά σχεδόν πάντα λειτουργικά και χωρίς ανάγκη επέμβασης. Η ίντερσεξ σωματικότητα ουσιαστικά μάς θυμίζει την ποικιλομορφία του είδους μας στη φύση, κάτι που ξέρουμε ότι ισχύει εδώ και αιώνες. Είναι μύθος ότι πρόκειται για ανθρώπους που έχουν και τα δύο φύλα ταυτόχρονα στο σώμα τους, κάτι που θα καθιστούσε ενδεχομένως τα σώματα αυτά αξιοπερίεργα. Είναι απλώς διαφορετικά, όπως και κάθε ανθρώπου. Η ίντερσεξ σωματικότητα δεν αποκλείει τη δυνατότητα αναπαραγωγής είτε φυσικά είτε με ιατρική βοήθεια. Σίγουρα όμως είναι μια σωματικότητα αξιαγάπητη και μοναδική που αξίζει να αγαπάει και να αγαπιέται και να τιμάται, όχι να κρύβεται, να αποκρύπτεται ή να στιγματίζεται.
Το πιο βασικό είναι να απαγορευτούν ρητά οι μη αναγκαίες ιατρικές επεμβάσεις που συχνά ακολουθούν ένα ίντερσεξ άτομο σε όλη του τη ζωή, επιφέροντας τραυματικές και δυσάρεστες συνέπειες στο σώμα και τον ψυχισμό του.
— Ποιες είναι οι πιο συχνές προκαταλήψεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπα τα ίντερσεξ άτομα;
Ξεκινάμε από το bullying στο σχολικό περιβάλλον λόγω της διαφορετικότητας των χαρακτηριστικών του φύλου τους, της αδιαφορίας των δασκάλων και την άγνοιά τους σχετικά με την ίντερσεξ ορολογία. Επίσης, τα ίντερσεξ άτομα αδυνατούν ή είναι απρόθυμα να χρησιμοποιήσουν ιατρικές υπηρεσίες λόγω του τραυματικού τρόπου με τον οποίο έχουν αντιμετωπιστεί ήδη από την παιδική και εφηβική τους ηλικία. Μιλάμε για περιπτώσεις έλλειψης διαφοροποιητικής διάγνωσης και εξατομικευμένης αγωγής βάσει χαρακτηριστικών φύλου, για άβολες ερωτήσεις στο πλαίσιο εξετάσεων ή λήψης ιστορικού από επαγγελματίες υγείας, π.χ. η ερώτηση «πότε ήταν η τελευταία σου περίοδος» σε ίντερσεξ γυναίκες. Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα προκαταλήψεων και συμπεριφορών που έχουμε βιώσει ή καταγράψει.
— Πώς αντιμετωπίζονται τα σώματα των ίντερσεξ ατόμων τόσο από τα διεθνή ιατρικά πρωτόκολλα όσο και από τα εγχώρια;
Γνωρίζουμε πως έχουν συμβεί πολύ άσχημα και κακοποιητικά περιστατικά, τα οποία δυστυχώς συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ας αναλογιστούμε το πιο βασικό: πόση ασφάλεια μπορεί να νιώσει ένα παιδί ή ένας άνθρωπος που παραπέμπεται σε δημόσιο νοσοκομείο για διερεύνηση της περίπτωσής του και καταλήγει να γίνεται το πειραματόζωο των γιατρών που το εξετάζουν σε άβολες στάσεις ομαδικώς (από ομάδα γιατρών, ειδικευόμενων, φοιτητών, νοσηλευτών και μαιών), που το τραυματίζουν κατά τη διάρκεια της εξέτασης (π.χ. σε μια ίντερσεξ γυναίκα συνήθως ανατομικά η ουρήθρα είναι πιο κοντά στον κόλπο και ερεθίζεται πολύ εύκολα κατά τη διάρκεια της κλασικής γυναικολογικής εξέτασης), που σχολιάζουν αδιάκριτα το σώμα του με κάθε αφορμή και που παρεμβαίνουν σε αυτό χωρίς τη συναίνεσή του ή τρομοκρατώντας τους γονείς του; Αγωνιζόμαστε ώστε αυτά τα πράγματα να τελειώσουν οριστικά.
— Υπάρχουν παραδείγματα χωρών που έχουν προωθήσει την ορατότητα των ίντερσεξ ατόμων; Και να ναι, με ποιους τρόπους;
Το βασικό, αλλά δυστυχώς όχι αυτονόητο, είναι ότι υπάρχουν παραδείγματα κρατών που έχουν προωθήσει την ασφάλεια των ίντερσεξ ατόμων. Διότι για να νιώσει ένα άτομο αρκετά ασφαλές ώστε να εκδηλωθεί και να διεκδικήσει την ορατότητα που του αξίζει πρέπει ήδη από τη γέννησή του να υπάρχουν τα εχέγγυα ότι δεν θα κακοποιηθεί. Η Μάλτα ποινικοποίησε πρώτη τις επεμβάσεις σε ίντερσεξ βρέφη και ακολούθησαν η Πορτογαλία και η Γερμανία. Επίσης, οι επεμβάσεις έχουν απαγορευτεί και στη Χώρα των Βάσκων.
— Έχουν φτάσει τα αιτήματα των ίντερσεξ ατόμων μέχρι την ελληνική Βουλή; Έχει ικανοποιηθεί κάποιο από αυτά;
Το 2017 ψηφίστηκε ο νόμος 4491/2017 (ΦΕΚ Α’152/13-10-2-17) για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου στην Ελλάδα. Το σχέδιο νόμου της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του υπουργείου Δικαιοσύνης για την αναγνώριση ταυτότητας φύλου (18.11.2016) αναφέρει στο άρθρο 2 «Ορισμοί» παρ. 2 πως «ως χαρακτηριστικά φύλου νοούνται τα χρωμοσωμικά, γονιδιακά και ανατομικά χαρακτηριστικά του προσώπου, τα οποία συμπεριλαμβάνουν πρωτογενή χαρακτηριστικά, όπως τα αναπαραγωγικά όργανα, και δευτερογενή χαρακτηριστικά, όπως η μυϊκή μάζα, η ανάπτυξη στήθους ή τριχοφυΐας». Ο ορισμός αυτός αναφέρεται στα ίντερσεξ άτομα καθώς διακρίνει τα χαρακτηριστικά φύλου από την ταυτότητα φύλου, η οποία περιγράφεται στην παρ. 1 ως «ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλου που καταχωρίστηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά».
Το άρθρο 7 «Ανήλικοι» παρ. 1 του σχεδίου νόμου αναφέρει πως «απαγορεύεται οποιαδήποτε ιατρική θεραπεία, όπως χειρουργική ή ορμονική, για την ολική ή μερική αλλαγή των χαρακτηριστικών φύλου σε ανήλικο, εκτός εάν αυτή επιβάλλεται από το συμφέρον της υγείας του, οπότε διενεργείται με τη σύμφωνη γνώμη των γονέων του (…)». Εάν συντρέχει λόγος υγείας και διενεργηθούν ιατρικές πράξεις η παρ. 2 συμπληρώνει πως «σε περίπτωση διενέργειας των ιατρικών πράξεων της παρ. 1, οι οποίες επιφέρουν ασυμφωνία με το καταχωρισμένο φύλο του ανηλίκου, η διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου του αποφασίζεται από το δικαστήριο, εφόσον το ζητήσουν οι γονείς (…)». Συνεπώς, ενώ το σχέδιο νόμου με το άρθρο 7 απαγόρευε ρητά τις εγχειρήσεις στα ίντερσεξ βρέφη και παράλληλα παρείχε ένα σαφές νομικό πλαίσιο για τη νομική αναγνώριση φύλου σε περίπτωση διενέργειας ιατρικών πράξεων, στο (κατατεθέν) σχέδιο νόμου του υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το άρθρο 7 έχει εξαφανιστεί και έχει αντικατασταθεί από το νέο άρθρο 7 «Άλλες διατάξεις». Ο ισχύων νόμος για την αναγνώριση φύλου περιέχει μόνο το άρθρο 2 που ορίζει τι είναι ίντερσεξ, αλλά, καθώς το άρθρο 7 έχει εξαφανιστεί, δεν έχει νόημα.
Εάν ο νόμος αυτός είχε ψηφιστεί, η Ελλάδα θα ήταν η δεύτερη χώρα παγκοσμίως μετά τη Μάλτα που θα ποινικοποιούσε τις επεμβάσεις σε ίντερσεξ βρέφη.
— Ποια είναι αυτήν τη στιγμή τα αιτήματα που πρέπει να ικανοποιηθούν στην Ελλάδα ώστε να γίνουν ορατά τα ίντερσεξ άτομα;
Το πιο βασικό είναι να απαγορευτούν ρητά οι μη αναγκαίες ιατρικές επεμβάσεις που συχνά ακολουθούν ένα ίντερσεξ άτομο σε όλη του τη ζωή, επιφέροντας τραυματικές και δυσάρεστες συνέπειες στο σώμα και τον ψυχισμό του. Ίντερσεξ άτομα και γονείς κατά καιρούς μάς έχουν εκμυστηρευθεί αδιανόητες ιατρικές πρακτικές, αχρείαστες, που εφαρμόζονται σε σώματα βρεφών. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις εξής: μείωση μεγέθους κλειτορίδας σε κορίτσια, επέμβαση στο ουροποιητικό των αγοριών με υποσπαδία, αχρείαστες γοναδεκτομές που οδηγούν σε ισόβια λήψη φαρμακευτικής αγωγής (ορμονική υποκατάσταση) σε ίντερσεξ γυναίκες, εφαρμογή της απαρχαιωμένης μεθόδου της πλαστικής κόλπου σε ίντερσεξ έφηβες όταν η χρήση απλών διαστολέων και άλλων μη επεμβατικών μεθόδων εφαρμόζεται παγκοσμίως εδώ και δεκαετίες.
Η Intersex Greece είναι μια πανελλαδική συλλογικότητα ίντερσεξ ενηλίκων, γονέων ίντερσεξ παιδιών και υποστηρικτικών ατόμων και επαγγελματιών που βρίσκονται στην Ελλάδα. Από τον Μάιο του 2021, η Intersex Greece είναι και επίσημα μέλος της Organisation Intersex International Europe. Περισσότερα μπορείτε να μάθετε στη διεύθυνση intersexgreece.org.gr
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.