Είχε πολύ κόσμο στο Θέατρο Βράχων του Βύρωνα το διήμερο 7 και 8 Ιουνίου: Η ουρά των αυτοκινήτων έφτανε τα δύο χιλιόμετρα πριν την είσοδο και συνολικά περίπου 15.000 άνθρωποι προσήλθαν για να αποθεώσουν τον συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο και μαζί του τη σπάνια συνεύρεση επί σκηνής των πιο μεγάλων ερμηνευτών που αξιώθηκε το ελληνικό τραγούδι από τη Μεταπολίτευση και μετά (Γ. Νταλάρας, Χ. Αλεξίου, Β. Παπακωνσταντίνου, Μ. Μητσιάς).
Για να είμαστε ακριβείς, πολλοί περίμεναν αυτές τις δύο συναυλίες με την ίδια κατάνυξη που οι χριστιανοί περιμένουν το Χριστός Ανέστη ύστερα από μία περίοδο εξαντλητικής νηστείας κιόλας.
Μην πάμε πολύ μακριά... Ναι μεν τη σκυτάλη έχουν πάρει νεότεροι τραγουδιστές και τραγουδοποιοί, οι προαναφερόμενοι ερμηνευτές ωστόσο είναι κάπως αγιοποιημένοι στα μάτια και στη συνείδηση ενός κοινού που έφαγε κυριολεκτικά τα νιάτα του με τις φωνές τους.
Κι ας έχουν υποστεί αυτές οι φωνές τις ραγισματιές του χρόνου - απόλυτα λογικό όταν πλησιάζουν την έβδομη δεκαετία της ζωής τους, κουβαλώντας όμως μνήμες και μια ιστορία συνδεδεμένη με το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι της Ελλάδας των τελευταίων 45 ετών τουλάχιστον!
Για να είμαστε ακριβείς, πολλοί περίμεναν αυτές τις δύο συναυλίες με την ίδια κατάνυξη που οι χριστιανοί περιμένουν το Χριστός Ανέστη ύστερα από μία περίοδο εξαντλητικής νηστείας κιόλας. Μην πάμε πολύ μακριά...Ναι μεν τη σκυτάλη έχουν πάρει νεότεροι τραγουδιστές και τραγουδοποιοί, οι προαναφερόμενοι ερμηνευτές ωστόσο είναι κάπως αγιοποιημένοι στα μάτια και στη συνείδηση ενός κοινού που έφαγε κυριολεκτικά τα νιάτα του με τις φωνές τους.
Απ' την άλλη, οι εν λόγω συναυλίες είχαν και μία μεγάλη συναισθηματική φόρτιση: Ο Μικρούτσικος έδωσε πάρα πολλές συνεντεύξεις πρόσφατα, στις οποίες μίλησε ανοιχτά και λεπτομερώς για τον σοβαρό καρκίνο που αντιμετωπίζει.
Επίσης κάτι απόλυτα λογικό: Οι άνθρωποι που παλεύουν μ' αυτό τον δαίμονα συνήθως θέλουν να μοιραστούν τα «νέα» τους, πιστεύοντας πως θα τον ξορκίσουν, όταν είναι και δημόσια πρόσωπα με δεδομένη την αγάπη και τη συμπαράσταση του κόσμου.
Κι εδώ ειδικά μιλάμε για τον Θάνο Μικρούτσικο, τον δημιουργό του «Σταυρού του Νότου» και μιας Καββαδιομάνιας που καλά κρατεί ακόμα, διατηρώντας μια σχέση με το κοινό, η οποία αναζωπυρώνεται και μετασχηματίζεται μέσα στα χρόνια.
Αν τώρα σκεφτούμε πως ο Θεοδωράκης είναι ανενεργός συνθετικά και ο Χατζιδάκις λείπει με τη φυσική παρουσία του, ο Μικρούτσικος είναι ο μόνος Έλληνας συνθέτης που ακόμη και μέχρι αυτή τη στιγμή παράγει έργο, κάνει καινούργιες συνεργασίες και ακροβατεί δεξιοτεχνικά μεταξύ λόγιας μουσικής και λαϊκού τραγουδιού.
Τίποτα δεν μαρτυρούσε πως ο Μικρούτσικος είναι καρκινοπαθής! Η συναυλία της 8ης Ιουνίου, δεύτερη και τελευταία της διοργάνωσης -είμαι σίγουρος πως τα ίδια ισχύουν και για την πρώτη- δεν είχε το παραμικρό δυσάρεστο συναίσθημα κι αυτό νομίζω πως το χρεώνεται ο ίδιος ο δημιουργός.
Όταν δηλαδή βλέπεις έναν άνθρωπο στη σκηνή για τρεις γεμάτες ώρες να εκτοξεύει τη ζωτική ενέργεια εκατό άλλων ανθρώπων, απ' όλο το φάσμα των ηλικιών, είσαι σίγουρος πως ήδη τον νίκησε τον διάολο, τον έκανε με τα κρεμμυδάκια για την ακρίβεια!
Και για να το πω αλλιώς, παρακάμπτοντας τον κάπως μελοδραματικό μα και τόσο αληθινό τίτλο των συναυλιών, «Όσοι περπάτησαν μαζί μου»: Αν ισχύει πως ο ψυχολογικός παράγοντας παίζει μεγάλο ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου, ο Μικρούτσικος εισέπραξε τέτοια αγάπη και τέτοια συναισθηματική πληρότητα που του φτάνει για δέκα ζωές ακόμη από τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές.
Είναι αδιανόητο σχεδόν πως κατάφεραν να χωρέσουν όλα τα πιο δημοφιλή τραγούδια του στο πρόγραμμα: Από το μπρεχτικό «Άννα μην κλαις» (εξαιρετική πραγματικά η θεατρογενής ερμηνεία του Κώστα Θωμαΐδη που άνοιξε τη συναυλία) μέχρι τη ζεϊμπεκιά της «Ρόζας» του Αλκαίου, που έκλεισε τη βραδιά με το σύνολο των πιο νέων ερμηνευτών επί σκηνής, χωρίς φυσικά να μείνουν εκτός τα τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου, του Νίκου Καββαδία, του Μάνου Ελευθερίου, του Κώστα Τριπολίτη, του Μπάμπη Τσικληρόπουλου, της Λίνας Νικολακοπούλου, του Οδυσσέα Ιωάννου - μέχρι και το «Μηδέν (Βάλαμε φωτιά στα φρένα)» ακούστηκε, με τους στίχους του Λάκη Λαζόπουλου, σε μία υπέροχη ερμηνεία από τη Ρίτα Αντωνοπούλου (όλο και αρτιότερη γίνεται ερμηνευτικά η κοπέλα αυτή), ωθώντας μάλιστα τον Μικρούτσικο να σχολιάσει με χιούμορ: «Τύφλα να 'χει η Φουρέιρα»!
Το χιούμορ, ναι, ήταν ένα άλλο στοιχείο που δεν έλειψε με την παραμικρή ευκαιρία, σαν οι συναυλίες να ήταν σκηνοθετημένες με μαεστρία για να προκαλούν εναλλάξ το δάκρυ της συγκίνησης με το γέλιο της χαράς μεταξύ των χιλιάδων θεατών.
«Η σχέση μας εξελίχτηκε και άλλαξε στα χρόνια, εκείνο μόνο που δεν άλλαξε είναι η γαμημένη μύτη του» είπε ο Μικρούτσικος, προλογίζοντας τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, λίγο πριν ο αειθαλής ερμηνευτής ανέβει στη σκηνή για να αποδώσει το «William George Allum» από τις «Γραμμές των Οριζόντων» σε ποίηση Καββαδία.
Σταχυολογώ τα highlights της δεύτερης βραδιάς στο Θέατρο Βράχων:
• Την ερμηνεία του Νταλάρα στο «Καραντί» επίσης σε ποίηση Καββαδία. Με την κιθάρα στα χέρια και την ψυχή στο στόμα ή, σωστότερα, στα χείλη, ο Νταλάρας έκανε ένα μεγάλο δώρο στο κοινό που τον επευφημούσε για όση ώρα βρισκόταν στο stage.
• Τον συγκινητικό λόγο που έβγαλε η Χάρις Αλεξίου, σαν μια αναδρομή της συνεργασίας της με τον Μικρούτσικο, το κλάμα της στην αγκαλιά του κι αυτό το «δεν πίστευα ότι θα τραγουδούσα εδώ» που του απηύθυνε, λίγο πριν πέσει η επιβλητική εισαγωγή της «Ελένης» του Τσικληρόπουλου.
Κι όταν η Αλεξίου άρχισε να τραγουδά «Ζούμε σ' έναν κόσμο μαγικό με φόντο την Ακρόπολη, το Λυκαβηττό», ασυναίσθητα και ακαθοδήγητα τα μάτια των ανθρώπων γέμισαν δάκρυα.
• Την παρουσία του Γιώργου Μεράντζα και μόνο μαζί με τη στεντόρεια απόδοση του στη «Δίκοπη ζωή» από τα «Τροπάρια για φονιάδες» του Ελευθερίου. Ένας σπουδαίος ερμηνευτής της γενιάς των εν Ελλάδι seventies, που η δισκογραφία σίγουρα τον στερήθηκε και γι' αυτό ίσως κάθε σπάνια live εμφάνιση του στέφεται από καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία - ακόμη θυμάμαι τον κόσμο να κρέμεται σε τσαμπιά για να τον ακούσει το 2008 στο Κύτταρο της οδού Ηπείρου!
• Την ερμηνεία του Γιάννη Κότσιρα στο «Είσαι η Πρέβεζα και το Κιλκίς», πάλι από τα «Τροπάρια για φονιάδες». Θεωρούσα ανέκαθεν υπερβολές του Μικρούτσικου την ταύτιση του με τον Μπιθικώτση, έστω στο πλαίσιο μιας γενναιοδωρίας, έτσι όμως όπως τραγούδησε το συγκεκριμένο κομμάτι, συνειδητοποίησα πως δεν είναι τυχαία η μαζική λαϊκή αποδοχή του.
• Τη σεμνή εμφάνιση του Μανώλη Μητσιά, του «αγαπημένου τραγουδιστή του Μάνου Χατζιδάκι», όπως τον παρουσίασε ο Μικρούτσικος, με την ερμηνεία του φυσικά στο «Ερωτικό (Με μια πιρόγα)» από το «Εμπάργκο» σε στίχους Άλκη Αλκαίου.
Για την ιστορία να πούμε πως το τραγούδι επρόκειτο να ηχογραφηθεί με την Αλεξίου, κάτι που συνέβη σε β' εκτέλεση, μια και το 1982 δεν ήταν εφικτό (εκείνη ανήκε στη ΜΙΝOS, ενώ ο Μικρούτσικος στη SONY).
• Τη νεανική παρουσία του Χρήστου Θηβαίου και του Βασίλη Παπακωνσταντίνου στα μεγάλα τραγούδια του Μικρούτσικου των τελευταίων ετών: Από τον αριστουργηματικό «Άμλετ της Σελήνης» μέχρι τις «Μικρές νοθείες» αντιστοίχως, οι δύο ερμηνευτές ήταν εκείνοι που δεν ήθελαν πολύ για να κάνουν σάλτο στα μπροστινά καθίσματα και να βρεθούν στην... αγκαλιά της συγγραφέως Μάρως Δούκα και του Προέδρου της Βουλής, Νίκου Βούτση.
Κι ακόμη τις καταθέσεις του Μίλτου Πασχαλίδη, ενός τραγουδοποιού και τραγουδιστή με ισχυρό ρεύμα στα κομμάτια του Μητροπάνου, καθώς και της νεότερης τραγουδίστριας και τελευταίας ανακάλυψης του Μικρούτσικου, Μαριάννας Πολυχρονίδη.
• Την άψογη δουλειά, τέλος, του Γιάννη Παπαζαχαριάκη στις ενορχηστρώσεις μαζί με τις ερμηνείες στα πνευστά του Θύμιου Παπαδόπουλου και των υπόλοιπων δεξιοτεχνών μουσικών της μπάντας - εδώ που τα λέμε, σε ένα τόσο μεγάλο συναυλιακό event δεν υπήρχε περίπτωση να χρησιμοποιηθούν μέτριοι παίκτες, πόσο μάλλον όταν η αυτοσχεδιαστική jazzy φύση της μουσικής του συνθέτη επιτάσσει τέτοιες συμπράξεις.
Ωστόσο, η πλέον συγκλονιστική στιγμή της βραδιάς ήταν η ερμηνεία του ίδιου του Μικρούτσικου στους «Εφτά νάνους στο S/S Cyrenia» του Καββαδία: Η ορχήστρα αποχώρησε, σύννεφα καπνού εκτοξεύθηκαν κι εκείνος μόνος του στο πιάνο αυτοσχεδίασε, όπως συνηθίζει πάντα, λίγο πριν ξεκινήσει το τραγούδι.
Ήταν η στιγμή της μοναξιάς του καλλιτέχνη επί σκηνής, εκείνη η μαγική στιγμή που σαγηνεύει τα πλήθη και κάνει τον ίδιο να αγγίξει τη θέωση. Διόλου τυχαίο που το χειροκρότημα αμέσως μετά διήρκεσε σχεδόν δέκα ολόκληρα λεπτά!
Εν κατακλείδι: Οι συναυλίες «Όσοι περπάτησαν μαζί μου» αποτελούν ήδη σημαντικό μέρος στην προσωπική ιστορία του Θάνου Μικρούτσικου και στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού γενικότερα.
Ήταν από τις συναυλίες που όταν τα χρόνια θα περάσουν, πολλοί από μας τους νεότερους θα λέμε «ήμουν κι εγώ εκεί» κι αυτό, ομολογουμένως, μακάρι να το λέγαμε και γι' άλλα καλλιτεχνικά events στην πόλη που ζούμε!
Δεν ήταν αποχαιρετιστήριες οι συναυλίες - αντιθέτως ήταν μία μεγάλη γιορτή τεράστιας συναισθηματικής φόρτισης και για άλλα ωραία πράγματα που θα έρθουν.
Έτσι θέλω να κλείσω τούτη την ανταπόκριση, επαναλαμβάνοντας την, απείρου κάλλους, φράση που χρησιμοποίησε ο Μικρούτσικος αυτοπροσώπως χαϊδεύοντας στο κεφάλι τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου και με ένα φωτεινό χαμόγελο στα χείλη του: «Δεν θα πεθάνουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη»!